Станува ли јавниот долг проблем за државата или економијата ќе успее да произведе доволно за лесно раздолжување? Во јавноста сè погласни стануваат анализите за опасноста од висината на јавниот долг во услови на слаба економска активност и глобални предизвици, секако неизвесност поврзана со инфлаторните движења. Додека некои експерти тврдат дека веќе ја нагризуваме опасната зона, од Владата сметаат дека долгот воопшто не е проблематичен. Заклучно со третиот квартал од годинава, јавниот долг изнесува осум милијарди евра или 55,8 отсто од бруто-домашниот производ. Во изминативе пет години јавниот долг има исклучиво нагорен тренд, а во вториот квартал тој достигна рекордни 8,3 милијарди евра. Намалувањето за 2,1 процентни поени во третиот квартал се должеше на враќањето на достасаната еврообврзница.
„Во третиот квартал од 2023 година беше извршена исплата на еврообврзницата издадена во 2016 година во износ од 450 милиони евра, односно исплатени се обврски по основа на надворешен долг во износ од околу 540 милиони евра“, појаснуваат од Министерството за финансии.
Неизбежен раст на јавниот долг и во 2024 година
Изборите, каматите, достасувањето на долговите ќе бидат причини за зголемување на јавниот долг во 2024 година. Ерата на евтини пари или евтин капитал е веќе зад нас, посочуваат економските експерти. Каматите на новите задолжувања се повисоки од каматите на старите долгови, годишните трошоци за камати ќе пораснат, а со тоа неминовно ќе расте и јавниот долг. Секое ново задолжување ќе нè чини неколкукратно поскапо. Покрај каматите, ни претстои изборна година.
„Како сериозна и домаќинска држава би требало следната година да се задолжиме за 1,8 отсто или помалку, колку што и се очекува да биде економскиот раст, но со оглед на тоа што следната година е изборна, извесно е дека го продолжуваме трендот на лоши финансии во однос на јавните финансии, во контекст на тоа дека трошиме повеќе одошто заработуваме и тоа прерасна во тренд, кој е доста силен и на долг рок ќе носи товар на долг за Македонија“, вели Павле Гацов, даночен експерт.
Павле Гацов/Приватна архива
Зголемување на приходите во буџетот единствен спас за намалување на јавниот долг
Економистите се согласни дека државата треба побрзо да најде решение како повеќе пари да се слеваат во буџетската каса за да може да се намали долгот. Намалување на непродуктивните трошења, совесно и правилно трошење на јавните финансии и задолжување со точна намена за што ќе се трошат средствата се препораки на економистите, кои речиси секоја година ги упатуваат до креаторите на фискалната политика. За стабилизација или за намалување на јавниот долг се неизбежни нови даноци или опцијата за прогресивен данок повторно да се стави на маса.
„Единствената реална опција што преостанува е да се зголемат приходите, преку даночна реформа. Колку и да не сака, Владата ќе мора сериозно да размисли да го врати прогресивниот данок на личен доход, а друга опција е солидарниот данок да го направи траен, со што ќе воведе прогресивен данок на добивката на фирмите“, вели Бранимир Јовановиќ, економски експерт.
Бранимир Јовановиќ/Приватна архива
Следната, 2024 година државата ќе има одмор од исплата на земените еврообврзници, но веќе во 2025 и 2026 година ќе треба да се собере повеќе од една милијарда за да се вратат достасаните обврски по оваа основа.
Високата задолженост на државата го става во критична линија економскиот раст на државата. За мала економија како земјава, навремено враќање на долговите и истовремено раст на економијата е речиси невозможно, посочуваат економистите. Во следните години државата по сè изгледа ќе ги враќа долговите на сметка на инвестициите за развој на општеството.
.webp){kind=icon}