Средно стручно за брзо вработување - но каде, во Македонија или во Германија?

Јуни 2022. Слика од дворот на средното училиште „Орце Николов“ во центарот на Скопје. Расплакани деца, сите со сите петки, дознаваат дека поради голем број пријавени ќе мора да одат на тестирање (резултатите од тестирањето беа поразителни - од над 290 ученици, само 11 ги заслужиле петките, а дури 40 добиле единици иако основно завршиле со сите петки). Квотата за упис во елитната скопска гимназија беше пополнета во првиот уписен рок. Исто како во преостанатите гимназии.

Јуни 2023. Првпат по долго време во гимназијата „Орце Николов“ нема пријавено доволно кандидати во првиот уписен рок. Во вториот уписен рок слободните места ги пополнуваа и уште две елитни скопски гимназии „Раде Јовчевски-Корчагин“ и „Јосип Броз-Тито“.

За разлика од гимназиите, особено во внатрешноста, кои не можат да ги пополнат паралелките од прва, како порано, во многу стручни училишта годинава немаше втор уписен рок.

Анализираме што е тоа што се случи, што ги натера децата да одат во стручно училиште, дали затоа што е полесно отколку во гимназиите или затоа што недостигот на стручни кадри гарантира брзо вработување по завршувањето. Или, пак, занаетот го гледаат како виза за побрзо и полесно заминување од државата.

Сè поголем интерес за дуалното образование

Според Тони Чадамов, вршител на должноста директор на средното училиште „Ристе Ристески–Ричко“ од Прилеп, интересот за стручното училиште расте веќе седум осум години по ред. Причина за тоа се рекламите што ги прават училиштата, поголемиот број насоки што се отвораат, но пред сè потребата за работници.

„Како главна причина за сè поголемиот број деца што конкурираат во стручните училишта е поголемиот број фабрики, странски инвестиции што се отворија во градовите и бараат работници. Другата причина е тоа што стручното училиште е добар избор за оние деца што не се заинтересирани за упис на факултет“, вели Чадамов во изјава за „Блумберг Адрија“.

Државата придонесе за зголемениот интерес за упис во стручните училишта преку проектот за дуално образование и воведување стипендии за учениците.

Тој се реализира во последните три години и бројот на паралелки во овој период се зголеми од 11 во учебната 2020/2021 година на 225 во текот на 2022/2023 година. Во истиот период бројот на ученици се зголемил од 98 на 3.228.

„Вкупно во овие три години, во дуално образование се запишаа над 4.800 ученици. Бројот на компании што прифатија да бидат дел од образованието на младите, гледајќи во нив потенцијална квалитетна работна сила, се зголеми од 16 на 450 компании за само три години. Министерството за образование и наука (МОН) обезбеди и дополнителна стимулација за да се зголеми интересот за овој тип образование, со воведувањето на 1.500 стипендии за учениците што ќе се запишат во дуални паралелки“, одговорија од Министерството за образование за „Блумберг Адрија“.

Во следната учебна година се предвидени 259 дуални паралелки со 6.475 ученици.

Германски модел за германски сертификат во седум града

Посебна форма на понапредно дуално образование се спроведува во соработка со германските компании во земјава, Делегацијата на германското стопанство во Македонија (АХК) и стручните училишта. Ова дуално образование е копија на германското, приспособено на македонските услови.

Децата од овие училишта се стекнуваат со два сертификата, еден од училиштата каде што се едуцираат и еден  германски сертификат од АХК. Овие ученици, освен во согласност со македонските правила, на крајот на образованието полагаат и пред експерти од АХК. Сертификатот што го добиваат им е валиден и во Германија.

„Изминатите десет години дојдоа инвеститори во Северна Македонија што почнаа да градат фабрики, да инвестираат милионски суми, да вработуваат илјадници лица. Тука се сменија очекувањата и во однос на квалификуваната работна сила и потребните профили. Овие фабрики произведуваат за клиенти во Германија и тука се очекува беспрекорен квалитет, а тоа е тесно поврзано и со стручноста на кадарот. Тоа беше моментот кога заедно со германските инвеститори ја препознавме потребата од дуално стручно образование по германски модел“, вели во изјава за „Блумберг Адрија“ Антје Ванделт, директорка на АХК Северна Македонија, надлежна за Косово и Албанија.

Засега во проектот има два профила - техничар за индустриска мехатроника и техничар за производствено машинство, кои се најбарани меѓу германските инвеститори. За учебната 2023/2024 од страна на компаниите партнери на АХК се отворени повеќе од 130 нови места за обука за овие профили и тие се пополнија уште во јунскиот уписен рок.   

Во проектот се вклучени 15 компании и седум средни стручни училишта  во седум града, а поддржан е и од МОН и Владата. Досега 420 ученици се одлучиле да бидат дел од дуално стручно образование по германски терк.

Антје Ванделт, директорка на АХК Северна Македонија

„АХК пристапи кон овој проект со огромна сериозност и ги постави темелите на дуалното образование по германски терк. Учениците во прва година се пет дена на училиште, во втора година веќе почнуваат со еден ден практика во компаниите, а во трета и четврта веќе имаат два дена практична обука. Секоја компанија мора да има вработено лице што ќе се грижи исклучиво за учениците што доаѓаат на практика, тој ментор се обучува преку обуки, кои АХК Северна Македонија ги организира двапати во годината со обучувачи од Германија. Менторите ги запознаваат учениците со производствените процеси на компаниите и истовремено ги препознаат и развиваат нивните афинитети. Оваа година 100 ученици од втората генерација матурираат во паралелките за дуално стручно образование по германски модел. Повеќе од 320 ученици во моментов се дел од дуално стручно образование по германски стандарди“, вели Ванделт.

По завршувањето на образованието, учениците добиваат понуди за директно вработување во компаниите во кои првично се обучувале. Истовремено учениците имаат можност да продолжат со студии на стручни факултети.

„Конкретно, од првата генерација, околу половина од учениците што завршија се вработија во компаниите во кои беа на практика. Некои од оние што се одлучуваат за студии, продолжуваат и со работа во компаниите“, вели директорката на АХК.

 

Колку од овие деца одат директно во фабрика, а колку во Германија?

Едно од училиштата од оваа програма е „Наум Охридски“ во Охрид, каде што се обучуваат кадри за  германските компании „Костал“ и „ОДВ Електрик“. Го прашавме директорот Сашо Недески колку ученици од годинашните матуранти се решени веднаш да влезат во погон.

„Од сите матуранти, само седум одлучиле да полагаат завршен испит, што значи дека не планираат да заминат на факултет, туку веднаш да влезат во фабричките погони. Тие се од профилот техничар за производствено машинство, изјави Недески за „Блумберг Адрија“.

Она што останува нејасно е во чиј погон ќе влезат овие деца. Во некој од тие каде што се обучувале или веднаш ќе заминат за Германија. Учениците не се обврзани да работат во компаниите во кои се стекнувале со искуство во претходните години и имаат право на слободен избор.

Од Организацијата на работодавци на Македонија велат дека расте интересот за упис во дуалните паралелки, меѓу другото, и поради притисокот што го извршија токму работодавците.

„Се направија доста реформи во стручните училишта, но сè уште треба да се работи за да се задоволат потребите на пазарот на трудот. Покрај кампањите на МОН, во училиштата се присутни  и компаниите и се претставуваат за да го зголемат интересот кај учениците за стручно образование. Таа соработка е неопходна и во иднина. Треба да продолжиме со инвестиции во стручните училишта во кабинети, лаборатории и преку практика во фабриките. Но, потребна е поголема поддршка и од државата. Потребна е промена на целокупниот систем на образование, уште од основното, а недостатоците од него потоа се влечат во средно, па на факултет. Сегашниот систем обезбедува кадри што завршуваат за профили што не се препознаени на пазарот на трудот“, вели Владанка Трајкоска, претседателка на Организацијата на работодавци на Македонија (ОРМ).

Владанка Трајкоска, претседателка на ОРМ

Таа вели дека иако интересот за стручно училиште е зголемен, не можат да бидат задоволни од кадрите што излегуваат затоа што многу училишта работат по застарени програми.

Промени има во оние училишта што работат во рамките на проектот за дуалното образование, но ефектите од нив треба допрва да се видат.

Трајкоска гледа и уште една работа кај младите кадри што ги издвојува од поискусните. Сигурноста им е во втор план, имаат храброст повеќе да истражуваат. Овој став на претседателката на ОРМ се совпаѓа со резултатите од едно неодамнешно истражување, кое покажа дека младите работници полесно се одлучуваат за нова работа од нивните постари колеги.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар