Трамп против Харвард: што ќе донесе спорот?

Администрацијата на претседателот Доналд Трамп врши притисок врз Харвард и другите приватни американски универзитети да ги променат своите политики. Американските власти тврдат дека универзитетите мора да сторат повеќе за борба против антисемитизмот и да ги заштитат правата на граѓаните на кампусот, а Харвард е казнет со замрзнување на 2,6 милијарди долари федерални грантови. Најбогатиот приватен универзитет во Америка го толкува ова како нов притисок, откако на странските студенти на универзитетот им беа одземени визите.

Администрацијата на Трамп бара од Харвард да ги преиспита своите политики за управување, вработување и прием на студенти, тврдејќи дека тие не се во согласност со визијата на Белата куќа. Администрацијата на Трамп претходно се обиде да им забрани на странските студенти да се запишуваат на Харвард, а во тек е обид за поништување на сертификатите за програмите на коишто се запишуваат меѓународни студенти. Засега, судот привремено ја спречи владата целосно да ја спроведе идејата.

Харвард ги отфрли барањата. „Ниту една влада, без оглед на тоа кој е на власт, не треба да им диктира на универзитетите кого да вработат, ниту кои научни области треба да ги развиваат“, се вели во соопштението. Само неколку часа подоцна, американската влада замрзна 2,2 милијарди долари грантови наменети за Харвард, а универзитетот на 21 април поднесе тужба против владата.

Ескалацијата се продлабочи кога американската министерка за образование, Линда Мекмахон, на 5 мај испрати писмо до Харвард, информирајќи ги дека ќе им бидат одбиени неколку федерални грантови сè додека не покажат „одговорно управување“. Неколку дена подоцна, осум американски агенции ги намалија грантовите за универзитетот за 450 милиони долари. На 13 мај Харвард ја прошири тужбата за да ги вклучи дополнителните намалувања на финансирањето.

Претставничкиот дом, предводен од републиканците, усвои закон што вклучува значително зголемување на данокот на нето инвестициите на приватните колеџ фондови, вклучувајќи го и Харвард. Покрај тоа, Трамп тврди дека Харвард нема ефикасен начин за борба против антисемитизмот - студентите постојано протестираат против војната меѓу Израел и палестински Хамас, а некои еврејски студенти се жалат дека антисемитизмот е многу присутен.

Харвард, најстариот и најбогат приватен универзитет во Америка, поднесе тужба тврдејќи дека американската влада ја загрозува нивната независност и ја задушува слободата на говорот со суспендирање на федералните истражувачки грантови. Блокирањето на запишувањето на странски студенти го карактеризира како нелегално.

Ален Гарбер, претседател на Харвард Фото: Craig F. Walker/The Boston Globe/Getty Images

Што има во тужбата на Харвард?

Харвард тужеше група агенции на извршната власт на САД, како и високи функционери, тврдејќи дека замрзнувањето на грантовите го крши правото на слобода на говор на универзитетот загарантирано со Првиот амандман на Уставот на САД. Со задржување на средствата, владата се обиде да го „присили Харвард да се придржува кон владејачката идеологија“, се наведува во тужбата. Харвард тврди дека властите се обидуваат да воспостават контрола врз универзитетот, како и да му го одземат правото да донесува независни одлуки.

Во тужбата, исто така, се тврди дека владата ги прекршила федералните прописи со прекинување на финансирањето. Администрацијата на Трамп се повикува на Законот за граѓански права од 1964 година, кој забранува дискриминација врз основа на раса, боја на кожа и национално потекло, за да ги оправда своите постапки против Харвард. Харвард, пак, тврди дека законот му дава право доброволно да соработува со владата за да ги исправи сите неуспеси во усогласеноста, но дека владата не му дала на универзитетот никаква можност да го стори тоа пред да бидат замрзнати средствата.

Во дополнението на жалбата се тврди дека владините агенции го прекршиле не само Првиот амандман, туку и Законот за административна постапка со нагло прекинување на финансирањето.

Што значи замрзнување на финансирањето?

Во отворено писмо, претседателот на Харвард, Алан Гарбер, рече дека последиците ќе бидат „тешки и долготрајни“. Тој рече дека тоа ќе влијае на истражувањата на универзитетот за рак кај децата, мултиплекс склероза, Паркинсонова болест и Алцхајмерова болест. Според тужбата, замрзнувањето ќе влијае и на образованието на илјадници постдипломски студенти.

Во последната академска година, Харвард доби околу 700 милиони долари финансирање за истражување од разни федерални агенции, како што се министерствата за здравство, одбрана и енергетика. Секоја година универзитетот троши околу 500 милиони долари за истражување. Харвард објави дека ќе надомести 250 милиони долари за истражувачки проекти од сопствени средства, а Гарбер објави дека ќе прифати намалување на платата од 25 проценти почнувајќи од 1 јули.

Харвард располага со фонд вреден повеќе од 53 милијарди долари, но тие пари не можат да се користат како средства од банкарска сметка. Дел од фондот се исплаќа како годишна алокација за поддршка на буџетот на универзитетот, додека остатокот е поврзан со неликвидни средства.

Околу 30 проценти од студентите на Харвард се странци, поточно има речиси 6.800 и според официјалните податоци, тие доаѓаат од повеќе од 140 земји. Доколку владата на САД успее да ја спроведе идејата до крај, тие ќе го изгубат правото на стипендии.

За меѓународните студенти кои планираат да започнат на есен, тајмингот не може да биде полош. Рокот за поднесување на апликациите истече на 1 мај.

Како реагираа другите универзитети?

Во март и април администрацијата на Трамп го замрзна федералното финансирање и за други елитни универзитети, вклучувајќи ги Колумбија, Корнел, Нортвестерн, Принстон и Универзитетот во Пенсилванија, наведувајќи ги како причина непочитувањето на барањата за промена на политиката и наводните неуспеси во справувањето со антисемитизмот.

Одговорот на Колумбија беше сосема различен од тој на Харвард. Колумбија на 21 март соопшти дека ќе се согласи со барањето на администрацијата на Трамп за започнување преговори за враќање на замрзнатото финансирање од 400 милиони долари. Тие ветија дека ќе забранат носење маски на протестите на кампусот, ќе ангажираат 36 „специјални службеници“ со овластување да вршат апсења и ќе ги стават под засилен надзор отсеците за студии од Блискиот Исток, Африка и Јужна Азија. 

Повеќе од 200 лидери на академски институции во Америка на крајот на април потпишаа заедничко писмо, во кое се спротивставија на „несоодветното мешање на владата во животите на тие кои учат, живеат и работат на кампусите“ и на инструментализацијата на „јавното финансирање како мерка за принуда“.