Кој е рецептот за европски плати во Македонија?

Просечната плата во Македонија во изминатиов период бележи континуиран пораст и заклучно со јуни годинава достигна 41.939 денари (681 евро), но тоа сè уште е многу далеку од европскиот просек. Имено, според последните податоци од „Евростат“, заклучно со минатата година просечната нето-месечна заработувачка на ниво на Европската Унија изнесувала 2.351 евро, што е за над 3,4 пати повеќе отколку просечната плата во Македонија. Со оглед на тоа што стратегиска определба на нашата земја е зачленување во Европската Унија, побаравме мислење од економски експерти и од надлежни институции за причините за ваквата разлика и каков рецепт треба да се примени за побрзо да се изедначат македонските со европските плати. Прашавме колкав просечен раст на БДП е потребно да оствари Македонија во следниве години за да има реална основа за зголемување на платите односно приближување на висината на платите до европскиот просек. Какви се реалните можности на Македонија во однос на потенцијалот за раст на БДП? Какви реформи и инвестиции може да реализира државата за да поттикне побрз раст на платите? Дали е можно преку поголем прилив на странски инвестиции да дојде до зголемување на платите и каква улога би имала поголемата интеграција на македонската економија со европската во однос на движењето на платите?

Без зголемување на продуктивноста ќе ни требаат 80 години

Марјан Петрески, професор на универзитетот „Американ колеџ“ во Скопје вели дека гледано и според БДП по жител, а и според нивото на плати, нашиот просечен животен стандард е околу или нешто над 40 проценти од тој на Европската Унија. 

„Тоа е поврзано со нашата продуктивност, односно колкав колач како општество, како економија, создаваме, кој потоа го распределуваме преку примарниот механизам - платите. Често дискутираме дека платите треба да растат, ама забораваме дека тој раст мора да излезе однекаде, односно да произведеме повеќе, поголем бруто-домашен производ. Во спротивно растот на цените ќе го изеде тој раст на платите, а да не зборувам дека ја ризикуваме макроекономската стабилност“, вели Петрески.

Тој додава дека со одредени претпоставки за нашиот раст и за растот на ЕУ ќе ни бидат потребни околу 80 години за да го стигнеме нивното ниво, но и дека со подобри економски политики и структурни реформи може да го скратиме периодот значително, бидејќи со зголемена продуктивност, растот би бил побрз.

„Но, според моето мислење, и тоа не е толку за разочарување тогаш кога би биле ставени на брза патека, со солиден раст, со брзо реформирање клучни аспекти од економскиот живот, кога државата ја средуваме по сите основи, особено во делот на фундаментите на растот: образованието, здравството и институционалниот поредок. Ако граѓаните видат брз и непристрасен прогрес во овие сегменти, тогаш прашањето за тоа кога ќе го стигнеме нивото на животен стандард на ЕУ станува секундарно“, укажува Петрески.

Никица Мојсоска-Блажевски, главна извршна директорка на „Македонија 2025“, вели дека сите дискусии, јавни и приватни, и споредби со други земји за платите всушност се однесуваат на тоа колкав е животниот стандард или, народски кажано, колку богато или колку сиромашно живееме. Таа објаснува дека животниот стандард може да се измери на различни начини, како на пример преку бруто-домашен производ (БДП) по жител (колку произведува или колку троши еден просечен граѓанин), преку споредба на просечната плата, во бруто или нето-износ, преку просечна потрошувачка итн. Притоа, просечниот животен стандард секогаш го мериме компаративно, споредувајќи се со соседни земји, со земјите што ни се добар пример, а тоа се најчесто земјите членки на ЕУ, или пак групата на т.н. нови земји членки на ЕУ со кои имаме повеќе сличности од минатото. Според неа, најважно при овие споредби е да се земе предвид и ценовното ниво во земјата, односно да измериме реално што можеме да купиме или што можеме да си дозволиме со заработката. За тоа се користи мерката паритет на куповна моќ (ПКМ, или purchasing power parity).

„Голем дел од нашите аспирации кон ЕУ, зборувам од аспект на граѓаните, се всушност желба за повисок животен стандард, сличен на стандардот во ЕУ. Иако, таа аспирација вклучува и други фактори или, општо земено, квалитетот на живот (инфраструктура, квалитет на образование, здравство, чиста животна средина итн.). Во 2023 година БДП по жител во ПКМ во Македонија е 41 процент од просекот во ЕУ. Со други зборови, просечниот Македонец е два и пол пати помалку богат (или посиромашен) од просечниот граѓанин на ЕУ“, вели Мојсоска-Блажевски.

Таа посочува дека во споредба со поблиските соседи, животниот стандард во Бугарија е 64 проценти од просекот на ЕУ, а во Хрватска 76 проценти од просекот на ЕУ.

„Процесот на зачленување во ЕУ се очекува да биде придружен со т.н. конвергенција, во која животниот стандард на помалку развиените земји - кандидати за членство или нови земји членки - се приближува до тој на земјите од ЕУ. Историските податоци покажуваат дека тој процес сепак е бавен, по примерот на Бугарија, Хрватска и Романија, но сепак е реалност“, вели Мојсоска-Блажевски.

Таа прецизира дека друга мерка за животниот стандард се платите или просечната плата, во нето или бруто-износ.

„Ако се симнеме од макро на микрониво и ја разгледуваме платата на поединечен работник, платата е (или треба да биде) ’награда’ за трудот на работникот и таа соодветствува на тоа колкава е вредноста што ја создава работникот за работодавецот/компанијата. Наједноставно, доколку еден работник произведува три кошули дневно, секоја кошула вреди 200 денари, тогаш дневната плата на работникот треба да биде 600 денари“, вели Мојсоска-Блажевски.

Според неа, сè додека македонскиот работник произведува помалку кошули од работникот во Германија или Словенија, неговата плата ќе биде пониска од таа на работниците во ЕУ.

„Ова е всушност концептот на продуктивност, колку аутпут може да произведе еден работник во единица време. Покрај тоа што македонските работници се помалку продуктивни од работниците во ЕУ (просечен работник во ЕУ е многу имагинарен концепт поради огромните разлики меѓу земјите членки на ЕУ), тие произведуваат и различни производи, производи со помала додадена вредност, што исто така влијае врз нивните плати, како и врз просечната плата“, вели Мојсоска-Блажевски.

Таа додава дека доколку работниците во ЕУ произведуваат микрочипови што имаат поголема вредност, а нашите работници кошули, тогаш разликите во платите ќе бидат големи.  

„Како заклучок од сето ова, ќе кажам дека порастот на платите, мислам на природен и одржлив пораст, е можен само преку зголемување на продуктивноста на работниците и/или промена на структурата на економијата кон сектори и производи/услуги со повисока додадена вредност. За да се случи тоа, потребни се инвестиции во образование и вештини на работната сила, силен циклус на приватни инвестиции (на пример, нови технологии или нова опрема во компаниите), јавни инвестиции во физичка инфраструктура (брз и евтин транспорт во и надвор од земјата, односно извоз), како и создавање поволно деловно опкружување (помалку и паметна регулатива, ефикасна јавна администрација, стабилна даночна политика итн.)“, вели Мојсоска-Блажевски.

Раст на БДП од 5 до 7 проценти за подобар животен стандард

Таа укажува дека треба да бидеме свесни дека ова не може да се случи прекуноќ, потребни се постојани силни напори, децениски.

„Ќе го споменам тука правилото на 70 според кое БДП на една земја се удвојува за период од 70/стапка на економски раст. Односно, ако економијата во просек расте со седум проценти стапка на раст, БДП ќе се удвои за десет години. Затоа би рекла дека нашата економија (БДП) мора да расте со годишни стапки од 5 до 7 проценти за да почувствуваме побрз пораст на животниот стандард или платите“, вели Мојсоска-Блажевски.

Таа додава дека притоа е важно растот да биде на реална основа и да се земе предвид инфлацијата, бидејќи високи стапки на инфлација го поткопуваат животниот стандард.

„Македонија е земја со доста висока ценовна стабилност, но сепак во изминатите две години се соочувавме со релативно висока инфлација. Оттука, додека работодавците се жалеа на висок пораст на платите, работниците негодуваа дека животот им станува сè поскап и дека платите не можат да го следат порастот на цените. Конкретно, во 2023 година просечната бруто-плата порасна за 15,3 проценти (како трошок за работодавците), а реално се зголеми за 5,4 проценти поради високата инфлација во таа година“, објаснува Мојсоска-Блажевски.

Таа посочува дека сепак се погрешни наводите дека платите се намалиле на реална основа или дека инфлацијата ги „изела“ повисоките плати.

„И, доколку платите растат како резултат на популистички мерки, преку вештачки и ад хок раст на минимална плата итн., постои голема опасност тоа да предизвика инфлација, со што сепак ќе биде погоден животниот стандард на работниците. Секако, треба да постои механизам на индексирање на минималната плата со цел таа да ја одржува својата реална вредност во однос на трошоците на живот и цените, но штом се воспостави таков механизам, јас сум категорично против дополнителни краткорочни решенија и пораст на платата“, вели Мојсоска-Блажевски.

Какви се реалните можности за раст?

На ова прашање Петрески вели дека економистите имаат една категорија т.н. потенцијален раст на БДП, што е долгорочен раст, кој економијата може да го постигне со расположливите фактори на производство.

„Процените се дека тој раст се движи околу 4-4,5 проценти, можеби со структурните поместувања во делот на инвестициите и инфраструктурата во последните години да достигнува и 5 проценти. Растот што го гледаме е оној што осцилира околу потенцијалниот раст“, вели Петрески.

Тој укажува дека денес и последниве години остварувањата се под потенцијалот, што во голема мера беше условено од кризите – пандемиската, проследена со кризата на цените на храната и енергијата.

„Меѓутоа, во одреден дел оперирањето под потенцијалот произлегува и од економските политики и реформи, односно неспособноста на владите да спроведат брзи, конзистентни и истрајни реформи во многу сегменти од општествено-економското живеење, а што свој корен влече и од тоа што како општество не можеме да постигнеме консензус за клучните столбови на едно општество и економија. Без таков консензус, економијата ќе продолжи да оперира под потенцијалот, губејќи можности за забрзан раст“, потенцира Петрески.

Во однос на ова прашање, Мојсоска-Блажевски вели дека постојат различни научни и статистички пристапи за да се утврди колкав е потенцијалниот БДП на една земја, меѓутоа сите тие пристапи се базираат на историски податоци, во голема мера се статички и не можат да „измерат“ колкав би бил ефектот од силна визија, напор и работа на една влада, на една земја (секако, во поволни меѓународни услови, без големи кризи како што беше пандемијата на ковид-19 или енергетската криза).

„Верувам дека Македонија има потенцијал да расте со стапки од 5-6 проценти, впрочем тоа и беше реалност во периодот 2006-2008 година. Но во моментов ни се потребни многу силни напори за да ја поттурнеме економијата, сметам дека сме во доста неповолна ситуација. А притоа мора да бидеме свесни дека нема да се случат чуда прекуноќ“, вели Мојсоска-Блажевски.

Таа објаснува дека реалниот потенцијал на Македонија за раст на БДП лежи во структурна промена на економијата (кон сектори со повисока додадена вредност), зголемени јавни и приватни инвестиции, со посебен фокус на дигитализација, и силни мерки (економски и дипломатски) за поддршка на извозот.

„Важно е политичките лидери и носителите на политиките да ја стават економијата пред политиката, на прво место. Желбата за подобар живот или повисок животен стандард е нешто универзално, нешто што нè обединува. Затоа тоа треба да е крајна цел на секоја влада, на секој политичар, на секој во јавната администрација, на секој граѓанин. И мора да се зафатиме сите заедно со борба против корупцијата. Нема можност за општ напредок на коруптивно општество, таквите општества создаваат вештачки „победници“. кои брзо и лесно се збогатиле на сметка на другите“, вели Мојсоска-Блажевски.

Македонија во замката на средно развиените земји

Таа посочува дека Македонија во моментов се наоѓа во т.н. замка на средно развиени земји, односно прескапи сме за да им конкурираме ценовно на земјите од Истокот, каде што работната сила сè уште е евтина (трудоинтензивни дејности), а од друга страна не сме подготвени да конкурираме во производство на технолошки напредни, високопродуктивни сектори и производи.

„Историски, само т.н. азиски тигри успеаја успешно да ја надминат оваа замка. Но, со добар план и имплементација, можен е напредок. Како пример ќе го посочам развојот на автомобилската индустрија во Македонија, за што имаше визија, план и добра имплементација“, вели Мојсоска-Блажевски.

 

Мојсоска-Блажевски вели дека сите горенаведени предлог-мерки и активности ќе придонесат кон побрз раст на економијата, преструктурирање кон сектори со повисока додадена вредност, повисока продуктивност и повисоки плати. И, сето тоа треба да се случува паралелно. Таа вели дека улогата на државата е да постави визија и цел и да создаде услови за напредок. Мора да создадеме силен бизнис-сектор, стабилно деловно опкружување без ненајавени давачки и промени, да ги растовариме компаниите од непотребна бирократија и правна сигурност.

„Она за што посебно би зборувала е дека се неопходни реформи во образованието, во формалното и неформалното образование. Мора да создаваме квалитетна работна сила, која е барана од страна на работодавците (во смисла на образовни профили) за да расте економијата. Ова е посебна тема, за долга елаборација. Покрај формалното образование, треба повеќе да го користиме и системот на неформално образование, односно пократки и брзи обуки за преквалификација, доквалификација итн., во согласност со потребите на работодавците“, вели Мојсоска-Блажевски.

Никица Мојсоска-Блажевски/Фото: Приватна архива

Таа посочува дека работодавците сè повеќе се жалат, дека нема доволно работна сила, дека сè повеќе се увезуваат работници, како и дека дел од порастот на платите изминатиот период е поврзан токму со овој недостиг од работници.

„Тука би отворила една друга тема, а тоа е недоволната искористеност на нашата потенцијална работна сила односно работоспособното население. Голем дел од населението што е работоспособно во Македонија е неактивно (не е вклучено на пазарот на трудот). Тоа е загуба за општеството, загуба на БДП, а сепак се направени инвестиции во нивното образование (со оглед дека државното образование е бесплатно)“, вели Мојсоска-Блажевски.

Таа додава дека исто така голем дел корисници на социјални трансфери (главно, гарантиран минимален приход) не бараат активно работа или, пак, преферираат да работат неформално за да не го изгубат правото на помош и дека државата мора да направи некои реформи во овој сегмент.

„Последно ќе кажам дека мора да имаме визија и силна желба за напредок и да работиме денес за да има резултати за пет или десет години. Кога зборуваме за привлекување високотехнолошки компании, најчесто самите критикуваме дека нема доволно кадар, доволно инженери итн.“, вели Мојсоска-Блажевски.

Таа го посочува примерот на „Интел“ и државниот универзитет од Охајо.

„’Интел’ инвестира 28 милијарди долари во изградба на две фабрики за производство на чипови во Охајо. Притоа, во Охајо немаше кадар што би работел во тие фабрики. Оттука, се вклучија и државата Охајо и државниот универзитет, кои инвестираа дополнителни средства и се обврзаа за четири години да ја ’произведат’ потребната работна сила за фабриките. Тоа можеме да го сториме и ние или да му го ветиме на некој инвеститор што би донел технолошки напредно производство. Само треба да имаме визија и да гледаме малку подолгорочно од четиригодишниот политички мандат“, вели Мојсоска-Блажевски.

Кога станува збор за тоа какви реформи и инвестиции ни се потребни, Петрески вели дека секоја реформа што директно или индиректно ги подобрува економските политики и нивните ефекти, која овозможува да се произведе повеќе во економијата и која ја прави поконкурентна, ќе се одрази врз повисоки плати.

„Реформите што директно ќе се одразат врз платите секако се лоцирани во делот на инвестициите во човечки капитал, образование, вештини, доживотно учење. Особено е неопходен фокус врз вештини во областите СТЕМ и дигитални вештини, кои денес ги бара светот. Ако платите ги гледаме на ниво на фирма, тогаш инвестиции во нови технологии, иновација, дигитализација и сл. ќе ја зголеми вкупната продуктивност и тоа ќе произведе повисоки плати, особено во пазарен контекст како сегашниот во кој се бара работник плус. Примери за ваков тип трансформации има многу низ светот: инвестицијата во образование во Сингапур или дигиталната трансформација во Естонија и многу други“, посочува Петрески.

Каква улога имаат странските инвестиции?

На прашањето дали е можно преку поголем прилив на странски инвестиции да дојде до зголемување на платите, Петрески дава потврден одговор.

„Секако. Нови работни места создаваат поголема побарувачка за работници, што врши нагорен притисок врз платите. Всушност, во едно мое истражување од 2021 година, емпириски покажав дека сегашниот недостиг од квалификувани работници на нашиот пазар е последица на две тенденции. Првата е секако - омилената тема - иселувањето, за кое постои илузија дека е исклучиво т.н. бреин-дреин, бидејќи доминантен дел од иселениците е со средно ниво на вештини. Втората тенденција беше и сè уште е влезот на странски инвестиции во ТИРЗ-овите и пошироко, кои црпеа од истиот контингент работници - со средни вештини“, вели Петрески.

Марјан Петрески/Фото: Народна банка

Според него, тоа го направи пазарот „посен“ односно нема доволно работници со минимален контингент вештини.

„Погледнете ги регистрираните стотина илјади невработени во АВРМ, 70-80 отсто од нив се со основно образование или помалку, односно се многу тешко вработливи. Значи, да се вратам на темата за СДИ, тие се барем половина од приказната зошто ние денес имаме недостиг од квалификувани работници на пазарот, а тоа две третини од фирмите, во друга студија, го истакнаа како главен нагорен притисок врз платите денес. Тој притисок ќе продолжи во следниот период“, објаснува Петрески.

Потврден одговор на ова прашање дава и Мојсоска-Блажевски, со тоа што потенцира дека ни се потребни инвестиции во повисоко продуктивни сектори и/или компании што имаат висока продуктивност, која би ја „пресликале“ во македонската работна средина.

„Оттука велам дека мора да го промениме моделот на привлекување странски инвестиции, да знаеме со кои и какви ресурси располагаме и какви можеме да продуцираме (мислам на работници). Помина времето кога на меѓународната инвестициска мапа се позициониравме како земја со ниски даноци и земја со расположлива работна сила. Го изгубивме тој замав, немаме веќе ниту расположлива работна сила. Сега треба поинаку да се постават работите, целно да бараме инвеститори во одредени сектори и да бидеме сериозни во третманот на инвеститорите (транспарентност, стабилност на политиките, нулта толеранција за корупција)“, вели Мојсоска-Блажевски.

Таа додава дека некои од странските инвеститори навистина донесоа напредни технологии, отворија нови пазари, ја зголемија продуктивноста итн.

„Мислам дека сè уште има голем простор за нивно поголемо вклучување во домашната економија, во смисла на доставувачи. Тоа ќе го поттикне развојот на домашните компании, ќе ги принуди да го стандардизираат своето производство, да нудат стабилен квалитет, да инвестираат во нови технологии итн. Пред некоја година, на пример, ако се сеќавате, беше подготвен и мастерплан за развој на доставувачи на автомобилската индустрија (главно странски инвеститори). Тоа е правилен пристап. За жал, поради смена на владата, планот не се реализира“, вели Мојсоска-Блажевски.

Според неа, мора да има целен пристап во привлекувањето странски инвестиции и воопшто во индустриската политика.

„Оттука го поздравувам и донесувањето на Стратегијата за паметна специјализација 2024-2027, но да видиме и каква ќе биде имплементацијата. Значи, странските инвестиции можат да го интензивираат трендот на зголемување на платите доколку работниците што работат кај нив се попродуктивни (на пример, подобро го организираат производството или, пак, користат понапредна технологија од домашните компании). Но тие може да доведат до раст на платите и заради конкуренција, односно преземање на работниците од други компании или поради недостиг од работна сила (поголема побарувачка од понуда). Додека првиот ефект е посакуван, вториот не е одржлив односно создава проблеми во економијата за домашните бизниси“, посочува Мојсоска-Блажевски.

Европска интеграција за реформи по сите шевови?

На прашањето каква улога би имала поголемата интеграција на македонската економија со европската во однос на движењето на платите, Петрески вели дека интеграцијата ја гледа пред сè како процес на реформирање, како што се вели народски по сите шевови.

„Погоре објаснив дека тоа реформирање на системот и на економијата е клучно за ние да оствариме поголем економски раст, кој потоа ќе го распределуваме преку системот на плати, а потоа и преку секундарниот систем на оданочување. Не треба да се очекува дека со почетокот на преговорите за членство во ЕУ или со самото членство, во сегментот на платите, би се случиле стеларни промени прекуноќ, меѓутоа тие процеси имаат капацитет да ги забрзаат структурните реформи, да обезбедат понатамошна стабилност во економското опкружување и на таков начин да ги забрзаат растот и нашата конвергенција кон економските параметри на ЕУ што сакаме да ги стигнеме“, вели Петрески.

Според Мојсоска-Блажевски, поголемата интеграција на македонската економија со европската ќе има влијание врз економијата на Македонија (низ процесот на конвергенција за кој зборував погоре), а и врз платите на работниците.

„Доколку Македонија ги искористи предностите на интеграцијата (единствен пазар, европски стандарди и практики, подобрено владеење на правото, намалување на корупција итн.), тоа ќе доведе до повисоки домашни и странски инвестиции, пораст на продуктивноста и вработеноста и пораст на животниот стандард. Македонија треба најцелисходно да ги искористи фондовите што им стојат на располагање на земјите кандидати за членство, како и можностите што ги нуди ’Планот за раст’ за унапредување на инфраструктурата, реформа на јавната администрација, брз напредок на е-услугите на Владата, развој на образованието итн“, вели Мојсоска-Блажевски.

Таа додава дека покрај тоа, ЕУ нуди фондови што им се достапни и на компаниите и кои може да им помогнат во воведување нови технологии, зајакнување на прекуграничната соработка или дигитализација.

„Но, крајната корисност или ефекти во голема мера зависат и од нас, од нашата проактивна улога, степен на искористеност на достапните фондови и цели за кои се искористени. Досега сме биле сведоци на многу злоупотреби и во рамките на членките на ЕУ, а во одредени случаи и кај нас. Пристапувањето кон ЕУ ќе ја отвори вратат и за нашите работници, тие ќе можат да работат во земјите на ЕУ, можеби да најдат подобра, повисоко платена работа. Иако ова го сметам за негативен ефект од пристапување кон ЕУ, за нашата земја што инвестирала во образованието на тие лица, сепак на индивидуално ниво тоа е корисно“, вели Мојсоска-Блажевски.

Таа напоменува дека процесот на пристапување кон ЕУ има и трошоци, од финансиски аспект, но и поопшто, трошоци поврзани со примена за европското законодавство, воспоставување нови или јакнење на улогата на регулаторни и супервизорски тела итн.

„И тука сметам дека државата треба да е добро подготвена за преговори, да успееме да ги искористиме потенцијално добрите страни на пристапувањето, но и да ги избегнеме или одложиме тешките компромиси“, вели Мојсоска-Блажевски.

Таа како пример посочува дека примена на некој стандард за работа или на некоја регулатива за компании може негативно да влијае врз нашите домашни компании, кои се на пониско ниво на развој од европските, и да ги направи помалку конкурентни.

„Би сакала повеќе да се зборува за ова, повеќе да се едуцираме сите. На пример, во 2008 година, кога изгледите на Македонија за почеток на преговорите беа големи (и бевме понапред во процесот и од Хрватска, а другите земји од регионот немаа ниту статус на кандидат за членство), Министерството за финансии подготви една мошне корисна студија наречена ’Конвергенција кон ЕУ: предизвици и можности’ (објавена во 2009 година). Студијата беше подготвена од неколку познати професори и практичари, водена од тим од Словенци. Тоа е сè уште мошне корисно четиво за тоа како да се искористат предностите или можностите на процесот на пристапување кон ЕУ, но зборува и за предизвиците. Искрено би сакала Владата да поведе иницијатива за обновување на оваа студија“, вели Мојсоска-Блажевски.

Што велат од Народната банка?

Од Народната банка сметаат дека, во принцип, растот на платите би требало на среден рок да ја следи динамиката на растот на продуктивноста. Оттаму објаснуваат дека со тоа не би се создавал голем притисок врз трошоците за работна сила по единица производ, односно врз конкурентската позиција на економијата.

„Оттука, ова би значело дека на еден подолг рок за да може нивото на плати да се приближи кон просекот на ЕУ, потребно е нивото на доходот (т.н. реална конвергенција) и нивото на продуктивноста да се приближат кон оние на ЕУ“, наведуваат од Народната банка.

Народна банка/Фото: Александар Димитриоски/Bloomberg Adria

Од централната банка повторуваат дека тековно нивото на реалниот доход по жител на македонската економија изнесува околу 41 процент од БДП на ЕУ, колку што изнесува и просекот за земјите од регионот на Западен Балкан, и упатува на сè уште значен јаз во однос на европската економија.

„Слична е сликата и со продуктивноста, односно јазот во продуктивноста е голем и без поголеми промени во еден подолг временски период. Имено, од 2000 година наваму, продуктивноста на нашата економија гравитира околу 48 проценти од продуктивноста во ЕУ, односно околу 40 проценти од продуктивноста на германската економија, со која сме најмногу трговски поврзани“, велат од Народната банка.

Оттаму додаваат дека потенцијалот за раст на нашата економија се оценува дека во периодот пред големата финансиска криза (2008-2009) изнесувал во просек околу 3,5 проценти, а потоа под влијание на неповолната надворешна конјунктура и последователните кризи, истиот тој се намали.

„Сите овие показатели ја потенцираат потребата од зајакнување на структурните реформи во економијата, подобрување на квалитетот на сите фактори на растот (трудот, капиталот и технолошката подготвеност), односно зголемување на инвестициите, кои ќе го зголемат долгорочниот потенцијал за раст. Со тоа ќе се забрза и процесот на реална конвергенција кон ЕУ и просторот за подобрување на животниот стандард на населението“, велат од Народната банка.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар