.webp){kind=icon}
Цврсто контролираната турска лира е подготвена за потрес, без оглед на исходот од претседателските избори што се одржуваат денеска и на кои главната трка се води меѓу актуелниот претседател Реџеп Таип Ердоган и опозицискиот кандидат, Кемал Киличдароглу.
Колку би можел да биде тежок очекуваниот пад на валутата - и колку брзо таа и другите турски средства ќе се стабилизираат подоцна - ќе зависи од тоа дали исходот ќе доведе до промени во политиката која ќе ја трасира економијата од 900 милијарди долари на поодржлив пат за раст. На прв поглед, пазарите засега изгледаат мирни, но веднаш под површината, тие се надвор од контрола: нестабилноста и трошоците за заштита од ризик се зголемија, некои трговци со хартии од вредност ги суспендираа трансакциите, па дури и хеџ фондовите кои обично преземаат ризик, сега се задржуваат надвор на приказната.
„Се борам да го пронајдам вистинското сценарио“, вели Виктор Сабо, директор за инвестиции во „Аберден“ (Abrdn) во Лондон. „Пазарите сакаат да видат политичка стабилност и ортодоксни макроекономски политики. Голема победа за Киличдароглу ќе нè доближи до пазарно позитивен исход“.
Предизборен митинг на лидерот на Партијата на правдата и развојот, Реџеп Таип Ердоган
Bloomberg
Како претседател веќе две децении, Ердоган ги засили неортодоксните политики од 2018 година, вклучително и намалување на каматните стапки за да го поттикне растот, дури и кога инфлацијата се зголеми, како и микроуправување со девизниот курс. Странските инвеститори ги преполовија своите удели во турски акции во последните пет години, на под 30 отсто од акциите, и поседуваат помалку од еден отсто од државните обврзници деноминирани во лири.
Дури и во сценариото кое го фаворизира пазарот, патот назад кон мејнстрим економија ќе биде тежок, бидејќи строго управуваните пазари прво се ослободуваат, а потоа се соочуваат со изнаоѓање нова рамнотежа.
„Ризиците од извршувањето, гледано само од економска перспектива, и тоа како се високи“, вели Себастијан Калфелд, менаџер на портфолио во ДВС (DWS Investment).
Еве како група стратези интервјуирани од „Блумберг“ гледаат на различните можни исходи од гласањето во недела.
Опозициска чистка
Победа на Киличдароглу и опозициска контрола врз парламентот се сметаат за најпозитивен исход за пазарот, иако со нови ризици што би ги донел пресвртот на неортодоксните политики.
Опозициската алијанса вети враќање на каматните политики слични на оние во другите земји и назначување на „автономен“ шеф на централната банка, што претставува контраст во однос на Ердоган - кој собори тројца гувернери од 2019 година, во потрага по ниски трошоци за задолжување.
„Ќе има големи очекувања дека Киличдароглу ќе се сврти кон ортодоксна монетарна политика“, вели шефот на одделот за корпоративен долг на пазарите во развој во „Унион инвестмент“ (Union Investment Privatfonds GmbH) во Франкфурт. Тоа дури може да поттикне некои краткорочни добивки во лири и тесни кредитни распони, додава тој.
Предизборен митинг на лидерот на Републиканската народна партија, Кемал Киличдароглу
Bloomberg
Исполнувањето на таквите очекувања ќе биде клучен ризик. „Доколку дојде до бавен и тежок пресврт во политиката, нестабилноста на лирата и промените на кредитните пазари може да станат поголеми“, смета Дергачев.
Аналитичарите на „ЏП Морган“ (JPMorgan) и ХСБЦ (HSBC) очекуваат лирата да падне на околу 24-25 за долар, од сегашните 19,5. Трговците со опции гледаат 65 отсто шанси лирата да биде на ниво од 23 за еден долар во рок од три месеци.
Рекордно високи трошоци за заштита од пад на турската лира
Bloomberg
Лирата би можела „наеднаш“ да девалвира во периодот меѓу објавувањето на изборните резултати и назначувањето на луѓе од опозицијата во бордот на централната банка, изјави Остервејл. Меѓутоа, штом ќе го достигне дното, „локалните штедачи и странските инвеститори ќе почнат да ги претвораат доларите во лири“, бидејќи се очекува новата влада веднаш да започне голема серија на зголемувања на каматните стапки за привлекување странски капитал.
Кристијан Маџо, раководител на портфолио и ЕСГ стратегии во „Торонто Доминион“ (Toronto Dominion Bank), верува дека враќањето на ортодоксните мерки би било постепено бидејќи ризикот од експлозија на валутата, кој исто така би го потиснал економскиот раст, би се покажал премногу скап во политичка смисла.
„Отстранувањето на сите ограничувања преку ноќ може да биде катастрофално“, вели Маџо. „Тие веројатно прво ќе почнат да ги зголемуваат стапките, исто така за да ја поддржат валутата - не само за да ја намалат инфлацијата, а потоа постепено ќе ги намалат ограничувањата за тргување“, рече тој.
Статус кво
Победа на Ердоган и неговата партија генерално се смета за негативен исход на пазарот. Иако овој исход подразбира продолжување на неортодоксните политики, тој го зголемува ризикот од натамошно разидување на цените на имотот од економската реалност.
Дергачев од „Унион инвестмент“ очекува во овој случај блага реакција на валутните и кредитните пазари, бидејќи ниското ниво на странска сопственост ја ограничува негативната страна на ваквото сценарио. „Клучното прашање ќе биде дали Ердоган ќе го промени својот став за неортодоксната монетарна политика“ или ќе продолжи со неа, посочува тој.
Многу од најголемите банки на Волстрит предвидуваат дека сегашните политики ќе се променат - дури и ако Ердоган остане на власт - бидејќи тие се неодржливи.
Странските инвеститори веќе шест години продаваат средства во турски лири
Bloomberg
Други очекуваат Ердоган да продолжи со својата неконвенционална политика што е можно подолго. „Се чини дека политиката на ниски каматни стапки е камен-темелник на политичката агенда на претседателот Ердоган и затоа е мала веројатноста да се промени доколку тој остане на функцијата“, смета Улрих Лехтман, шеф за валутни стратегии во „Комерцбанк“ (Commerzbank).
Дури и ако во одреден момент се планира пресврт политиката, кредибилитетот на Ердоган на меѓународните пазари останува низок, особено откако го смени последниот гувернер на централната банка, кој беше наклонет кон пазарот, Наџи Агбал.
„Задржувањето на статус кво би значело продолжување на сегашните политики, кои ја ставија Турција во тесно и доведоа до широко распространето повлекување на средствата од меѓународните инвеститори“, посочува Калфелд од ДВС. Во ова сценарио, има „мала надеж за враќање на инвестициите во акции и хартии со фиксен приход“.
Поделени гласови
Ваквиот исход се смета за негативен на пазарот бидејќи најверојатно ќе ги влоши политичките тензии. Во сценарио кога парламентот и шефот на државата доаѓаат од спротивставени табори, клучно е кој ќе ја води претседателската функција, на која од 2017 година отпаѓаат широки овластувања.
Поделбата може да доведе до зголемена политичка несигурност, што потоа може да предизвика потенцијално „неуредно“ и „големо прилагодување“ во валутни и државни распони, според економистите на „Морган Стенли“, вклучувајќи ги Ханде Кучук и Алина Сљусарчук.
Ердоган ја задржува претседателската функција, но го губи парламентот
Задржувањето на претседателската функција од страна на Ердоган и освојувањето на парламентарното мнозинство од актуелната опозиција ќе биде „најлошиот можен исход“ за пазарите, вели Пол Грир, менаџер за пари во „Фиделити Инвестментс“ (Fidelity Investments). „Таквото сценарио најверојатно ќе резултира со сериозна фрагментација на политиката и ќе ја максимизира неизвесноста за инвеститорите“.
Киличдароглу станува претседател, партијата на Ердоган го задржува парламентот
За Ник Стадмилер, шеф на стоки во „Мидли Голобал“ (Medley Global Advisors) во Њујорк, победата на Киличдароглу „би била поважна за пазарите“ отколку дали опозицискиот блок ќе добие мнозинство во парламентот. „Прекумерната моќ на претседателот во турскиот систем го прави центар на креирање на економската политика“, посочува тој.
