.webp){kind=icon}
Во кој правец оди јавниот долг на Македонија и од каде ќе се наоѓаат пари за покривање на старите долгови во услови на зголемување на приносите на пазарите се прашања што заслужуваат внимание. Владата ја усвои Ревидираната стратегија за управување со јавниот долг 2023-2025 (со изгледи до 2027 година), во која се планира понатамошно зголемување на јавниот долг, па постепено намалување. Анализираме колкави се исплатите што се планирани за годинава по основа на стари долгови во време кога е поставен лимит за новите заеми годинава од една милијарда евра.
„Врз основа на среднорочната буџетска рамка од која произлегува потребата за финансирање на буџетските дефицити на среден рок, потребите за отплати на претходни долгови, како и имплементацијата на проектите што се надвор од централната власт, движењето на јавниот долг на среден рок ќе бележи умерен раст до 2024 година како резултат на последиците од кризата, а потоа преку мерките на фискална консолидација се очекува намалување на нивото на долгот“, се наведува во стратегијата.
Без нови заеми нема покритие за буџетскиот дефицит и старите долгови
Во неа се додава дека во периодот 2023-2027 година се очекува продолжување на имплементацијата на инвестициите започнати во претходниот период, но со цврста определба да не се загрози долгорочната одржливост на нивото на задолженост на земјата. Покрај тоа, дел од задолжувањето е детерминиран за покривање на буџетските дефицити, односно непречено извршување на исплатите од буџетот, а дел од задолжувањето ќе биде наменет и за рефинансирање претходни долгови што достасуваат во наредниот период.
Во документот се објаснува дека како резултат на економската криза предизвикана од пандемијата на ковид-19, значаен дел земји на Европската Унија, како и земјите во регионот, беа принудени да ги прошират своите буџетски дефицити за да обезбедат средства за справување со пандемијата.
„Кај повеќето економии тоа резултира со зголемување на нивото на јавен долг за повеќе од 10 процентни поени. Поради сериозноста на кризата предизвикана од пандемијата, фискалните правила во Европската Унија привремено се суспендирани до крајот на 2022 година. Среднорочните проекции прикажани во оваа стратегија покажуваат дека јавниот долг ќе го надмине максималниот праг од 60 проценти во периодот 2023-2025 година, но како резултат на мерките на фискална консолидација, во 2026 и 2027 година се предвидува повторно враќање во пропишаните рамки под 60 проценти од БДП“, пишува во стратегијата.
Тешки отплати на стари долгови
Македонија во наредниот период ќе треба да најде пари за отплати со поголеми износи на веќе земени, од кои 450 милиони евра во 2023 година за еврообврзницата издадена во 2016 година, 500 милиони евра што ќе треба да бидат обезбедени во 2025 година за рефинансирање на еврообврзницата издадена во 2018 година, како и 700 милиони евра што достасуваат во 2026 година како резултат на издадената еврообврзница во 2020 година.
„За да се обезбедат извори за финансирање на потребите на државата со најнизок трошок на среден и долг рок со истовремено одржливо ниво на ризик, со политиката за управување со јавниот долг се дефинираат неколку среднорочни и краткорочни лимити, што е во согласност со Законот за јавен долг“, се укажува во документот.
За да се задржи нивото на јавниот долг во одржливи рамки, без да се наруши притоа фискалната одржливост, се утврдува лимитот на вкупниот јавен долг на среден и долг рок, кој не треба да надмине ниво од 60 проценти од БДП.
„Нето-задолжувањето во 2023 година го вклучува планираното задолжување во рамките на државниот долг намалено за отплатите по основа на истиот долг. Краткорочниот максимален лимит за нето-задолжување (домашно и странско) по основа на државен долг во 2023 година се утврдува на 1000 милиони евра“, се вели во документот.
Во однос на ризиците околу јавниот долг, во документот се укажува дека промените на девизниот курс може во голема мера да влијаат, односно да ги зголемат предвидените трошоци за отплати на долгот деноминиран во странска валута.
„Но имајќи го предвид фактот дека во Република Северна Македонија од 1995 година се применува де факто фиксен девизен курс на денарот во однос на германската марка, а од 2002 година во однос на еврото, и таа политика ќе продолжи и во наредниот период, изложеноста кон ваков ризик би се мерела како учество на еврото во вкупното портфолио на долгот. Притоа, за периодот 2023-2027 година се утврдува лимит за државниот долг во странска валута - минималниот праг на долгот во евра во вкупното портфолио на државен долг во странска валута да изнесува 80 проценти“, пишува во документот.
Таму се укажува дека кај проекцијата на валутната структура се забележува доминантно присуство на долгот деноминиран во евра, кое има умерен пораст на среден рок како резултат на определбата на Министерството за финансии новите надворешни задолжувања да бидат деноминирани во евра.
„Притоа, во периодот 2023-2027 година учеството на долгот во евра во вкупното портфолио на државниот долг во странска валута е значително над минималниот праг. Исто така, присуството на други валути се однесува на заеми деноминирани во американски долари, јапонски јени и специјални права за влечење кај кредитни линии што главно се склучени во минатото, а истите тие се амортизираат во периодот на кој се однесува проекцијата“, се наведува во документот.
