Биографскиот филм „Дражен“ број еден на „Нетфликс“ низ целиот регион

Кошаркарскиот Моцарт, Дражен Петровиќ, е неверојатна спортска и животна приказна. Спортска затоа што и денес има многумина што мислат дека Европа сѐ уште не видела подобар кошаркар, а животна затоа што трагична судбина му ја заврши кариерата на 28 години, кога во нормален тек на настаните допрва би следувале најголемите успеси.

Животниот пат на Петровиќ е идеална основа за филм, од неговата извонредна кошаркарска кариера, неговите играчки достигнувања пред и над неговото време и неговиот трагичен крај, речиси како кошаркарски Џејмс Дин. Всушност, неверојатно е што во триесетте години од неговата смрт немало филмски обиди за прикажување на оваа неверојатна приказна на големото платно. Ако не го сметаме „Еднаш браќа“ (Once brothers), трогателен документарец од 2010 година, кој ја следи сложената врска помеѓу двајца кошаркарски великани од поранешна Југославија – Петровиќ и Владе Дивац.

Дражен Петровиќ / Фото: Меморијален центар „Дражен Петровиќ“, Загреб

Филмот се фокусира на нивното блиско пријателство и професионалната врска за време на годините кога играа заедно за југословенската репрезентација (1986–1990), но и на јазот што настана поради војните во поранешна Југославија. Еден од клучните моменти на филмот е жалењето на Дивац што никогаш не можел да ги помири несогласувањата со Дражен, поради трагичната смрт на кошаркарскиот гениј од Шибеник во сообраќајна несреќа во 1993 година. Како „Еднаш браќа“, „Дражен“ не е само филм за кошарката туку и длабока анализа на животната судбина, емотивните аспекти, семејните, пријателските и љубовните врски на кошаркарската икона.

Режисерите успеаја да го прикажат Дражен Петровиќ како личност, а не само спортист, што на филмот му дава дополнителна длабочина. Актерската екипа ја предводат Домагој Нижиќ (Дражен од 18-годишна возраст) и Тонко Стошиќ (Дражен во детството), а потоа Зринка Цвитешиќ како мајката на Дражен, Бисерка. Актерката за таа улога ја доби и наградата „златно студио“ за најдобра актерка. Српскиот актер Драган Миќановиќ ја толкува улогата на таткото Јосип, а Павел Матушко е во улогата на братот Александар Петровиќ.

Режисери на филмот се Данило Шербеџија и Љубо Зџеларевиќ, а сценарист е Иван Турковиќ-Крњак. Филмот беше премиерно прикажан на 60-от роденден на Дражен, 22 октомври минатата година, во киното „Синестар“ во Шибеник, а од 31 октомври влезе во кинодистрибуција низ регионот Адрија. Исто така, од 5 февруари 2025 година филмот е достапен и на „Нетфликс“, каде што е број еден по гледаност во Хрватска, Србија и во Словенија.

Кошарката како математика и нежните звуци на гитарата

Патот на Дражен до врвот не беше лесен. Во таа смисла, филмот обезбедува длабоко разбирање на неговиот карактер, упорност и вродена спортска способност што му помогна да ги надмине пречките. Имено, поради повреда при раѓање, неговите родители верувале дека тој физички не може да се натпреварува со постариот брат Александар во кошарка. А Дражен направи сѐ друго само за да може да тренира кошарка. И криел дека наместо на часови по гитара, времето го поминувал во спортската сала во своето училиште. Започнал на 13 години во јуниорските екипи на локалниот кошаркарски клуб Шибеник. На 15-годишна возраст доаѓа во првиот тим, веднаш откако Шибеник избори пласман во првата лига.

Фото: Меморијален центар Дражен Петровиќ, Загреб

Клучот за портретирање на ликот е што дури и кога успесите беа многубројни, дисциплината и посветеноста на Дражен не опаѓаа. Во случајот на Дражен, посветеноста на кошарката беше доведена на ниво на наука. На победите им приоѓаше со бројки и математички формули во главата. Филмот во неколку наврати покажува како тој оди да тренира уште малку по натпреварот, дури и ако го чека девојката во која е искрено заљубен. Кога сме веќе кај љубовта, освен кон кошарката и блиското семејство, неговиот однос со сограѓанката Рената Чајиќ е прикажан како уште една суштинска и искрена врска, поточно како негова најголема љубов. Долгогодишната врска заврши откако почнаа војните во поранешна Југославија, а Рената (ја игра Ромина Тонковиќ во филмот) сфати дека не може да го следи во далечниот свет. Хрватскиот актер Домагој Нижиќ во реалниот живот откри дека ја запознал најголемата љубов на Дражен и дека таа му помогнала да го изгради ликот на познатиот кошаркар. Тонко Стошиќ, кошаркар во младоста, исто така сограѓанин, за својата дебитантска улога во филмот мораше да носи перика, кафени леќи и да научи да свири на гитара.

Страста за кошарката пред сѐ друго

Следејќи ги стапките на својот брат, Дражен се пресели во Цибона, каде што се разви во вистинска ѕвезда на југословенската кошарка. Тој беше клучен играч и на југословенската репрезентација што го освои златниот медал на Олимписките игри во Барселона, иако тој момент не е особено нагласен во филмот. Трансферот на Петровиќ во Реал Мадрид беше голем чекор во неговата кариера, а преселбата во шпанската лига го означи неговиот влез во меѓународниот кошаркарски свет. Најголемиот момент во неговата кариера, сепак, беше неговото преселување во НБА, каде што играше за Портланд трејл блејзерс и Њу Џерси нетс, станувајќи првиот Југословен што постигнал статус на меѓународна НБА-ѕвезда.

Фото: Меморијален центар „Дражен Петровиќ“, Загреб

 

А кога ги опишува сите тие промени и напредок, филмот повеќе се фокусира на неговата внатрешна борба, личните односи и пред сѐ страста за кошарката. Филмот нѐ води и низ моменти на безгрижен живот во времето кога кошарката во Југославија беше најсилна. Покрај Петровиќ, најсилните клубови во земјава и заедничката држава ги претставуваа Жарко Паспаљ, Предраг Даниловиќ, Сале Ѓорѓевиќ, Иво Накиќ, Мирослав Пецарски, Зоран Чутура, Дино Раџа, Тони Кукоч, Аријан Комаз и други големи имиња. А потоа веќе не. Тој момент, како и грижата за распадот на државата и семејството, се најемотивни во филмот, но далеку од каква било патетика. Наративот околу кобниот ден на неговата смрт е исто така лишен од тоа.

Времето лета, капетане…

Имено, во летото 1993 година, по својата најдобра НБА-сезона, Дражен Петровиќ отпатува во Полска со репрезентацијата на Хрватска, која играше во квалификациите за ЕП. Размислуваше за напуштање на НБА, незадоволен од тензијата во Нетс и недостигот од признание. Тој реши да не се враќа во Хрватска со соиграчите, туку со приватно возило отпатува во Минхен со неговата тогашна девојка, германската манекенка со унгарско потекло Клара Шаланци и турската кошаркарка Хилал Едебал. На автопатот кај градот Денкендорф во Германија се случи трагедија што ја обележи кошарката.

Клара возела „голф“ и поради слабата видливост, а наводно и голема брзина, не видела шлепер што го блокирал патот, па удрила во него. Дражен Петровиќ починал на самото место на 7 јуни, додека другите сопатнички добиле тешки телесни повреди.

Иако почина млад, влијанието на Дражен врз светската кошарка продолжува да живее. Фото: Depositphotos

По неговата смрт, неговиот гроб станал светилиште, а салата на Цибона била преименувана во сала „Дражен Петровиќ“. Исто така, во Лозана е поставена статуа, а во 2002 година стана член на Куќата на славните на кошарката. Во негова чест, во 1994 година беше воведен трофејот Дражен Петровиќ, а во 2006 година во Загреб беше отворен Меморијалниот центар и музеј посветен на Дражен Петровиќ.

Тоа стана место за аџилак за сите оние што сакаат да се потсетат на неговата неверојатна кариера и трајната инспирација што ја претставува во светот на спортот.

Центарот е создаден како резултат на иницијатива на семејството на Дражен, во соработка со Град Загреб. Тематските галерии и изложби содржат сведоштва, исечоци од весници, мултимедијални содржини и детали за кариерата на Петровиќ, во сите нејзини фази.

Во декември 2006 година во Загреб беше откриен споменикот на Дражен Петровиќ, висок четири метри и направен од четири тони бронза. Споменикот е дело на академскиот скулптор Кузма Ковачиќ, кој по тој повод изјави дека сака да го претстави како античка фигура што ја нагласува радоста на играта. И страста за играта и радоста што ја носи се навистина една од најголемите пораки на биографскиот филм.

Легендата што го трасираше патот на европската кошарка во НБА/Фото: Меморијален центар „Дражен Петровиќ“, Загреб

„Дражен ќе живее во нашите животи низ Балканот... Засекогаш“, е само една од впечатливите пораки во Меморијалниот центар посветен на прераното заминување на легендата.

Иако критиките се млаки, дури и негативни, во однос на уметничките достигнувања на филмот, факт е дека филмот успеа да го пренесе личното, регионалното и универзалното значење на кошаркарскиот сон. А Дражен Петровиќ е и рекордер и капитен на таа приказна. Понекогаш е полесно да се зборува за силните емоции и најдраматичните настани на фактички начин. Најголемите тишини најгласно зборуваат за најголемите драми. Нема патетика. Можеби тоа е најголемата големина на оваа биографска приказна.

Времето секако лета, но спомените и наследството остануваат.