Изгледа како вчера да го славевме почетокот на летото, додека есента ни изгледаше со месеци далеку. Па, зошто ни се чини дека времето поминува побрзо отколку порано?
Научниците можеби се блиску до одговорот. Истражувачки тим неодамна идентификува механизам во мозокот што, изгледа, го организира начинот на кој го перципираме и помниме протокот на времето.
Дури и оние што не го сакаат летото често се изненадени колку брзо изминува годината, што потсетува на познатиот стих од „Пинк флојд“ (Pink Floyd): „Еден ден ќе сфатиш, десет години се зад тебе“. Но тоа вознемирувачко чувство дека времето се забрзува најчесто е само во нашите глави. А тоа всушност значи дека можеме да направиме нешто во врска со тоа.
Научниците што ја проучуваат перцепцијата на времето велат дека мозокот не еволуирал да го мери и бележи времето прецизно во денови и недели, туку го обработува на начин корисен за опстанокот на нашите предци. Забележано е дека и животните се чувствителни на времето – покажуваат фрустрација ако предолго чекаат награда. За повеќето, времето помеѓу глад и изгладнетост е кратко. Времето е буквално живот.
Истражувачка група што проучува како мозокот го перципира времето претходно направи револуционерно откритие: како лабораториски глувци користат „мрежни клетки“ за навигација во просторот. Тоа откритие им донесе Нобелова награда на двајца членови од тимот. Сега, истите истражувачи пронајдоа докази дека глувците го следат времето – преку дел од мозокот наречен латерален енторинален кортекс (LEC), кој се наоѓа покрај хипокампусот, центарот за меморија.
Додека невроните не почнат да „пукаат“.
Фото: Depositphotos
Во LEC, невроните „пукаат“ во уникатен, неповторлив образец. Главниот истражувач Бенџамин Кантер од Норвешкиот универзитет за наука и технологија ја опишува оваа неврална активност како „мазно лизгање“. Тој тек е стабилен додека глувчето спие или извршува рутински активности, како барање храна. Но кога ќе се случи значаен настан – на пример, кога истражувачот ќе му даде кекс – активноста на невроните нагло се зголемува.
Овој образец на постојан тек, прекинат со изблици на активност, може да функционира како некој вид временски печат – помагајќи му на глувчето да запамети кога се случил важниот настан. Тоа имплицира дека времето во меморијата се доживува преку настани. И колку повеќе настани има за време на едно лето, толку подолго тоа ни изгледа во иднина. Резултатите беа објавени на 26 јуни во списанието „Сајанс адвансес“ / Science Advances (што, се разбира, ни изгледа како да било вчера).
Во понови студии со луѓе, психологот Дејвид Клует од УКЛА (UCLA) и неговите колеги откриле дека имаме тенденција да ги организираме сеќавањата во групи – како сцени од филм. Во еден експеримент, на волонтери им биле прикажувани слики од предмети додека звуци се менувале од едното до другото уво. Самата промена на звукот била доволна за да создаде ментална граница помеѓу различни групи предмети. Учесниците најчесто се сеќавале на редоследот на сликите во истата група, но имале тешкотии да поврзат предмети од различни групи.
Клует смета дека новите искуства во секојдневниот живот помагаат во создавање дискретни сеќавања што можат да направат летото да изгледа подолго. „Излезете од зоната на удобност и продолжете да градите што повеќе и повеќе спомени“, вели тој.
Излезете од вашата зона на удобност и продолжете да градите сè повеќе спомени.
Фото: Depositphotos
Невронаучникот Мартин Винер од Универзитетот „Џорџ Мејсон“ вели дека како што старееме времето често изгледа забрзано, затоа што паѓаме во рутина, па мозокот преминува на некој вид автопилот – поради што неделите се претопуваат во сеќавањата. Мнозина претпоставуваат дека времето се забрзува само затоа што секоја нова година претставува помал дел од животот, но, како што вели тој, тоа не може да биде целиот одговор.
Луѓето често го прашуваат како да го „забават“ времето, но тој предупредува на парадоксот: одмор полн со настани може во иднина да изгледа долго, но во моментот поминува за миг – додека еден заборавен час во чекалница може да изгледа бескрајно долго додека трае.
Во својата книга „Твојот мозок е временска машина“ (Your Brain is a Time Machine), невронаучникот Дин Буономано ги спојува физиката, филозофијата и невронауката за времето. Тој ја истакнува основната тензија помеѓу етерналистите – кои веруваат дека протокот на времето е илузија – и презентистите, кои сметаат дека постои само сегашноста, додека минатото и иднината не постојат.
Научниците треба да побрзаат, вели авторот, кој е и креатор на поткастот „Следете ја науката“.
Фото: Depositphotos
Буономано тврди дека ограничувањата на човечкиот мозок нè наведуваат да размислуваме за времето како за простор – како нешто „пред нас“ или „зад нас“. Таа склоност можеби ги води етерналистите да веруваат дека времето е само уште една димензија во просторот. Но тој додава дека очигледно не се однесува така.
Авторот предлага дека оваа склоност да го „просторизираме“ времето можеме да ја искористиме во наша корист. Пред Гугл, вели тој, водел белешки во хартиени календари. Размислувањето наназад за еден месец не само што ги зацврстувало сеќавањата, туку ги обликувало така што подобро се вклопуваат во календарското време. Летото така изгледало подолго.
Кога ги запишал настаните од ова лето – летото што речиси испари – на ѕиден календар, тоа почнало да му изгледа пополно и подолго. Тоа изгледа како ветувачка насока за идни истражувања. Само, научниците треба да побрзаат. Времето истекува.
.webp){kind=icon}
Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...