Колку ланската енергетска криза ја оддалечи земјава од целите пропишани со енергетската стратегија? Стратегијата беше усвоена во 2019 година и разработи три сценарија што земјава требаше да ги исполни до 2040 година.
Според тие сценарија требаше да се намалува употребата на јаглен за сметка на зголеменото производство на струја од обновливи извори на енергија, но и да поттикне поголеми заштеди на енергија или енергетска ефикасност. Две од трите сценарија во стратегијата, сценариото на умерена транзиција и зеленото сценарио, ја исклучуваат употребата на јагленот по 2025 година поради неговата ценовна неконкурентност.
Но анализите покажуваат дека ланската година употребата на јаглен била значително зголемена во однос на целите што беа поставени со стратегијата. Иако тоа не беше случај само со Македонија. И западноевропските земји што ги „пензионираа“ термоцентралите, повторно ги активираа за да го надоместат минусот. Земјава од јаглен лани произведе близу 60 отсто од струјата, и тоа на три години пред тој да треба да биде исфрлен од употреба.
„Ефектите од влијанието на енергетската и економската криза ќе бидат анализирани при подготвувањето на новата стратегија за развој на енергетиката и наедно ќе бидат земени предвид заложбите за постигнување на поамбициозните цели на ЕУ и соодветно на целите утврдени на земјите договорни страни на Енергетската заедница“, велат од Министерствoто за економија, кое е надлежно за спроведувањето на стратегијата.
Потрошивме многу јаглен и мазут
Освен двете потешки сценарија што го исфрлаат јагленот од употреба, во енергетската стратегија има уште едно, референтно сценарио, кое е најлесно да се исполни, а во него се наведува дека употребата на јаглен за производство на струја од 60 отсто во 2017 треба да се намали само на 20 отсто заклучно со целната 2040 година. За ланската 2022 година, стратегијата, според ова сценарио, превиде од јаглен да се произведат 48 отсто од потребните количества струја.
Во овој дел лани е забележано потфрлање. Енергетскиот консултант Митко Андреевски вели дека употребата на јаглен лани била огромна.
Митко Андреевски, енергетски консултант
„Но не беше само јагленот туку имаше рекордна потрошувачка и на мазут поради работењето на ТЕЦ Неготино“, вели Андреевски.
Термоцентралата во Неготино беше ставена во ладна резерва во 2009 година, а лани за да се зголеми домашното производство на струја повторно беше ставена во употреба. Од викендов повторно е исклучена и оди на ремонт.
Лани беше вклучен и РЕК Осломеј, кој исто така беше на пауза неколку години. Паралелно, во еден период, работеа и трите блока на РЕК Битола. Сето ова придонесе употребата на јаглен да ги надмине плановите.
„Според податоците со кои располага Министерството за економија, вкупното производство на електрична енергија во 2022 година изнесува 5.890.286 мегават-часа, од кои од термоцентралите изнесува 3.345.782 мегават-часа, односно 57 отсто“, велат од Министерството за „Блумберг Адрија“.
Кризата ја забрза транзицијата кон обновливи извори на енергија
Но кризата придонесе да се забрзаат постапките за издавање лиценци за производство на електрична енергија од обновливи извори (ОИЕ).
Според Андреевски, токму енергетската криза е причина за зголемување на свесноста за употребата на ОИЕ.
„Оваа криза ги ’разбуди’ претставниците на политичкиот и бизнис-естаблишментот во земјава за брзо наоѓање стабилни и обновливи извори на енергија. Лично мислам дека кризата ќе помогне за навремено исполнување на целите од енергетската стратегија“, вели тој и додава дека транзицијата кон користење обновливи извори е забрзана.
„Земјава се приближува до 50 отсто обновливи извори во 2024 година. Тоа е целта и мислам дека ќе се постигне. Да не заборавиме дека сите хидроцентрали сочинуваат 26-27 отсто и се од периодот на СФРЈ. Со новите фотоволтаични електроцентрали, како и со биогасните и ветерните електроцентрали, многу сме блиску да ги постигнеме тие 50 отсто произведена електрична енергија од обновливи извори во 2024 година. Овој процент е помал во многу земји од Европската Унија“, вели Андреевски.
Податоците на Регулаторната комисија за енергетика (РКЕ) се потврда на овој позитивен тренд. Во текот на 2022 година биле издадени 267 лиценци со инсталирана можност од 152,5 мегават-часа струја, што е доволно за снабдување на 65.700 домаќинства. Позитивниот тренд продолжува и во текот на првите три месеци од оваа година.
Во однос на енергетската ефикасност, кризата исто така имаше позитивно влијание. Државата од една страна им наложи на своите институции да ја намалат потрошувачката за 15 отсто, а од друга страна воведе блок-тарифи за домаќинствата со цел тие што повеќе трошат, повеќе да плаќаат.
„Од оваа гледна точка може да потврдиме дека енергетската криза дефинитивно ја зголеми свесноста кај населението, индустријата и јавните институции за значењето на енергентите и нивната потрошувачка. Стравот од недостиг од енергенти и нивната зголемена цена на чинење предизвикаа сите да размислуваат кон рационално користење на енергентите и начини на намалување на потрошувачката на енергентите“, велат од Министерството за економија.
.webp){kind=icon}
