.webp){kind=icon}
На истекот на првите четири месеци од 2024 година раст на вредноста бележат речиси сите главни берзански индекси во регионот Адрија (Македонија, Србија, Хрватска и Словенија). Исклучок во регионот е Босна и Херцеговина каде што има пад кај клучните индекси на берзите во Сараево и Бања Лука. Во услови на позитивни раздвижувања на повеќето берзи во регионот, „Блумберг Адрија“ анализираше кои се компаниите што се истакнуваат како регионални ѕвезди во досегашниот период од годината.
Предмет на нашата анализа беа компаниите кои ги сочинуваат главните берзански индекси односно таканаречените блучипови. Главни параметри при рангирањето беа порастот на вредноста на акциите од почетокот на годината, како и соодносот цена на акција/заработка.
Македонски компании доминираат на листата со најголем раст на акциите
Убедлив лидер по растот на вредноста на акциите од почетокот на годината до крајот на април е српската компанија „Месер Техногас“. Акциите на оваа компанија во периодот јануари-април 2024 година се зголемија за 57,81 проценти. На второто место се најде хрватската компанија „Кончар Електроиндустрија“ чиишто акции во овој период пораснаа за 42,25 проценти. Третото место на оваа листа го зазеде „НЛБ Банка“ од Македонија којашто забележа раст на акциите за 40,39 проценти.
Од десетте ренгирани компании со најголем раст на акциите, најголем број се од Македонија. Друштво на листата на „НЛБ Банка“ и‘ прават македонските компании „УНИ Банка“ ( раст на акциите од 26,98 проценти), „Комерцијална банка“(+26,72 проценти) и „Македонијатурист“ (+21,69 проценти). Инаку, забележително е дека на оваа регионална листа доминираат компании од енергетскиот и банкарскиот сектор.
Различна слика кај соодносот цена/заработка
Еден од главните параметри кои инвеститорите го користат при носењето одлуки за инвестирање е соодносот цена на акција/заработка. Станува збор за пресметка при која пазарната цена на акциите се дели со заработката по акција на компанијата. И на листата компании рангирани по вредноста на овој показател повторно убедливо предводи компанија од Србија. Имено, аеродромот „Никола Тесла“ бележи сооднос цена/заработка од 280,85, што е повеќе од двојно од второрангираната компанија на листата – словенечката Еквиноск Непримичнине (сооднос цена/заработа 111,07). На третото место на оваа листа се најде босанската компанија „Хидроелектране на Дрини“ (70,72).
И на оваа листа се најдоа три компании од Македонија и тоа „Македонски Телеком“(34,06), „Македонијатурист“(33,26) и „Гранит“(32,62).
Ливидноста останува горчлив проблем
Ликвидноста на пазарот е една од причините за ограничување на перформансите на берзите во регинот. Регионалните пазари се помалку ликвидни во споредба со многу други пазари во поширокиот регион на Источна Европа, а да не зборуваме за најголемите пазари на глобално ниво, укажаа од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ недоамна во анализа објавена на „Блумберг Адрија Инсајт“.
„Навистина, набљудувајќи ги пазарните податоци во последните десет години, просечниот дневен обрт на акциите вклучени во одредниците за акционерски капитал на соодветните пазари се движи во областа од 0,01-0-06 проценти од пазарната капитализација на слободните акции расположиви за тргување“, укажаа аналитичарите.
Според нив, еден елемент што го ограничува обемот на тргување со акции на регионалните пазари е понудата на хартии од вредност.
„Процентот на слободните акции во пазарната капитализација во последните десет години беше од 60 проценти за референтните акции во Словенија до 20 проценти на другите места во регионот“, велат аналитичарите.
Тие нагласуваат дека тоа е многу помалку од случајот со Германија, каде 85 проценти од акциите од германскиот DAX се во слободен промет или од унгарскиот и полскиот пазар каде се тргува со 70 проценти од акциите.
„Ниската понуда на акции е лош сигнал за инвеститорите бидејќи дури и со посилен ангажман тие би биле во слаба позиција од која не би можеле да ги контролираат одлуките во компаниите“, велат аналитичарите.
Нашите аналитичари гледаат добар потенцијал за зголемување на тековите на пазарот на капитал на регионалните пазари во наредните години, како одраз на следните елементи: членството во еврозоната и процесот на пристапување во ЕУ, намалувањето на фундаменталните и пазарните ранливости, имплементацијата на ЕСГ (ESG) и прераспределбата на богатството.
„Ние не повикуваме на распродажба на недвижен имот и јуриш на банкарските депозити, но сепак сметаме дека со структурирана комуникациска стратегија на среден или на долг рок (поддржана од фискални политики, на пр. зголемено оданочување на недвижен имот) за да се зголеми присуството на локалната економија на пазарот на капитал би била материјален чекор напред во подобрувањето на економскиот потенцијал на регионот“, велат аналитичарите.
Тие сметаат дека со оглед на тоа што соодносот кредити/депозити, кои во поголемиот дел од регионот Адрија се движат помеѓу 75-90 проценти (исклучок е Србија со сооднос од близу 100 проценти), одредена прераспределба на средства кон пазарите на капитал не би преидизвикала штета на стабилноста на финансискиот систем.
Аналитичарите проценуваат дека има простор за реалокација на депозити кон пазарот на капитал при што би се запазиле регулаторните стапки на ликвидност на нивоа доволно високи за да не ѝ наштетат на стабилноста на финансискиот систем и тоа од 7,5 милијарди евра во Хрватска, пет милијарди евра во Словенија, 1,3 милијарди евра во БиХ и 1,2 милијарди евра во Македонија.
