Кој е свесен за ЕСГ во Македонија и кој знае: Интервју со Шеипенс

Неговото професионално искуство вклучува дводеценски период во кој се занимава со прашања кои се поврзани со одржливата економија и управувањето со влијанија. Со Вутер Шеипенс, основачки партнер на Stewerd Redquuen разговарам на тема која малкумина овде ја познаваат – ESG (Environmental, Social and Governance). Колку македонските компании се подготвени да го прилагодат своето работење во насока да бидат еколошки внимателни, општествено одговорни, а колку финансиерите се одлучуваат да вложуваат во компании кои известуваат за ЕСГ. Сето ова е во почетна фаза во Македонија, ама Шиепенс вели дека работите можат и брзо да се променат, впрочем треба да се променат. На глобален план, последните години се еден пресврт во однесувањето на компаниите кон новите предизвици, а во смисла да обезбедат подолгорочна одржливост, а тука се поважна станува нивната посветеност кон зачувување на животната средина и општествата во кои функционираат. Македонска берза веќе го претстави својот Водич за ЕСГ известување, а токму Шеипенс кој е експерт за ова е и еден од говорниците на престојната Годишна берзанска конференција.

Како глобално според вас, компаниите го сменија управувањето и работењето во оваа смисла. Кои квалитети се воведени од тој аспект?

Шеипенс: Во текот на последните децении, дефинитивно има зголемена свест за потребата да се интегрира одржливоста во бизнисот. Очигледно, постојат значителни разлики меѓу компаниите, делумно поради секторите во кои припаѓаат (има разлика дали сте рударска компанија или телекомуникациска компанија), но и земјите каде егзистираат. Значи, не би рекол дека сите компании го промениле управувањето и работењето во оваа смисла, но сè потешко е да се негира потребата од промена. Ризиците за одржливост се сè поочигледни (климатски промени, трошоците за загадување, зголемување на одговорностите на синџирот на снабдување итн.). Владите и регулаторите имаат сè поголеми барања во оваа смисла. Сепак, позитивно е што тоа носи и повеќе деловни можности. Има се повеќе потрошувачи кои сакаат одржливи производи, во различни сегменти на пазарот алтернативите се очигледно поконкурентни (на пример така е со обновливите извори на енергија), млади таленти кои претпочитаат да работат за одржливи компании итн. Накратко: би рекол дека „чашата е половина полна“, и има причина за оптимизам иако одржливоста дефинитивно не е „само обичен бизнис“.

Сепак, дали тој напредок е доволен и колку уште има на патот?

Шеипенс: Одржливоста e процес на континуирано подобрување. Дури и тие компании кои се на врвот можат и треба постојано да ги подобруваат своите перформанси. Компаниите кои работат на проекти се мотивирани да создадат поголема вредност. Од друга страна, регулаторите ги засилуваат барањата и секој треба да се прилагоди.

Од минатата година има и други ризици за одржливост кои станаа позначајни, а поради ефектот на климатските промени за кои веќе се зголемува свесноста, а тоа е релевентан пример. Европската унија презема водечка улога во регулативата и тоа ќе ги „поттикне“ компаниите да ги подобрат и нивните перформанси. Типично, како двете страни на една монета или познатата динамика на „морковот и стапот“.

Критериумите за ЕСГ, базирани на еколошката одржливост на бизнисот, општествената одговорност и етичкото управување, се сè повлијателни и во светот на инвестициите. Критериумите за ЕСГ се дизајнирани со цел да се канализира капиталот во зелени и општествено одговорни инвестиции кои придонесуваат за декарбонизација на општеството, зачувување на биолошката разновидност и природните ресурси, намалување на социјалните нееднаквости и создавање зелена енергија, а згора на се, тие се и етички управувани. Каков е глобално напредокот на ова поле?

Шеипенс: Инвестирањето во ЕСГ значително порасна во последните години. Финансискиот сектор јасно ја препозна оваа можност. Растот од друга страна води и до дебата за карактерот и висината на некои од инвестициските производи. Покрај тоа, многу инвеститори се чини дека се водени повеќе од финансиските приноси отколку од влијанието на проектите во општетството. Проблем таканаречениот Greenwash ( Greenwashing е комуникациска и маркетинг стратегија усвоена од компании или други организации, а се состои во изнесување еколошки аргументи со цел да се создаде еколошки одговорна слика кај јавноста, н.з.). Затоа, важно е да се развиваат стандарди и критериуми. Пазарот созрева и претпоставувам дека овие случувања можеше да се очекуваат, тие се прилично вообичаени во оваа фаза од развојот. Би сакал да ги гледам како дел од еволуцијата кон робусни финансиски пазари базирани на ЕСГ.

Лична архива Wouter Scheepens

Во регионот, пак, свеста за тоа е мала, компаниите бавно се прилагодуваат, инвеститорите полека се насочуваат. Што мислите дека треба да се направи веднаш, на краток рок и каква треба да биде стратегијата во иднина?

Шеипенс: Овој регион е исто така дел од глобалните пазари, а вашата земја има амбиција да стане членка на ЕУ. Значи, би претпоставил дека ќе има движење од повеќе различни страни. Инвеститорите и компаниите дополнително ќе ги приспособат своите практики за да ги исполнат стандардите за ЕСГ на нивните меѓународни колеги. Покрај тоа, владата и регулаторите имаат причини да продолжат да работат на интеграција на ЕСГ. Мислам дека Водичот за ЕСГ известување и новиот Кодекс за корпоративно управување кои ги донесе Македонска берза се дел од таа агенда.

Која е задачата на домашните компании овде? Од земјите во овој регион, Словенија можеби постигнала најголем напредок во оваа сфера, слично како и во Европската унија. Во Македонија сето тоа е во почетна фаза.

Шеипенс: Продолжете да размислувате и  да дискутирате за ЕСГ. Како компанија, погледнете ги суштинските теми за вас. Кои аспекти се најрелевантни за вашиот бизнис и како може општествениот развој да влијае на вас? Развијте поглед кон иднината: каде сакате да бидете за неколку години? Чекор по чекор можете да го развиете вашиот ЕСГ проект. Не обидувајте се да ги задоволите сите во исто време, туку бидете посветени да се справите со променливите очекувања на вашите важни партнери. Конференцијата што ја организира Македонска берза е многу важна за да се изгради на свеста и да се дискутираат можностите за бизнисот и општеството.

А кои се придобивките од ЕСГ управувањето и известувањето во таа смисла?

Шеипенс: Гледам две непосредни придобивки од известувањето за ЕСГ. Внатрешната димензија е тоа што известувањето е инструмент за дисциплинирање на вашата компанија. Штом ќе ги ставите вашите планови за одржливост на хартија, тие стануваат „пореални“. Мора да размислите навистина добро за тоа што сакате да постигнете, до кога, кој е одговорен за тоа и какви потенцијални придобивки за засегнатите страни се надевате да постигнете. Другата придобивка од известувањето за ESG е повеќе надворешна, тоа го поддржува дијалогот со релевантните засегнати страни. Тие подобро разбираат за што се залага компанијата и како вашиот однос може да се развива за заедничка корист. Мислам дека известувањето е дел од деловниот циклус на компанијата. Имате стратегија, која се операционализира низ различни процеси и известувате за нив, исто така, како дел од „вежбата“ за учење и растење.