.webp){kind=icon}
Неданочните приходи во буџетот за 2021 година изнесуваат 6.219.043.000 денари (околу 101 милиони евра) и се зголемени за 47,21 проценти во однос на 2020 година, што во најголем дел произлегува од зголемените приходи од глоби, судски и административни такси, како и од посебни давачки за игри на среќа и забавни игри и од останати неданочни приходи, утврдиле државните ревизори при ревизијата на Основниот буџет на државата.
Од ДЗР информираат дека вкупните буџетски приходи и приливи во 2021 година изнесувале 226.628.817.000 денари или околу 3,6 милијарди евра, што е за 5,46 проценти повеќе во однос на 2020 година. Тоа во најголем дел се должи на зголемување на трансферите и донациите (66,98 проценти), неданочните приходи (47,21 проценти), даночните приходи (17,67 проценти) и капиталните приходи (5,32 пртоценти).
Анализата на даночните приходи за период 2017-2021 година покажала дека од аспект на реализацијата на даночните приходи има тренд на перманентен раст од година во година, со исклучок на 2020 година, како последица на пандемијата со која беше погодена економијата во државата.
„Од аспект на трендот на учеството на даночните во вкупните приходи на Основниот буџет, констатиравме перманентно намалување, од 71 проценти во 2017 година на 54 проценти во 2021 година“, укажуваат ревизорите..
Раст на сите даночни приходи
Во 2021 година во однос на 2020 година кај сите видови даночни приходи е забележан пораст. ДДВ претставува најзначајна ставка во вкупните даночни приходи на Основниот буџет за 2021 година со учество од 47 проенти, остварен во нето износ од 58.193.877.000 денари, што претставува зголемување од 24 проценти во однос на 2020 година, остварен во нето износ од 46.892.806.000 денари. Согласно доставените податоци од УЈП во 2021 година платен е ДДВ во бруто износ од 89.465.591.000 денари, од кој УЈП извршила поврат на даночни обврзници во износ од 31.271.714.000 денари. Притоа, најголеми приходи се остварени од ДДВ наплатен при увоз на добра 72 проценти, додека учеството на ДДВ наплатен од промет во земјата е 28 проценти. Во однос на 2020 година, наплатениот бруто износ на ДДВ е зголемен за 23 проценти.
Данокот на личен доход во 2021 година учествува со 16,73 проценти во вкупните даночни приходи и истиот во Основен буџет е остварен во износ од 20.552.473.000 денари што е за 10,35 проценти повеќе во однос на 2020 година. Во структурата на данокот на личен доход најзначаен е данокот по основ на плати и други лични примања од работен однос, кој во вкупниот износ учествува со 68 проценти.
Данокот на добивка учествува со 9 проценти во вкупните даночни приходи во 2021 година, истиот изнесува 10.871.096.000 денари, што споредено со 2020 година претставува зголемување од 4 проценти. Од планираните приходи по наведениот основ во износ од 12.001.000.000 денари, во 2021 година остварени се 91%.
Даночни побарувања и обврски
Износот на ненаплатените даноци и придонеси во 2021 година се зголемени за 1,02 проценти во однос на 2020 година и 5,56 проценти во однос на 2019 година, што во најголем дел се должи на ненаплатени придонеси и даноци од плата. Кај побарувањата од страна на даночните обврзници по основ на поврат на ДДВ и данок на добивка во 2021 година утврден е тренд на зголемување од 20,52 проценти во однос на 2020 година и 17,35 проценти во однос на 2019 година.
Од ненаплатените придонеси и даноци од плата во вкупен износ од 9.182.695.000 денари, најголем дел односно 59 проценти се однесуваат на ненаплатени придонеси за пензиско и инвалидско осигурување.
Значаен дел од 79 проценти од вкупно неплатените придонеси и даноци од плата, износ од 7.261.793.000 денари, се однесуваат на периодот 2009-2019 година, што укажува на неповолна старосна структура и намалена можност за нивна наплата. Во однос на ненаплатениот данок на добивка/данок на вкупен приход од даночните обврзници на ден 31.12.2021 година во износ од 4.607.153.000 денари, УЈП нема воспоставено евиденција за старосната структура, од причина што системски не е овозможено поврзување на побарувањата и обврските на даночните обврзници за еден даночен период за овој вид на данок.
„Отсуството на податоци за старосната структура на побарувањата по основ на даноци создава ризик за нивно застарување (5 години застареност, односно 10 години апсолутна застареност) и неможност за нивна наплата. Наведените побарувања и обврски за даноци и други јавни давачки не се искажани во финансиските извештаи на УЈП, што ја намалува транспарентноста при проекциите на Буџетот на РСМ. Во УЈП во тек се активности во рамки на проектот „Надградба на матична евиденција и даночно книговодство“, отпочнат во претходен период, со чија целосна имплементација се очекува воведување на модул за даночно книговодство, кој ќе овозможи евидентирање на даночните побарувања и обврски, а со тоа и можност за нивно прикажување во финансиски извештаи. Укажуваме на значајноста на потребата од евиденција на побарувањата и обврските, имајќи ги предвид одредбите од новиот Закон за буџетите кој е во собраниска процедура, во кој е предвидена и обврска на МФ за подготовка на консолидиран биланс на состојба на државата, како составен дел на Годишниот извештај за извршување на буџетот на државата“, потенцираат ревизорите.
Поради застареност изгубени 47 милиони евра царински давачки
Во 2021 година Царината и царинските давачки во Основен буџет се наплатени во износ од 6.876.860.000 денари, што е за 19,92 проценти повеќе во однос на 2020 година кога се остварени во износ од 5.734.334.000 денари. Наплатата на царината и царинските давачки во Буџетот на РСМ во периодот од 2016 до 2021 година бележи тренд на зголемување, освен во 2020 година кога имаше намалување од 5 проценти во однос на 2019 година, имајќи го предвид влијанието на пандемијата врз увозот на добра во земјата.
Царинската управа води евиденција и на побарувањата од минати години на увозните давачки, за кои е отворена постапка со издавање на rешение, како и за побарувања постари од 10 години, за кои не е извршен отпис и истите секоја година со состојба на 31.12 се искажуваат во билансот на состојба на Царинската управа.
„Согласно член 246 од Царинскиот закон правото за наплата на износот на давачки застарува во рок од пет години односно апсолутната застареност е во рок од десет години, од денот кога настанал царинскиот долг. Во претходниот период Царинската управа ги има преземено сите правни мерки за наплата на побарувањата од увоз во износ од 2.899.612.000 денари (47 милиони евра) и нема можност повеќе да постапува, односно долгот е не наплатлив поради апсолутна застареност“, се вели во извештајот на ревизорите.
