Зошто Хрватска со децении не пушта влез на НЛБ и дали конечно ќе попушти?

Интересот на „Нова љубљанска банка“ (НЛБ) за купување на „Адико банка“ може да биде почеток на враќањето на најголемата словенечка банка на хрватскиот пазар, што досега во неколку наврати беше забранувано од  Хрватската народна банка (ХНБ). Што точно е проблемот и дали конечно дојде време тој да се реши?

За да разјасниме зошто Хрватската народна банка (ХНБ) зазеде толку строг став кон НЛБ, треба да се вратиме дури 30 години во минатото, бидејќи толку долго траат правните перипетии, кои влечат корени во поранешната заедничка држава што се распадна во раните 1990-ти.

Имено, Словенија по прогласувањето на независноста донесе неколку закони со кои директно или индиректно се блокираше исплатата на девизните заштеди на клиентите во Хрватска, Босна и Херцеговина и во Северна Македонија. Веќе во 1991 година Хрватска ги презеде гаранциите за девизните книшки отворени во Словенија, а во 1993 година Собранието донесе закон за основање сукцесионален фонд, според кој прашањето на девизните заштеди надвор од Словенија почна да се толкува како дел од процес на поделба на имотот, правата и обврските на СФРЈ.

Со измена на уставниот закон, Словенија потоа ја национализира „Љубљанска банка“ во 1994 година и ја реструктуира со префрлање на најголемиот дел од својот имот на новооснованата Нова љубљанска банка“, додека старата „Љубљанска банка“ ги задржа сите обврски поврзани со девизните заштеди депонирани во нејзините филијали надвор од Словенија.

Со други зборови, словенечките штедачи беа згрижени со префрлање на нивните депозити во НЛБ, додека сите клиенти на банката надвор од Словенија прекуноќ останаа без своите заштеди во „старата“ банка. Според бројките на ХНБ, „заробените“ девизни заштеди во тоа време изнесувале 820 милиони германски марки.

Bloomberg

Иако НЛБ одбиваше да ги исплати хрватските штедачи, од друга страна бараше од хрватските фирми што ги кредитирала уредно да ѝ ги враќаат своите долгови. Во еден момент дури и понудиле да се пребие долгот кон штедачите кон други компании, но хрватската страна го одбила тоа.

Хрватското законодавство се обиде да го реши проблемот така што им дозволи на своите граѓани да ги префрлат своите „стари девизни заштеди“ од други банки што работеа во Хрватска и имаа седиште надвор од земјата во домашни банки, а депозитите што беа префрлени на тој начин беа претворени во јавен долг. Затоа, државата односно даночните обврзници станаа должници, а хрватските банки на кои беа префрлени депозитите станаа доверители.

Истовремено, хрватските банки ги префрлија своите побарувања од „Љубљанска банка“ во Република Хрватска, но со тоа еден дел од долгот не беше префрлен.

Depositphotos

Веднаш по словенечкиот маневар со кој сакаа да се ослободат од обврските кон хрватските штедачи, „Привредна банка Загреб“ (ПБЗ) и „Загребачка банка“ (Заба) во периодот од 1994 до 1996 година поведоа дури 27 тужби (во меѓувреме обединети во 14 судски спора пред хрватските судови) против старата и новата „Љубљанска банка“, на свое име и за сметка на Република Хрватска. Тие преку овие постапки побараа да им се вратат повеќе од 460 милиони евра што им ги исплатиле на штедачите во загрепската филијала на „Љубљанска банка“.

Целосната хронологија на тужби, противтужби и сите судски инстанци што одлучуваа за тие тужби веројатно нема да ја прочита ниту најжестокиот љубител на правните загатки, па ќе се задржиме само на клучните настани.

Помал дел од споменатите судски процеси, поточно четири, завршија со пресуди во корист на хрватските банки, а десет од нив сè уште се во тек. Тие не беа прекинати со меѓудржавниот меморандум за разбирање потпишан во 2013 година, со кој двете држави се договорија дека ќе се обидат да го решат прашањето за пренесените девизни заштеди во процесот на сукцесија. Исплатен е дел од обесштетувањето на штедачите, а повеќе од 23 милиони евра допрва треба да плати „Нова љубљанска банка“.

Во меѓувреме, НЛБ поднесе барање до Европскиот суд за човекови права (ЕСЧП) за утврдување повреда на правото на правично судење и мирно уживање на имотот поради начинот на работа на хрватските судови, кое тој суд го отфрли на крајот на 2023 година како неосновано.

ЕСЧП, меѓу другото, заклучи дека во спорната постапка хрватските судови презентирале детални причини за своите одлуки, утврдувајќи дека хрватските банки имале активно право да поднесуваат тужби бидејќи склучиле договор за цесија со државата (должникот), која на тие банки (доверители) им ги пренела побарувањата што ги имала кон старата „Љубљанска банка“ (должник), а меморандумот за разбирање од 2013 година не го сметаа за меѓународен договор, па како таков не ги обврзуваше хрватските судови.

За многубројните обиди за влез на НЛБ на хрватскиот пазар и државните протекционистички мерки, прочитајте го целиот текст овде.

Не им недостигаат пари

На крајот на минатата година Блаж Бродњак, генерален директор на НЛБ, во интервју за „Блумберг“ изјави дека словенечката банка е во позиција да преземе некои средни банки во Хрватска или една од водечките банки во Србија.

Блаж Бродњак/STA

Пред неколку дена тој за „Блумберг Адрија“ ги откри амбициозните бизнис-планови на банката до 2030 година. Тие имаат за цел приходи од две милијарди евра и профит од една милијарда евра и раст на сите регионални пазари.

На прашањето дали овие цели може да се постигнат без дозвола за влез во Хрватска, тој одговори дека може да се постигнат и без Хрватска.

„Потпишавме договор за купување компанија за лизинг во Хрватска и очекуваме одобрение во следните неколку недели, што ќе ни овозможи да влеземе на хрватскиот пазар преку лизинг. Сепак, тоа ќе биде во помал обем. Ние не сметаме на создавање големи билансни суми така, но доколку тоа е можно преку лизинг, веруваме дека тоа ќе биде можно и преку банка. Веруваме дека Словенија и Хрватска ќе имаат сила и волја да ги надминат пречките од минатото и да овозможат директен влез на хрватскиот пазар, што ќе ни овозможи директно да инвестираме во Хрватска. Ако се пружи шанса, ние сме многу заинтересирани за директно купување банки таму“, рече Бродњак.

Според последните најави, се чини дека оваа можност за директен откуп навистина е отворена, бидејќи во средата преку Љубљанската берза, НЛБ ја објави својата намера да ги преземе сите акции на „Адико банка АГ“, австриската банка под која работат банките „Адико“ во регионот.

Bloomberg

На сопствениците им се нудат по 20 евра за секоја акција на „Адико банка“, што претставува премија од дваесет проценти во однос на просечната цена на акцијата во изминатите шест месеци и премија од пет проценти во однос на цената на затворањето на акцијата од средата.

Во секој случај, амбициите за аквизиција на НЛБ на хрватскиот пазар сè уште се тука, но судејќи според досегашната практика, прашање е дали тоа ќе биде одобрено од ХНБ.

Хрватската редакција на „Блумберг Адрија“ испрати барање до ХНБ и доби одговор дека не коментираат за статусот на поединечните процедури.

„Во контекст на вашето прашање, нагласуваме дека самиот процес на стекнување квалификуван удел во кредитна институција што е веќе основана во Република Хрватска е предмет на претходно одобрение, кое за сите држави членки на еврозоната го издава Европската централна банка (ЕЦБ), при што во процесот на издавање на тоа одобрение учествува и Хрватската народна банка, во согласност со одредбите од Законот за кредитни институции и регулаторната рамка што ги дефинира процедурите во рамките на Единствениот надзорен механизам“, одговориле од ХНБ за загрепската редакција на „Блумберг Адрија“.

Затоа, главниот збор ќе го има ЕЦБ, а останува да се види дали ХНБ конечно ќе попушти, „криејќи се“ под ингеренциите на покривната европска банкарска институција или ќе продолжи да се држи до ригидната забрана, што со децении јасно покажува дека проблемот на НЛБ е првенствено од политичка природа, така што тогаш треба да очекуваме негово решение од таа сфера.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар