Политиката и криптовалутите: за танго се потребни двајца

Врската помеѓу политиката и криптовалутите не е повеќе никаква новост. Погледнете само што се случи со криптокомпанијата „Американ биткоин“ (American Bitcoin Corp.), поврзана со семејството на американскиот претседател Доналд Трамп. Една од главните вести на Волстрит на 2 декември беше падот на акциите на оваа фирма за 50 отсто за само половина час, како што извести и „Блумберг“. Бизнисот формиран од страна на синот на претседателот, Ерик Трамп, со намера да „копа“ криптовалути, доживува распродажба на своите акции среде општата паника на криптопазарот, при што биткоинот падна за повеќе од 30 отсто од својот историски максимум достигнат во октомври годинава.

„Американ биткоин“, каде што акционер е уште еден син на претседателот, Доналд Трамп Џуниор, претходно годинава забележа силен раст на акцијата, на крилата на еуфоријата што ја предизвика јасната наклонетост на политиката на претседателот Трамп кон криптопазарот, каде што и самиот тој и членови на неговото семејство влегоа со инвестиции во повеќе криптокомпании. Но, откако го достигна врвот во септември, „Американ биткоин“ почна да паѓа и оттогаш загуби околу 80 отсто од вредноста, а и другите криптобизниси поврзани со семејството не поминуваат подобро.

Ова се само најеклатантните примери кога значајни светски политички лидери се директно поврзани или влијаат со своите изјави и однесување врз криптопазарите.

Политичките одлуки и изјавите на кандидатите во предизборните кампањи може да предизвикаат ненадејни движења на цените, бидејќи инвеститорите реагираат на очекувањата за идните регулативи и ставот на владите кон дигиталните средства. Кога политичарите објавуваат регулативи што се пријателски настроени кон криптосредствата, пазарот често го толкува тоа како знак на доверба и раст, додека предупредувањата за построги мерки може да создадат страв и да доведат до масовни распродажби.

Ваквите реакции покажуваат дека криптовалутите станаа исто толку чувствителни на политичките сигнали како и традиционалните финансиски пазари. За просечниот инвеститор, ова значи дека политичките вести може да имаат исто толку влијание врз вредноста на неговото портфолио како и техничката анализа или движењата на берзите.

Во суштина, политиката и криптовалутите повеќе не се одвоени светови - секоја изјава, законски предлог или изборен резултат може да ја промени насоката на пазарот во рок од неколку часа.

Да потсетиме, уште за време на изборите за претседател на САД во ноември 2024, кога и да спомнеше некој од кандидатите планови во врска со регулацијата на криптосферата, пазарот реагираше речиси во истиот момент. По победата, пак, на Доналд Трамп, кој уште во самата кампања зазеде прокрипто став, цената на биткоинот скокна нагло, поминувајќи ја за првпат психолошката бариера од 90.000 долари, а набрзо потоа и од 100.000 долари.

Како политиката влијаеше врз цената на биткоинот

Промените во цените на биткоинот генерално го одразуваат ентузијазмот на инвеститорите, како и динамиката на побарувачката и понудата на пазарот. Сатоши Накамото, мистериозниот креатор (и) на биткоинот, го дизајнирал за употреба во дневни трансакции, но тој станал многу повеќе од метод на плаќање. Криптовалутата ги привлече трговците на берза, кои почнаа да се обложуваат на неговите промени во цените. Инвеститорите се свртеа кон биткоинот како начин за складирање вредност, генерирање богатство и заштита од инфлација, а институциите работеа на создавање инструменти за инвестирање во биткоин.

Depositphotos

 

Флуктуациите на цената на биткоинот првенствено се предизвикани од трговци и инвеститори што купуваат и продаваат агресивно, со надеж дека ќе ја фатат следната голема промена.

Со помош на „Инвестопедија“ (Investopedia) анализираме како се движеше цената на биткоинот во последниве две години, под влијание на геополитичките настани, а пред сѐ на американската регулаторна политика во однос на криптосредствата и тамошните претседателски избори.

Во јануари 2024 година долгата битка околу биткоин ЕТФ-овите (Bitcoin Spot ETF) – инвестиција што ги изложува регуларните инвеститори на движењата на цената на биткоинот - заврши откако американската Комисија за хартии од вредност (СЕЦ) беше принудена од судовите да го преиспита одбивањето на одредени инвестициски производи поврзани со биткоинот. Некои брокерски куќи го преплавија пазарот и ги зголемија своите удели во биткоин, додека други, како „Биткоин траст“ (Bitcoin Trust), забележаа значителни одливи на почетокот.

Одливите од одредени фондови забавија на почетокот на март, донекаде смирувајќи го пазарот. Ребалансирањето на целиот пазар веројатно беше затоа што одеднаш имаше повеќе опции за инвеститорите да избираат.

Цената на биткоинот брзо се искачи по одобрувањата на овој тип на фондови - кон крајот на февруари и почетокот на март повторно надмина 60.000 долари, поставувајќи максимум од 69.210 долари на 5 март и уште еден од 70.184 долари на 8 март.

На 19 април 2024 година биткоинот го имаше својот четврти и последен настан на т.н. преполовување (halving), намалувајќи ја наградата за „ископан“ блок од 6,25 биткоини на 3,25 биткоини. Криптовалутата забележа скромен пораст тој ден и затвори на 63.821 долар.

На 18 септември 2024 година Федералните резерви на САД го објавија своето прво намалување на стапката од почетокот на пандемијата на ковид-19, намалувајќи ја целната стапка на федералните фондови на 4,75 отсто до 5 отсто.

Очекувано, пазарот имаше позитивна реакција, со пораст кај главните индекси. Биткоинот исто така го продолжи својот тренд на „имитирање“ на берзата и на 19 септември 2024 година се тргуваше за околу 64.000 долари, значително повисоко од неговата цена од околу 60.000 долари само два дена претходно.

На 7 ноември 2024 година цената на биткоинот достигна уште еден рекорден максимум од 76.999 долари на „Коинбејс“ (Coinbase), по реизборот на Доналд Трамп за претседател, пред да затвори на 75.920 долари, што е зголемување од 9 отсто од цената на затворање на 5 ноември. На 10 ноември 2024 година биткоинот достигна уште една психолошка бариера, преминувајќи го прагот од 80.000 долари.  На 11 ноември тој продолжи да ги поместува границите, а утрото на 13 ноември надмина 90.000 долари, затворајќи на 90.493,82 долари на „Коинбејс“. Пазарната еуфорија беше непоколеблива во следните недели, туркајќи го биткоинот до неверојатни максимуми од 99.817 долари на „Оанда“ (Oanda), 99.860 долари на „Коинбејс“ и 99.852 долари на „Џемини“ (Gemini) на 22 ноември 2024 година, до пладне.

Околу 15 часот по источно време, биткоинот ја проби цената од 100.000 долари на европската берза „Вајтбит“ (Whitebit) и затвори на 99.584 долари.

Овие значајни зголемувања се должат на возбудата на инвеститорите по многуте ветувања на Трамп за време на кампањата, како што се замена на претседателот на Комисијата за хартии од вредност, Гари Генслер, претворање на Америка во „криптопрестолнина на светот“ и создавање „стратешка резерва од биткоин“, меѓу другото.

Во јануари 2025 година биткоинот се движеше по релативно балансирана патека, дури и по објавата дека „Мајкростратеџи“ (Microstrategy) купува биткоини во вредност од 1,1 милијарда долари на 21 јануари. Тој ден цените се искачија на 107.861 долар на „Вајтбит“ пред да се смират на 106.749 долари.

На 22 мај 2025 година биткоинот постави уште еден рекорд, достигнувајќи 112.509,65 долари. Во јуни, кога се случија воздушните напади на Израел врз Иран, одговорот на Иран, а потоа и нападите на САД врз иранските нуклеарни капацитети, цената на биткоинот флуктуираше, спуштајќи се под 100.000 долари, што збриша цели 35 милијарди долари вредност на берзите.

Потоа криптовалутата закрепна, па на 14 август 2025 година биткоинот достигна уште еден максимум од над 124.000 долари пред да падне под 118.000 долари по разочарувачкиот извештај за американскиот индекс на цените на производителите (PPI). 

На 6 октомври 2025 година биткоинот достигна уште еден максимум од над 126.270 долари; сепак, возбудата околу таа пресвртница беше краткотрајна, бидејќи на 10 октомври 2025 година биткоинот значително се намали на нешто над 113.000 долари.

Пазарот на криптовалутите во моментов е на нестабилно ниво по повеќенеделната распродажба, која започна кога околу 19 милијарди долари во левериџ-облози беа избришани на почетокот на октомври, само неколку дена откако биткоинот го постави рекордот  од над 126.000 долари. Најголемата криптовалута според пазарна капитализација во ноември изгуби 16,7 отсто од својата вредност, но намалувањето на притисокот за продажба доведе до тоа да се врати назад во правилна насока во текот на минатата недела, зголемувајќи ја својата вредност и надминувајќи 90.000 долари. На први декември, денот кога е пишуван овој текст, криптовалутите повторно нагло паднаа, внесувајќи нов импулс во широката распродажба, која се чинеше дека се смирила. На почетокот на дневното тргување во Азија биткоинот падна дури за шест проценти, под границата од 86.000 долари, додека вредноста на етерот се намали за повеќе од седум отсто, на околу 2.800 долари, според податоците собрани од „Блумберг“. Поголемиот дел токени се движеа во истата насока, при што соланата падна за 7,8 отсто.

Рано усвојување на криптото – лидерство и предност

Она што започна како технолошка иновација, се разви во глобален политички феномен. Криптовалутите ги преобликуваат законите, меѓународните односи и самите темели на финансискиот систем. Некои земји ги гледаат криптовалутите како закана за нивниот авторитет, додека други ги гледаат како можност за раст и зајакнување на нивната глобална позиција.

На пример, Швајцарија, земја што е синоним за безбедност, доверба и иновации, ги искористи овие елементи како клучни за својот успех во светот на криптовалутите. Додека многу земји сè уште дебатираа дали воопшто да го прифатат криптото, Швајцарија рано го препозна неговиот потенцијал, како што коментира криптоплатформата „Биткоин стор“ (Bitcoin Store).

Наместо да ги забрани или ограничи криптовалутите, таа одлучи мудро да ги регулира - јасно дефинирајќи ги правилата за инвеститорите и компаниите да знаат што можат, а што не можат да прават. Оваа регулаторна јасност се покажа како клучна: претприемачите се чувствуваа сигурно да инвестираат, а иноваторите имаа слобода да растат.

Резултатот е Крипто Долина (Cripto Valley), името дадено на регионот околу градот Цуг, во близината на Цирих. Уште во 2010-тите, првите блокчејн-компании почнаа да се собираат таму привлечени од: ниските даноци, едноставните бизнис-регулативи и владината политика на поддршка за новите технологии.

Денес Цуг е дом на стотици крипто и блокчејн-проекти - од стартапи до глобално признаени компании. Некои од највлијателните блокчејн-иницијативи во индустријата се родени во Крипто Долината, вклучувајќи ја и фондацијата „Етереум“, една од најзначајните организации во целиот сектор.

Освен деловните предности, Швајцарија има и силна култура на приватност и децентрализација - вредности тесно поврзани со филозофијата на криптовалутите. Благодарение на оваа комбинација од иновации, стабилност и доверба, земјата стана светски лидер во криптоиндустријата и одличен пример за тоа како паметната политика може да го поттикне технолошкиот напредок.

Криптовалутите како појас за спасување

Еден од најчувствителните политички аспекти на криптовалутите е нивната улога во заобиколувањето на санкциите. Бидејќи блокчејн-трансакциите не бараат банки или посредници, земјите и организациите под санкции понекогаш користат криптовалути за меѓународни плаќања.

Примери како што се Иран, Венецуела и Русија покажуваат дека криптовалутите може да се користат како алатка за спротивставување на финансиските ограничувања наметнати од големите сили или институции како САД и ЕУ, се наведува во истражувањето „Геополитички ризик, однесување на стадото и пазарот на криптовалути“ (Geopolitical risk, herd behavior, and cryptocurrency market“, објавено во Северноамериканскиот журнал за економија и финансии во септември 2025 година. Тоа отвора нови дискусии за глобалната безбедност и рамнотежата на моќта.

Венецуела е еден од најдобрите примери за тоа како криптовалутите можат да станат алатка за преживување во земја што се соочува со економски колапс.

Поради екстремната хиперинфлација и падот на нејзината национална валута (боливар), граѓаните почнаа да користат биткоин и тетер за зачувување на вредноста и вршење секојдневни трансакции; „Бајненс“ (Binance P2P) стана главна платформа за размена на пари и примање дознаки од странство, па дури и владата се обиде да лансира сопствена криптовалута – петро (Petro), наводно поддржана од нафтените резерви на земјата, во обид да ја намали зависноста од американскиот долар. Накратко, во Венецуела криптото стана појас за спасување - начин луѓето да ги заштитат своите заштеди и да добијат поддршка од членовите на семејството што живеат во странство.

Примерот на Русија исто така е илустративен во овој контекст. По руската инвазија на Украина во 2022 година, Западот воведе обемни финансиски санкции насочени кон банки, олигарси и државни компании. Како одговор, Русија истражи употреба на стабилни монети и дигитална рубља за меѓународна трговија, особено со земјите што не ги поддржуваат санкциите. Исто така, таа го зголеми својот фокус на крипторударење и прекугранични плаќања преку блокчејн, а овозможи и експериментални трговски трансакции во криптовалути со пријателски земји како што се Иран и Кина. Накратко, Русија ги користи криптовалутите како алатка за одржување на отпорноста на надворешната трговија и како средство за продолжување на меѓународната трговија и покрај санкциите.

Иран, пак, со години се соочува со санкции од САД и во Европа, кои го ограничуваат неговиот пристап до меѓународниот финансиски систем и пазарот на американскиот долар. За да го намали овој притисок, иранската влада го легализира рударењето биткоини во 2019 година, под услов „ископаните“ криптовалути да можат да се користат за увоз на стоки - ефикасно заобиколувајќи ги протоколот СВИФТ (SWIFT) и меѓународните банкарски канали. Земјата им издаде и лиценци на локални компании за рударење и постави државен надзор врз употребата на енергија за оваа намена и, според извештаите, иранските увозници користат биткоин и други криптовалути за купување стоки од Кина и други земји, бидејќи традиционалните банкарски трансфери не се можни. Накратко, Иран ги користи криптовалутите како алтернативно средство за меѓународно плаќање, особено кога санкциите го прекинаа пристапот до доларите и до глобалниот банкарски систем.
Во сите овие случаи криптовалутите се покажаа како алатка за економска независност - без разлика дали за избегнување санкции, стабилизирање на валутите или добивање пристап до глобалните пазари без посредници.