Македонските директори не пресметале повисоки плати за идната година

Владата испланира следната година платите да растат со позабавено темпо во споредба со претходниот период. Според буџетот за 2025 година, просечната нето-плата се очекува да се зголеми за 7,5 отсто на номинална основа, односно 5,2 отсто на реална основа.

За споредба, заклучно со октомври годинава, според податоците на Државниот завод за статистика, просечната плата од почетокот од 2024 година номинално бележи раст од 13,4, а реално пораснала за 9,7 отсто.

Просечната плата во текот на годинава неколкупати го уриваше сопствениот рекорд. За првпат годинава надмина 40.000 денари, а заклучно со октомври надмина и 42.000 денари.

Но колку е реална просечната плата? Податоците на статистиката покажуваат дека најголем дел од секторите имаат плати пониски од просечната, а малку се тие што го креваат просекот до рекордните нивоа. Истите податоци покажуваат дека има големи разлики во просечните плати во различни региони.

Медијалната плата е пореален индикатор

„Евростат“ и другите големи статистички служби пресметуваат медијална плата. Тоа е средна плата и во практика е пониска од просечната плата што ја пресметува македонската статистичка служба.

Марјан Петрески, професор на „Американ колеџ“, за „Блумберг Адрија“ вели дека верува дека Државниот завод за статистика, во перспектива, ќе размисли „да ги објави медијалната плата и платите за другите децили/квинтили од дистрибуцијата, за да имаме подетална и пореална слика за нив“.

„Секако дека медијалната или средна плата е подобар индикатор за движењата на пазарот на трудот и за животниот стандард. Според моите пресметки, само третина од примателите на плата се над просечната плата од над 42.000 денари. Дури и ако погледнеме по однос на планските региони, ќе видиме дека просекот на пример во Вардарскиот Регион е околу 30.000 денари. Тоа укажува дека имаме концентрација на многу високи плати во Скопје, што ја искривува вкупната слика. Сепак, мора да напоменам дека платите во земјава не се извор на нееднаквостите во распределбата на доходот, туку главен извор остануваат приходите од капитал“, објаснува тој.

Медијалната плата, во теорија, е платата што е во средината на низата од сите плати, кои се подредуваат од најниската кон највисоката. За да може да се прават вакви пресметки, важен извор за податоци за статистичарите ќе биде Управата за јавни приходи. Директорот на Државниот завод за статистика, Дејан Станков, неодамна најави дека се планира потпишување меморандум за соработка со УЈП, а ќе биде побарана и експертска помош од Европската Унија за да почне да се пресметува средна плата што би ги следела европските стандарди и би била споредлива.

„Пред неколку години почнавме активности за пресметување на просечната плата од административни извори. Притоа беше променет начинот на пресметување на просечната плата од традиционално истражување кон податоци што се земаат од УЈП“, изјави Станков.

Минимална плата од над 27.000 денари?

Во бизнис-плановите на големите компании за следната година нема големи измени во ставките за плати. „Блумберг Адрија“ разговараше со претставници на повеќе компании и генералниот заклучок е дека е исцрпен просторот за раст на платата, дека личните примања ќе зависат од надоместоците поврзани со продуктивноста. Вишок пари за плати, секако, има во компаниите каде што примањата се пониски и кои ќе мора да извршат законско усогласување со минималната плата во март.

Но, во моментов ССМ бара минималната плата да се зголеми од сегашните 22.567 денари на над 27.600 (450 евра). Барањето ќе го разгледуваат синдикалците и работодавците на некоја од наредните седници на социоекономскиот совет.

Најголем број работодавци, пак, велат дека во моментов нема услови за ваков голем скок на минималецот и сметаат дека треба сите да се придржуваат до Законот за минимална плата. Според одредбите од законот, во март минималната плата треба да се усогласи така што предвид ќе бидат земени „50 отсто од порастот на просечно исплатената нето-плата во Република Северна Македонија за претходната година, според податоците на Државниот завод за статистика, и 50 отсто од порастот на индексот на трошоците на живот, за претходната година, според податоците на Државниот завод за статистика“.

Понатаму законот утврдува дека висината на минималната плата „не може да биде пониска од 57 отсто од висината на просечно исплатената нето-плата во Република Северна Македонија за претходната година“.

Во согласност со оваа одредба, а земајќи го предвид просекот за 2024 година до октомври, минималецот не смее да биде понизок од 23.300 денари (сепак, за точна пресметка ќе мора да се почекаат податоците за ноември и декември).

„Во однос на минималната плата, клучно е таа да се зголемува за да го заштити животниот стандард на најранливите работници. Меѓутоа, зголемувањето мора да биде усогласено со динамиката на економијата, односно да биде рефлексија на трошоците на живот и на растот на економијата, за да ја отсликува динамиката на продуктивноста, односно создавањето вредност. Секое поинакво размислување во овој сегмент е сврзано со ризици по однос на движењата на цените“, вели професорот Петрески.

Ризиците од минималната плата

Недостигот од работна сила е поволен за примателите на пониските плати, особено кај одредени занимања, затоа што тој создава притисок врз платите, вели Петрески.

„Моето истражување од 2022 година покажа дека две третини од притисокот е генериран од овие кусоци, додека една третина од други фактори, меѓу кои и минималната плата. Значи, таквите пазарни движења ќе овозможат да растат платите и кај примателите на пониските плати и постепено да се намалува уделот на приматели на минимална плата во вкупниот број приматели на плата“, вели тој.

Приватна архива

Сепак, минималната плата носи и ризици, еден од нив е сивата економија или феноменот „плата во плик“ односно исплата на плата во кеш, без придонеси.

„Во 2017 година тој феномен беше многу распространет. Близу 70 отсто од примателите на минимална плата пријавиле дека примиле и плата во плик. Тој процент до денес верувам е значајно намален, но сè уште останува присутен дел од трудовиот удел, кој е неформален и ја искривува сликата за тоа колкав процент од вработените лица примаат минимална плата, доколку се прават анализи врз основа на административни податоци. Таму постои простор за дејствување на Државниот инспекторат за труд и УЈП за сузбивање на таа појава, што ќе даде пореална слика за распоредот на платите во земјава“, вели Петрески.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар