Што се БДП налози и зошто се контроверзни за инвеститорите?

Езотеричен и често контроверзен финансиски инструмент што се користи во преговорите за суверените долгови се најде на насловните страници оваа година - од сите погрешни причини. Таканаречените БДП налози (GDP warrants) нудат начин да се профитира од идниот економски раст на една нација и главно се користат на пазарите во развој. Земјите што ги издале овие хартии од вредност во време на финансиска криза - како што се Аргентина, Украина и Грција - се наоѓаат во правни битки и спорови со своите доверители.

Иако должничката криза на Грција е далечно сеќавање, а нејзината економија е меѓу најбрзо растечките во Европа, БДП налозите издадени пред повеќе од една деценија сега се предмет на судски спор во Велика Британија. Невообичаено, борбата е околу можноста владите да си ги откупат назад, а не околу неможноста за плаќање.

Што се БДП налози?

Тие се еден вид финансиски инструмент чија исплата зависи од економските перформанси на земјата, обично бруто домашниот производ и растот на БДП. Налозите поврзани со БДП обично ги издаваат владите како дел од реструктуирањето на суверениот долг и се начин да им се даде дел од добивката на доверителите откако економијата ќе се опорави.

Некои инвеститори ги сметаат БДП налозите како опции. Ако економскиот раст надмине одреден праг до одреден датум, тогаш налогот се исплаќа. Во противно, за налогот не се исплаќа ништо.

Други ги сметаат БДП налозите како средства слични на акциите. За разлика од обврзниците кои плаќаат фиксен износ без оглед на тоа што се случува во економијата, налозите ги зголемуваат приносите на инвеститорите кога времињата се добри.

Зошто земјите издаваат БДП налози?

Налозите поврзани со БДП нудат начин да се „заслади“ договорот за доверителите кои се повикани да прифатат „потстрижување“- со други зборови, загуби - на парите што ги позајмиле. Познати и како „засладувачи“, тие можат да го направат договорот за долговите поприфатлив за инвеститорите, намалувајќи го времето за преговори и застоите за обесштетување.

Поважно, земјите можат да заштедат пари бидејќи нема исплати на камата со години или дури и децении. Се очекуваше оние издадени како дел од реструктуирањето на долгот на Грција во 2012 година потенцијално да почнат да исплаќаат камата во 2027 година.

Кога беа БДП налозите употребени за прв пат?

Идејата за инструменти поврзани со БДП датира од кризите со долгови на пазарите во развој кон крајот на 1980-тите и таканаречените реструктуирања на Брејди - именувани по иницијативата на тогашниот секретар на финансии на САД, Николас Брејди, да помогне во намалувањето на долговите на многу земји во развој кои не ги исполниле своите обврски.

Како дел од оваа иницијатива, Босна и Херцеговина, Бугарија и Костарика издадоа хартии од вредност поврзани со БДП. Сепак, за разлика од налозите коишто се во оптек денес, тие беа поврзани со основни „ванила“ обврзници, според истражувачки труд на Меѓународниот монетарен фонд, што значи дека тие беа поконвенционални инструменти слични на долг.

Овие хартии од вредност, за кои ММФ вели дека биле оптоварени со двосмислени услови и податоци со низок квалитет, не успеаја навистина да се прослават. Потребни беа повеќе од една деценија за да се вратат како БДП налози што им се познати на инвеститорите денес.

Кои земји сè уште имаат неизмирени БДП налози?

Аргентина и Украина во моментов се единствените две големи економии кои имаат БДП налози кои сè уште се во сила:

• Првото издавање на овие хартии од вредност од страна на Аргентина беше во 2005 година. Ова беше дел од големо реструктуирање на долгот што следеше по неплаќање четири години претходно. Јужноамериканската економија повторно издаде БДП налози во 2010 година за да го охрабри учеството на доверителите кои не беа вклучени во претходната преработка на долгот.

• Хартиите од вредност на Украина беа издадени како засладувач за време на реструктуирањето на долгот во 2015 година, во кое доверителите се согласија на комбинација од продолжување на рокот на достасување и намалување од 20 проценти на номиналната вредност на обврзниците што ги поседуваат.

Грција неодамна се ослободи од своите БДП налози. Во мај оваа година, владата искористи опција за купување за да ги откупи хартиите од вредност издадени во 2012 година, кои требаше да доспеат во 2042 година. Ова веројатно ѝ заштеди стотици милиони евра во споредба со плаќањата што можеа следуваа доколку економијата исполни одредени прагови.

Зошто БДП налозите се толку контроверзни?

За почеток, тешко е да се вреднуваат. Различните услови, ограничувања, тригери и основни економски податоци што треба да се внесат во моделите го отежнуваат одредувањето на цената на БДП налозите. Ова исто така ги прави неликвидни, а пазарот има тенденција да привлекува нишни инвеститори и софистицирани хеџ фондови, дополнително замаглувајќи ја нивната вредност.

БДП налозите по природа се склони кон манипулации, бидејќи постои поттик за суверените да го потценат економскиот раст и да избегнуваат исплати.

Инвеститорите ја тужеа владата на Аргентина во судовите и во Велика Британија и во САД, тврдејќи дека неправилно задржала некои плаќања од должничките хартии од вредност издадени во 2005 и 2010 година, и дека претходната администрација го приспособила начинот на кој го пресметувала БДП за да ги минимизира исплатите.

Минатата година, Апелациониот суд во Лондон ја потврди пресудата на Високиот суд дека Аргентина е одговорна за пропуштените плаќања. Владата сè уште не презентирала план за отплата на имателите на налози и се бори со оскудните нето меѓународни девизни резерви.

и песоз под притисок. Бидејќи пресудата на британскиот суд е конечна, ММФ вклучи 1,6 милијарди евра (1,9 милијарди долари) поврзани со спорните налози во „должничкиот фонд“ на Аргентина, според извештај од август.

Во Украина, владата реструктуираше 20 милијарди долари од своите странски обврзници во 2024 година за да помогне во финансирањето на нејзините тековни напори за одбрана од инвазијата на Русија. БДП налозите не беа вклучени во овој процес поради нивната сложена структура и потенцијално големата исплата од повоеното економско закрепнување. Владата се обиде претходно оваа година да ги реструктуира налозите во вредност од 3,2 милијарди долари, но не успеа да постигне договор со група доверители предводени од хеџ фондови. Потоа прескокна плаќање од 665 милиони долари за налозите во јуни.

Зошто грчката влада е вклучена во правна битка за БДП налозите?

Група хеџ фондови и менаџери на пари, вклучувајќи ги „ВР Капитал“ (VR Capital) и „Фаро менаџмент“ (Pharo Management), ја оспорија валидноста на користењето на опцијата за откуп на преостанатите БДП налози од страна на Владата. Тие тврдеа дека цената што им била платена била под пазарната вредност.

Како одговор, грчката влада поднесе тужба во Велика Британија и бара од лондонскиот суд да одлучи дали нејзините постапки биле оправдани и дали цената што ја платила била правилно пресметана.

Опцијата за купување се реши на 14 мај по цена од 252,28 евра за секои 1.000 хартии од вредност поврзани со БДП, според соопштението на владата. Доверителите тврдат дека пазарната цена била повеќе од една третина повисока.

Се очекува судско рочиште во април 2026 година.

Дали се појавија алтернативи на БДП налозите?

Неодамнешниот бран на реструктуирање на долгот на пазарите во развој донесе нови инструменти условени од државата за да ги заменат БДП налозите.

Ова вклучува макро-поврзани обврзници, кои беа користени во преработката на долгот на Шри Ланка на крајот од минатата година. Ова им дава можност на сопствениците на обврзници да добијат дополнителни плаќања ако економијата на земјата-должник се покаже подобро од очекуваното. Меѓутоа, ако економијата пропадне, отплатите на долгот исто така ќе се намалат, па кредиторите ќе претрпат дополнителни загуби покрај првичното отпишување на долгот. Од перспектива на инвеститорот, постои поголем ризик од пад, па исходот може да биде и горчлив и сладок.

— Со помош од Сотирис Никас