Нема веќе извоз на градежни услуги од Македонија

Повозрасните читатели се сеќаваат дека градежните фирми од Македонија, некогашните гиганти „Пелагонија“, „Бетон“, „Маврово“, кои повеќе ги нема, и „Гранит“, кој единствен остана од „големата четворка“ да опстојува и денес, градеа огромни инфраструктурни и други видови проекти, не само на територијата на поранешна Југославија туку и на странските пазари, претежно на Блискиот Исток и во Северна Африка.

Но, за жал, од некогашните по стотици милиони долари годишно вредните зделки што македонските градежни компании ги извршуваа во странство, денес не е останато практично ништо. Ако пред дваесетина години биле забележани градежни услуги изведени на странски пазари од по 60-70 милиони евра (а претходно и многу повеќе), сега се паднати на два-три милиони евра годишно.

Државниот завод за статистика за градежните работи во странство во 2023 година прикажува вредност од три милиони евра, додека една година претходно износот бил околу 2,5 милиони евра. Во 2004 година, пак, домашните градежни компании во странство реализирале проекти вредни 63 милиони евра. Пад од 95 проценти за 20 години, што значи дека извозот на градежни услуги од земјава практично е уништен. За годинава, за првите девет месеци, извршени се градежни работи во странство во вредност од 2,3 милиони евра, што е речиси идентично колку и минатата година. Мал зрак оптимизам влева податокот за вредноста на договорени работи, од 5,6 милиони евра, што е за 54 проценти повеќе од истиот период лани. За целата 2023 година, пак, биле договорени градежни работи за 3,9 милиони евра, а реализирани за три милиони евра. 

Овие бројки се сепак само минорен дел од она што македонските градежни фирми го работеа своевремено во странство. Последната релативно позначајна сума на извршени градежни работи е од 2018 година, околу 21 милион евра. Потоа во 2019 година следува остар пад, со само 4,5 милиони евра вредни градежни зделки. Потоа доаѓа пандемиската 2020 година, кога сумата речиси се преполовува, на 2,4 милиони евра, и работите веќе никогаш не се враќаат како што биле.

„Пандемијата и штетните економски ефекти што ги предизвика, за жал, им послужија одлично на земјите од ЕУ и пошироко да ги затворат своите пазари за странските градежни компании, штитејќи ја домашната градежна оператива“, вели Зоран Милковски, генерален директор на градежната компанија „Гранит“. „Гранит“ беше една од ретките, а добар дел од изминативе триесетина години и единствена македонска компанија што изведуваше значајни проекти надвор од земјава. „Во рамките на внатрешниот пазар на ЕУ не можат да го кочат влезот на надворешни фирми, но затоа пак најдебелиот крај го извлекоа фирми што не се од ЕУ. За тоа користат повеќе механизми, од системски до навидум тривијални, само за да ви отежнат да конкурирате на тендерите. И земјите од Балкан, како Хрватска, Босна и Херцеговина или Србија, исто така го отежнаа влезот на фирми од регионот, со цел да зајакнат, па дури и да ‘воскреснат’ некои свои веќе замрени градежни компании, што во некои случаи и им успеа. Сето тоа е во ред, од нивна гледна точка, но дали и ние како држава имаме слични регулативи и механизми за да ги заштитиме своите компании на домашен пазар“, додава Милковски. 

Зоран Милковски од пред девет години е генерален директор на „Гранит“, кој под водство на неговиот татко Страшо Милковски ја помина трансформацијата во акционерско друштво кон средината на 1990-тите и се соочи со проблемите на прекуноќ стеснетиот домашен пазар по распадот на југословенската федерација. Сепак, компанијата и скопски „Бетон“ останаа единствените што продолжија да работат и на странски пазари, иако „Гранит“ беше доминантниот извозник на градежни услуги од Македонија. Се сеќаваме кон крајот на 1990-тите и почетокот на 2000-тите, компанијата успеваше да добие тендери во странство, најмногу во Украина, Хрватска и во БиХ, каде што претежно градеше патишта. Но, ако се погледнат табелите на Заводот за статистика, ќе се види дека последниве десетина години замираат градежните работи во странство, а „Гранит“ се фокусира на домашниот пазар, каде што во меѓувреме се реализираа неколку поголеми инфраструктурни проекти, „Скопје 2014“ итн. Пополека, сѐ поескпонирани компании во јавноста во градежниот сектор стануваат градителите на станови, додека нискоградбата (патишта, мостови) е природно поврзана со капиталните инвестиции што ги организира државата.

Во контекст на темава, градежните компании, покрај отежнатиот влез на странските пазари, се соочуваат и со други проблеми, како што е недостигот од работници. На почетокот од 2024 година, Синдикатот за градежништво и индустрија предупреди дека само во 2023 година од Македонија во странство си заминале околу 12 илјади работници. За пет години земјава има загубено речиси 170 илјади работници, а годишно на економијата ѝ недостигаат 10.000 работници, каде што најпогодено е токму градежништвото, заедно со туризмот.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар