Од почетокот на руската инвазија врз Украина, што се случи на 24 фебруари 2022 година поминаа повеќе од три години и два месеци, или поточно 1.168 дена. Најобемната војна што го зафати Стариот континент по Втората светска војна нема крај на повидок, а забрзаните напори на администрацијата на Доналд Трамп за ставање крај на конфликтот стигнаа до ќорсокак.
Американскиот Стејт департмент пред неколку дена објави дека се повлекува од мировните преговори и дека САД повеќе нема да посредуваат меѓу Русија и Украина, останувајќи посветени на мировните напори во Украина, но со намера да ја намалат својата улога како медијатор. „Нема да летаме низ светот за да посредуваме на состаноци; тоа сега е работа на двете страни и време е тие да презентираат и развијат конкретни идеи за завршување на конфликтот“, изјави портпаролката на министерството, Тами Брус.
Американското повлекување доаѓа неколку дена пред воената парада во Москва, кога најголемата земја во светот ќе ја одбележи 80-годишнината од победата над нацистичка Германија во Втората светска војна. На парадата по повод Денот на победата ќе присуствуваат неколку високи претставници на странски земји, а Киев соопшти дека не може да ја гарантира безбедноста на светските лидери кои ќе присуствуваат на настанот.
Прочитај повеќе
ЕУ подготвува забрана за увоз на руски гас до крајот на 2027 година
Увозот од Русија се намали на околу 19 проценти од вкупните купувања на гас на ЕУ минатата година од повеќе од 40 проценти пред војната.
05.05.2025
САД и Украина потпишаа договор за ресурсите по тешки преговори
Спогодбата ќе им даде на САД привилегиран пристап до нови инвестициски проекти за искористување на природните ресурси на Украина, вклучувајќи алуминиум, графит, нафта и природен гас.
01.05.2025
И покрај забрзаните дипломатски напори и притисокот од Вашингтон, борбите на украинскиот фронт не стивнуваат. Иако ситуацијата на бојното поле неодамна се сврте во корист на Русија, таа се соочува со тешкотии на домашниот економски фронт.
Ризици од кредитна криза
Двете најголеми руски банки, „Сбербанк“ (Sberbank) и ВТБ (VTB), во своите квартални извештаи објавија нагло зголемување на неплаќањата на хипотекарни и необезбедени потрошувачки кредити.
Обемот на проблематични хипотекарни кредити во „Сбербанк“ порасна за 90 проценти во анализираното тримесечје, достигнувајќи приближно три милијарди долари. Вкупниот удел на овие кредити се дуплираше на 2,6 проценти, што е највисоко ниво од 2022 година, кога Русија ја нападна Украина, објави „Москва тајмс“ (Moskow Times), онлајн весник со седиште во Амстердам.
„Москва тајмс“ наведува и дека во анализираниот период доцнењето на обврските по основ на потрошувачки кредити се зголемило за 22,5 проценти, а учеството на овие кредити во портфолиото на банката се зголемило од 12,4 проценти на 16,1 процент. Кредитите со доцнење од над 90 дена, исто така, достигнаа тригодишен максимум, зголемувајќи се од 9,3 на 10,4 проценти.
Во меѓувреме, втората по големина руска банка ВТБ во својот деловен извештај не открива точни податоци за доцнењето на обврските по основ на кредити, но според руската медиумска група РБЦ (RBC), уделот на лошите кредити се зголемил од 3,9 отсто на 4,8 отсто. Како што објавуваат двата руски медиуми, раководителите на банките виновник за трендот на неплаќање на кредити гледаат во високите каматни стапки, кои од минатиот октомври се на ниво од 21 отсто.
Центарот за макроекономски анализи и краткорочно предвидување (ЦМАКП - CMASF), непрофитна организација со седиште во Москва која ја советува руската влада, во неодамнешен извештај наведува дека можноста за „багство на инвеститори“ или масовното навалување на банките е зголемена во последно време.
Во овој контекст, институтот ЦМАКП наведува дека „геоекономската нестабилност“ кај инвеститорите во Русија би можела да предизвика „паничен одговор“ сличен на другите економски шокови, како оние што се случија во раните денови од војната, кога беа воведени обемни западни санкции врз Русија.
Bloomberg
Рекордно високите каматни стапки продолжуваат
Економијата на земјата разурната од војна е погодена од тврдоглава инфлација, која во март се искачи на 10,3 проценти, што е далеку над целното ниво на руската централна банка од четири отсто. Како одговор на инфлациските притисоци, пред неколку недели централната банка ја задржа основната каматна стапка на рекордни 21 отсто, каде што за прв пат се најде минатиот октомври.
Со оглед на прегревањето на руската економија во воено време и инфлаторните притисоци, аналитичарите веруваат дека високите каматни стапки ќе продолжат уште некое време, и покрај желбата на Кремљ за ублажување. Шеф на Руската централна банка е Елвира Набиулина, која „Блумберг“ неодамна ја опиша како „неконформистка“ и „професионалка“.
Кога одлучи да ја задржи основната каматна стапка на 21 процент, централната банка во април изјави дека ќе ги одржува високи трошоците за позајмување долго време со цел да ја врати инфлацијата на целното ниво од сегашните 10,3 проценти. Таа, исто така, предупреди дека американските царини за стоки ширум светот би можеле да ја зголемат инфлацијата со намалување на побарувачката за руска нафта и слабеење на рубљата.
Ладење на економијата
Министерството за економски развој пред неколку дена, кога ги објавуваше економските резултати за првиот квартал, објави дека економијата во Русија значително забавила. Во периодот меѓу јануари и март бруто домашниот производ (бдп) на Русија порасна за 1,7 проценти, што е 2,6 пати помалку отколку во претходниот квартал (4,5 проценти), при што најголем пад е забележан кај индустрискиот раст - од 5,7 на 1,1 отсто, според „Москва тајмс“.
Рускиот онлајн весник напиша дека економските податоци за првиот квартал биле најлоши од истиот период во 2023 година, кога Руската Федерација сè уште официјално беше во рецесија. Ова е резултат на заострувањето на политиката на централната банка, санкциите и проблемите со снабдувањето, посочи весникот.
Во своите најнови прогнози за 2025 година Руската централна банка предвидува дека растот на бдп би можел да се зголеми за еден до два проценти, во 2026 година за 0,5 до 1,5 проценти, а во 2027 година за 1,5 до 2,5 проценти. Ситуацијата на пазарот на трудот засега останува стабилна, со невработеност на историски ниски нивоа. Според анкетите, процентот на компании што се соочуваат со недостиг на кадар постепено се намалува во многу региони. Растот на платите останува висок и продолжува да го надминува растот на продуктивноста.
„Руската економија останува сериозно прегреана, што создава нови – краткорочни и среднорочни – ризици“, рече Денис Манчевиќ, експерт за постсоветскиот простор и партнер во „Ен-си3“ (NC3). „Додека историски економијата беше директно поврзана со таканаречената нафтена рента - приходи од извоз на енергетски производи, особено сурова нафта - на оваа зависност во последните две години ѝ се придружи и зависноста од воената економија, која го движи сè поголемиот дел од руската економија, бидејќи само директните расходи за буџетот за одбрана и безбедност се приближуваат до 10 проценти од бдп; ако го земеме предвид мултипликаторот, ова влијание врз економската активност е уште поголемо.“
Манчевиќ го гледа ова како причина за високата инфлација, која, со оглед на постојано растечките воени трошоци, не може да се ограничи дури ни со астрономски високи каматни стапки. „Што и да прави Руската централна банка не е доволно со оглед на огромните инвестиции во воената економија. Проблемите ќе се натрупуваат, зголемениот удел на неплатени хипотекарни кредити е само уште еден симптом на посложена болест“, вели експертот, кој истакнува дека Москва во последните месеци укина бројни субвенционирани програми за хипотекарни кредити кои беа едноставно премногу скапи за владата со оглед на високата цена на свежите пари.
Ниските цени на нафтата го намалуваат буџетот на Кремљ
Кремљ бара економска стабилност во исклучително неизвесна геоекономска и геополитичка средина. Руската воена машина зависи првенствено од приходите од индустријата за фосилни горива, која се соочува со пад на цените во последните месеци.
Глобалните цени на нафтата во последните недели паднаа на четиригодишен минимум. Главните причини за ценовниот пад се трговската војна меѓу САД и Кина и неочекуваната одлука на нафтениот картел ОПЕК+ (Организација на земји извознички на нафта и нивни сојузници) да го зголеми производството на нафта за 411.000 барели дневно, почнувајќи од јуни. Одлуката за масовно зголемување на производството ги изненади некои аналитичари, кои веруваат дека организацијата ризикува понатамошен пад на веќе ниските цени на нафтата.
Приходите од сегментот за нафта и природен гас лани изнесуваа приближно 30 проценти од федералниот буџет на Руската Федерација. Ова е точно тој процент од буџетот што Москва го издвои за одбранбени трошоци минатата година.
Доколку продолжи падот на цените на нафтата, Кремљ веројатно ќе почне да ги намалува трошоците уште ова лето, велат аналитичарите, што би можело да ги погоди воените планови на Русија. Ова значи дека трговските мерки на Трамп би можеле на долг рок ненамерно да нанесат поголема штета на способноста на Русија да ја финансира војната во Украина отколку систематското воведување на најсеопфатниот пакет санкции во модерната историја од страна на Западот. Вака „Њујорк тајмс“ (New York Times) ја објасни одлуката на Трамп.
Во редок економски коментар во април, портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, им рече на новинарите дека глобалните пазари се „екстремно турбулентни, напнати и емоционално преоптоварени“. Тој исто така додаде дека руските власти работат на намалување на „последиците од оваа меѓународна економска бура“.
„Во иднина, федералната влада треба да ги решава проблемите со пари од хеликоптери, национализации (кои веќе активно се во тек) и спасување на цели индустрии, ако, се разбира, сака да го одржи социјалниот мир. Русија има капацитети да го прави тоа сè додека успева да донесе доволна количина барели сурова нафта на светскиот пазар по стабилни (високи) цени. Ако нешто излезе од планот, или во количините (да речеме, во случај на дополнителни санкции) или во продажната цена (што го гледаме сега со ладењето на глобалната економија), овој модел многу брзо почнува да покажува сериозни пукнатини“, заклучува Манчевиќ.
Слично на тоа, британскиот експерт и писател Марк Галеоти, одличен познавач на Русија кој за „Спектејтор“ (Spectator) пишуваше за економските тешкотии и пренадуениот буџет за одбрана, верува дека руските безбедносни агенции се свесни дека сите масовни протести најверојатно ќе бидат резултат на економски проблеми, а не на политички причини.
Дополнителен економски притисок за завршување на војната?
За време на празникот Први мај, американските претставници подготвија низа мерки за претседателот Трамп да го зголеми економскиот притисок врз Русија, додека администрацијата на Путин ги забавува напорите за завршување на војната во Украина, изјавија неофицијални извори за „Блумберг“, истакнувајќи дека Трамп сè уште не донел конечна одлука.
Москва досега не ги прифати барањата на САД за траен прекин на огнот, а рускиот претседател Владимир Путин инсистираше на максималистички позиции барајќи, меѓу другото, Русија да ја преземе контролата врз четири украински региони кои досега не ги окупираше целосно. Во меѓувреме, украинскиот претседател Володимир Зеленски се согласи на договор за минерали со Вашингтон во обид да ја задржи поддршката на Трамп и се согласи на повиците за безусловно примирје од најмалку 30 дена.
Трамп, кој се стреми да ја заврши војната и да започне поширока трансформација на економските односи меѓу САД и Русија, веќе се закани дека ќе воведе санкции врз Москва ако Путин сериозно не се вклучи во мировните преговори.
„Мислам дека можеби не сака да ја запре војната“, напиша претседателот Трамп за претседателот Путин на својот профил на мрежата Трут (Truth Social) пред неколку дена, алудирајќи дека би можел да ја принуди Москва да го прекине конфликтот со санкции врз рускиот банкарски сектор или да воведе таканаречени секундарни санкции.
Веќе нема многу простор за маневрирање со санкции бидејќи со повеќе од 20.000 различни санкции Руската Федерација останува најсанкционираната земја во светот. Повеќе од 80 проценти од сегашните санкции беа воведени како одговор на инвазијата врз Украина и вклучуваат, меѓу другото, трговски ембарга, замрзнување на инвестиции, замрзнување и конфискација на меѓународните резерви на Кремљ, забрана за купување руски државни обврзници и исклучување на руските банки од СВИФТ (SWIFT) системот.
Сојузничката на Трамп во Сенатот, Линдзи Греам, минатата недела изјави дека 72 сенатори се обврзале на закон со кој ќе се воведат нови санкции („до кршење коски“) врз Русија и царини за земјите што купуваат нејзина нафта, природен гас и други клучни производи доколку Путин не започне сериозни разговори за запирање на војната, објави „Блумберг“. Овие санкции би вклучувале царини во висина од неверојатни 500 проценти за увоз од земји што купуваат руска нафта, нафтени производи, природен гас или ураниум, се наведува во нацрт-законот.
.webp){kind=icon}
