Рекорден пад на криптопазарот преку ноќ - кој загуби сè?

Рекордни 19 милијарди долари вложени во различни позиции буквално исчезнаа, а цените на криптовалутите се урнаа, делумно поради новите, построги царини кон Кина што ги најави американскиот претседател Доналд Трамп. Комбинацијата од висок левериџ, автоматски продажби и недостиг од ликвидност во необични часови на глобалното тргување го засили она што инаку би бил поблаг пад.

Од саботното утро во Азија до попладнето во САД, трговци, извршни директори и аналитичари се обидуваа да дознаат кој ги претрпел најголемите загуби. Дали некоја голема институција потона – или илјадници мали инвеститори останаа на нула? Според „Коинглас“ (CoinGlass), повеќе од 1,6 милиони трговци биле ликвидирани.

„Ги проверивме сите наши канали и ниту еден од нашите партнери не беше погоден повеќе од вообичаените пазарни осцилации“, рече Метју Хуган, главен инвестициски директор во БАМ (Bitwise Asset Management). „Секако, можно е некои ефекти да се појават подоцна – и не зборуваме со сите – но досега не сум чул за ниту еден голем колапс.“

Слично, и прашањата што „Блумберг Њуз“ (Bloomberg News) ги испрати до големи ентитети на пазарот и инвеститори не открија докази за „пад на некој крипто кит“, но многумина се сомневаа дека некој сепак морал сериозно да настрада.

Во криптосветот, повиците не функционираат како на традиционалните пазари – кога вредноста на колатералот паѓа, алгоритмите автоматски продаваат имот. Тоа значи дека инфраструктурата која овозможува тргување 24 часа дневно, истовремено го зголемува ризикот од брзи верижни загуби. Бидејќи Трамп ја објави својата одлука за време на празничен викенд во САД – по затворањето на нивните пазари и пред целосното отворање на Европа и Азија – активни купувачи и продавачи имаше многу малку.

Кога пазарот буквално запира

Ликвидациите беа концентрирани кај помалите криптовалути – таканаречените алткоини – додека биткоин и етер поминаа нешто подобро. Кај алткоините левериџот е повисок, а ликвидноста значително пониска.

„Нема речиси никаква ликвидност за алткоините надвор од првите 5–10 отсто од книгата на налози, особено на страната на купувачите“, вели Захир Ебтикар, основач на СК (Split Capital). „Кога вредноста на еден имот излегува од рамнотежа – а тоа се случува истовремено кај повеќе – пазарот практично запира.“

Токму такво сценарио се одигра на берзата „Хајперликвид“ (Hyperliquid). Иако е помала од „Бајненс“ (Binance),  „Хајперликвид“ имаше најголема вредност на ликвидирани позиции во тие 24 часа – дури 10 милијарди долари, според „Коинглас“.

„Хајперликвид имаше најмногу ликвидации на долги позиции и најмала ликвидност за да ги апсорбира“, додаде Ебтикар.

Дополнителен фактор беше и системот за управување со ризик наречен auto-deleveraging (ADL). Овој механизам автоматски ги затвора профитабилните или силно задолжени позиции кога обемот на ликвидации го надминува капацитетот на осигурување. Берзите го користат за да се заштитат од загуби при екстремна нестабилност, но многу учесници сметаат дека ADL дополнително ја влошува ситуацијата.

„Овој механизам не е без компликации, особено за учесници со покомплексни портфолија“, вели Спенсер Халарн, глобален шеф за OTC тргување во компанијата ГСР (GSR).

„Квантитативните провајдери на ликвидност и инвеститорите со пазарно неутрални стратегии можат многу брзо да забележат дека нивните профитабилни позиции се затвораат прерано поради ADL (автоматско намалување на левериџ), што ја нарушува рамнотежата во портфолиото и ја зголемува изложеноста на пазарни ризици“, објаснува тој.

Кој ќе ги покрие загубите?

Еден од ретките добитници од целиот пад беше „Хајперликвид провајдер“ (Hyperliquid Provider / HLP) – заеднички фонд, одвоен од самата берза, кој им овозможува на инвеститорите да здружат средства и да делуваат како маркет мејкери или принудни ликвидатори. Според јавно достапни податоци од блокчејнот, ХЛП остварил над 30 милиони долари профит со преземање и затворање на губитнички позиции во текот на само еден ден.

„Се поставува прашањето – кој треба да ги сноси загубите? Берзата и ликвидносниот фонд или самите трговци?“, прашува Тарун Читра, коосновач на ГН (Gauntlet Networks), компанија специјализирана за моделирање на ризици во криптосекторот.

Читра смета дека ХЛП има привилегирана позиција на платформата „Хајперликвид“ поради начинот на кој е дизајниран алгоритамот. Тој додава дека многу од 50-те најголеми алткоини по пазарна вредност немале висок левериџ, што укажува дека падот не бил предизвикан од масовно затворање на позиции, туку од панична продажба откако Трамп ја објави новата царинска политика.

„Начинот на кој паднаа алткоините повеќе личеше на финансиска криза отколку на класично раздолжување“, вели тој. „Изгледаше повеќе како масовна продажба на спот-пазарот, отколку како ликвидациска спирала. Затоа мислам дека во гласините има вистина – некој веројатно мораше да ги ликвидира сите позиции или едноставно банкротирал.“

Иако пазарот во саботата поврати дел од загубите од претходниот ден, целосниот обем на штетата ќе биде познат дури по неколку дена, изјави Едвард Чин, извршен директор на хеџ-фондот „Паратаксис“ (Parataxis).