Подемот на вештачката интелигенција ја менува енергетската мапа на светот

Како што технолошките компании вложуваат во вештачка интелигенција (ВИ), така сè поголема пречка станува електричната енергија, а не алгоритмите. Според најновиот извештај на Меѓународната агенција за енергија (ИЕА), глобалната потрошувачка на електрична енергија во дата-центрите до 2030 година се очекува да се зголеми повеќе двојно, достигнувајќи 945 терават часови, што е речиси колку целокупната годишна потрошувачка на Јапонија денес. Речиси половина од овој пораст ќе биде поттикнат од вештачката интелигенција, главно поради енергетски интензивното тренирање на модели и работата на чипови забрзани со вештачка интелигенција.

„Употребата на вештачка интелигенција брзо расте, а со тоа и енергетските апетити на индустријата“, наведува ИЕА. Во САД, до 2030 година, ВИ ќе бара повеќе енергија отколку целокупното производство на алуминиум, цемент и челик заедно, додаваат тие.

Потрошувачката расте побрзо од инфраструктурата

Учеството на дата-центрите во глобалната потрошувачка на електрична енергија се очекува да се зголеми од 1,5 на 3 отсто за помалку од една деценија. Според ИЕА, тоа значи дека ВИ „значително ќе го зголеми оптоварувањето на постојните енергетски мрежи, особено во земјите каде инфраструктурниот развој заостанува зад дигиталната побарувачка“.

Еден од најголемите проблеми е што „приклучувањето на големи дата-центри може да трае и до седум години“, што според агенцијата ја загрозува стабилноста на мрежите. Во Северна Вирџинија – регионот со најголема концентрација на дата-центри во светот – во 2023 година се случи инцидент кога поради нагла потрошувачка се вклучиле сите генератори одеднаш, што од мрежата повлекло 1.500 MW. Според „Ројтерс“, дистрибутерите морале итно да ја ограничат потрошувачката со вонредни мерки.

И во други земји потрошувачката нагло расте. Во Ирска, делот на дата-центрите во вкупната потрошувачка надмина 20 отсто, а во американската сојузна држава Вирџинија – 25 отсто. „Ако трендот продолжи, до средината на деценијата ВИ ќе има поголема побарувачка од повеќето традиционални индустрии“, проценува американската енергетска регулаторна комисија (FERC).

„ВИ има потреба од енергија веднаш – не за десет години“

ВИ-центрите не се само големи потрошувачи на струја, туку и на вода. Најголемите центри за ладење користат до шест милиони галони вода дневно – повеќе од некои мали американски градови, пренесува „Бизнис инсајдер“. Во сушни региони како Калифорнија, тоа станува сè поголемо политичко прашање.

CO₂-емисиите од дата-центрите, вклучувајќи ги и оние што ја напојуваат вештачката интелигенција, ќе достигнат 320 милиони тони до 2030 година, предупредува ИЕА. Иако се очекува дека емисиите потоа ќе почнат благо да опаѓаат поради зголемена употреба на обновливи извори, „постојана е реалната опасност дека брзината на ширење на ВИ ќе биде поголема од темпото на декарбонизација на енергетскиот систем“.

Технолошките гиганти како „Мајкрософт“, „Мета“ и „Амазон“ интензивно потпишуваат долгорочни договори за пристап до стабилна, често нуклеарна енергија. Но ИЕА предупредува: „Иако долгорочни решенија се во подготовка, енергетските потреби на ВИ настануваат сега“.

Големите технолошки компании веќе не гледаат на нуклеарната енергија како на опасна и непредвидлива, туку како на стратешки ресурс. Највпечатлив пример е „Мета“, која на 3 јуни 2025 година потпиша 20-годишен договор со компанијата „Констелејшн енерџи“ за набавка на електрична енергија од нуклеарната централа „Клинтон клин енерџи центар“ во Илиноис. Таа има еден реактор со капацитет од 1121 MW – доволно за 800.000 домаќинства – и по модернизација ќе добие дополнителни 30 MW, пренесува „Гардијан“.

Урви Парек, раководителка за глобална енергетика во компанијата „Мета“, за споменатиот медиум изјавила:

„Обезбедувањето чиста и сигурна енергија е клучно за остварување на нашите амбиции поврзани со вештачката интелигенција“. „Ројтерс“ додава дека договорот ќе чини неколку стотици милиони долари – но точните бројки сè уште не се објавени.

Обновливите извори остануваат основа – но имаат свои ограничувања

Компаниите што ја градат инфраструктурата за вештачка интелигенција се соочуваат со прашање што долго време не го поставуваа: од каде ќе доаѓа целата неопходна енергија? Станува сè појасно дека нема едноставни решенија – енергетската поддршка за ВИ ќе се базира на комбинација од различни извори: нуклеарна енергија, обновливи извори и сè уште – фосилни горива.

Според податоците на ИЕА, до 2030 година сонцето, ветерот и хидроенергијата ќе покриваат речиси половина од дополнителната побарувачка за електрична енергија во дата-центрите. Во моментов, обновливите извори покриваат околу 27 отсто од таа потрошувачка и растат со годишна стапка од 22 отсто. Но, нестабилноста, потребата од големи површини и ограничувањата во преносот на енергија остануваат сериозни пречки за нивната поголема улога во енергетската стратегија на ВИ-секторот. Во извештајот на ИЕА се предупредува: „Обновливите извори сами по себе не можат да го задоволат брзиот раст за електрична енергија, доколку инфраструктурата не се развива соодветно“.

Зошто нуклеарна енергија?

Според извештаите, енергетските потреби на ВИ веќе ја надминале способноста на обновливите извори да одговорат – поради нивната нестабилност, инфраструктурни прекини и географски ограничувања. Како што известува АП: „Најголемиот дел од новиот раст ќе биде поддржан од гасни електрани, бидејќи нуклеарната енергија засега не може да го следи темпото на развој“. Сепак, долгорочните договори за нуклеарна енергија отвораат врата за стабилен, раст со ниски емисии на јаглерод.

Покрај договорот на „Мета“, и „Гугл“ склучи договори за набавка на енергија (PPA) од мали модуларни реактори, а „Мајкрософт“, во партнерство со „Констелејшн“, повторно активира реактор на локацијата „Три мајл исланд“ – преименуван во „Крејн клин енерџи центар“ – со капацитет од 835 MW за напојување на нивните дата-центри.

Проектот на „Констелејшн“ е проценет на 3.000 нови работни места и инвестиција од три милијарди американски долари – капитал кој надминува само производство на чиста енергија. Како пристапи Мета? Наместо изградба на нови објекти, компанијата се фокусира на обновување на постојните капацитети.

Гасот и јагленот како повремена поддршка

Сепак, барем 40 отсто од дополнителната побарувачка во наредните години сè уште ќе биде покриена со фосилни горива, пред сè со природен гас. Тој обезбедува брзи резерви, особено во држави како САД и Кина. Според податоците на Меѓународната енергетска агенција, тоа е преодно решение – но решение без кое сегашниот раст на вештачката интелигенција не би било можно.

Во едно од сценаријата на ИЕА до 2035 година, обновливите извори и нуклеарната енергија ќе покриваат поголем дел од потребите, но фосилните горива сепак ќе останат присутни – што претставува предизвик и за државите и за технолошките компании кои ветуваат декарбонизација.

HSE

Геополитички промени и државна поддршка

Политиките сè почесто ја одразуваат реалноста на индустријата за вештачка интелигенција: таа бара стабилна и предвидлива енергија, што влијае и на стратешките енергетски приоритети на државите. Владата на САД, под водство на Доналд Трамп во 2025 година, донесе четири извршни наредби со цел да го поттикне развојот на нуклеарни проекти и да ја зголеми нуклеарната моќност на 400 GW до 2050 година. Како што наведува „Маркетвоч“, мерките вклучуваат „отстранување на регулаторните пречки, поддршка за модуларните реактори и повторно активирање на затворените објекти“. Според „Ројтерс“, овие мерки се наменети и за да се осигури дека „ВИ и националната безбедност нема да останат без стабилен енергетски извор“.

И во Европа, нуклеарната енергија повторно добива значење. Франција најави изградба на шест нови реактори од типот ЕПР, Германија размислува за повторно активирање на веќе затворените единици, а Обединетото Кралство ја зголемува поддршката за мали модуларни реактори (СМР), кои се развиваат во соработка со компаниите „Ролс Ројс“, „Хитачи“ и други. Како што наведува „Гардијан“, европските земји ја гледаат нуклеарната енергија како „противтежа на нестабилноста на обновливите извори и како геополитички побезбеден избор“.

Од перспектива на технолошките компании, овие промени значат распад на традиционалните енергетски граници. Центрите за вештачка интелигенција добиваат електрична енергија не само преку сонце и ветер, туку и преку нуклеарни договори. Резултатот е нов енергетски поредок, во кој технолошкиот сектор директно влијае на националните енергетски стратегии – од локацијата на новите центри до формирање на долгорочни договори за набавка на електрична енергија.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар