.webp){kind=icon}
Вредна и чесна жена за чистење стан, добар мајстор за машина за перење или миење садови, водоводџија кој е веднаш достапен, добар плочкар – групите на социјалните мрежи се полни со барања на работници кои можат брзо и квалитетно да завршат основни работи во домовите. Во коментарите има многу поплаки за времето за чекање, за квалитетот за извршените работи, но и за цените. Онаа старата „мајстор дома да не ти влезе“ сега е поточна од било кога досега.
Пазарот на труд во земјава остана без основните занаети. Фалат сите видови стручни работници. Според податоците на Комората за занаетчии, на пазарот нема доволно работници од сите профили, од ѕидари до пекари.
„Согласно Правилникот за занаетчиски дејности во секторот градежништво дефицитарни се: ѕидари, електроинсталатери, водоводџии, поставување на инсталации за водовод, канализација, плин и инсталации за греење и клима уреди, плочкари, паркетари, молери, фасадери, кровопокривари и др. Од секторот електромашинство дефицитарни се: бравари, заварувачи, поправка на апарати за домаќинствата и часовничари, од секторот преработка на дрво столари и тапетари, од група на дејности текстил, кожа и крзно изумираат два занаети, чевлар и крзнар. Од секторот прехранбени производи, дефицитарни се слаткар и пекар“, вели во изјава за Блумберг Адриа извршната директорка на скопската Занаетчиска Комора, Анета Атанасовска.
Според податоците на занаетчиската комора, само во текот на оваа година, до јули, од евиденцијата на централниот регистар избришани се 80 занаетчиски дуќани. Лани за цела година избришани биле 104 субјекти.
Aнета Атанасовска
„Причината за бришење е намалениот обем на работа, неликвидноста, пораст на цените на репроматеријали и ресурси за работа, покачување на цената на електричната енергија и намалената побарувачка на занаетчиските производи и услуги, но исто така и за голем број на бизниси причина за бришење е заминување во странство и пензионирање“, набројува Атанасовска.
Заварувачи нема ни за плата од 1000 евра
Индустријата најсилно го чувствува недостигот на стручен кадар. Владанка Трајкоска, претседателка на Организацијата на работодавачи, за Блумберг Адриа вели дека во моментов најголем недостиг на работници има во индустријата. И податоците на Агецијата за вработување го потврдуваат ова, во преработувачкиот сектор фалат над 1700 работници.
„Потребен е стручен кадар во дрвната индустрија, во текстилната индустрија како шивачи, кројачи. Во месната индустрија, месари, работници за продажба на месо. Во градежништвото, градежни инженери за ниско и високоградба, плочкари, водоинсталатери, електричари, заварувачи. Заварувачите се многу барани, се нудат плати од околу 60.000 денари, ама ги нема. Дефицитарни струки во услижните дејности се келнери, готвачи, бармени, слаткари. Се бараат технолози за прехранбена индустрија, машински инженери, агрономи, агенти за дејностите за осигурување, дефицит од кадар има и во земјоделието“, вели Трајковска.
Владанка Трајкоска
Зошто земјава остана без работници? Според Трајковска, освен платите, има многу причини кои ја оставија земјава без основниот капитал – човечкиот. Меѓу нив се сивата економија, даночната политика, нефлексибилното трудово законодавство кои го ограничуваат задржувањето на работната сила и креирањето работни места. Голем дел од стручниот кадар од техничките факултети кои треба на бидат носители на иновативноста и развојот во домашните компании си одат во странство.
„Проблем се платите, но нивната висина зависи од продуктивноста. Во индустријата платите треба да растат со растот на продуктивноста. Ако ја зголемуваме продуктивноста ќе растат и платите. Проблем е социо-економскиот развој на земјата, здравството, образованието, инфраструктурата. Проблем е неадекватната работна сила која е производ на неатрактивното стручно образование од една страна, но и сфаќањата и влијанието на семејството кое ги насочува децата кон гимназиите наместо кон средните стручни училишта“, вели Трајковска.
И Атанасовска вели дека младите бегаат од занаетите како се уште да важи правилото од другиот систем: „Дете, учи за да не работиш“.
„Младите не го избираат занаетот за своја идна професија. Можеме да истакнеме дека дефицитарни се голема бројка на занаети затоа што не се избор на стручно образование и животна професија на младите. Во Македонија се помал број на деветоодделенци го избираат стручното образование и занаетите за своја иднина“, вели таа.
Иселувањето е проблем, но сивата економија е поголем проблем
Според сите анализи, 70 отсто од дефицитарните занимања работат и остваруваат приходи во сивата економија.
„ Нерегистрираните бизниси остваруваат неправична и незаконска предност во однос на занаетчиите кои ги исполнуваат законските обврски. Сивата економија создава незадоволство во занаетчискиот сектор затоа што нелегалниот бизнис кој дејствува без никакви давачки делува слободно без никакви контроли и надзори. Сивата економија е во сите занаетчиски гранки, особено во занаетчиските услужни дејности: фризери, козметичари, декоративен маникир, масери; градежништво (молери, фасадери,плочкари), електромашинство, преработка на дрво(столари, тапетари, паркетари), автомеханичари и други“, вели Атанасовска.
Според неодамнешното истражување на институтот за економски политики „Finance Think, главна пречка за регистритање на овие мали бизниси се трошоците – тука особено се нагласени даноците, придонесите, парафискалните давачки и трошоците за сметководство. Влијание има и времето потребно за справување со администрацијата, но и административните трошоци.
Според ова истражување, вршителите на нерегитрирана дејност се многу мали според нивниот годишен приход кој вообичаено не надминува 250.000 МКД, а деловната дејност најчесто ја вршат сами или најмногу со пет работници. Нерегистрираниот бизнис главно се врши во домаќинството на клиентот или во сопственото домаќинство, па оттука клиенти доминантно се домаќинствата и физичките лица. Не ги плаши ни можноста дека ќе бидат фатени.
„Инспекциите и контролите само до одреден степен може да го направи престојот во неформалната економија скап, но останува можноста со неформален подарок да се остане неказнет и во зоната на сивата економија. Слично, активности за јакнење на даночниот морал или за намалување на неформалните практики би имале ограничено влијание“, стои во истражувањето.
МИА
Недостигот на работници е глобален проблем
Нестиготот на стручни работници не е проблем само на земјава и за него нема брзи и лесни решенија, вели Трајкоска.
„Да имаше такви решенија досега и развиените европски земји ќе ја надминеа кризата од недостиг на работна сила. Да ја земеме пример една Германија каде 49,7 отсто од анкетираните компании рекле дека се погодени од недостиг на работна сила“, вели таа.
Препорака од работодавачите е државата системски да го решава проблемот. Да се почне од основните училишта, потоа да се засили промоцијата на стручното средно образование, да се зголеми неговата популарност како на национално, така и на и на локално ниво согласно потребите на локално ниво. Во иднина на овој расчекор мора да се работи многу по сериозно за да се промени структурата на стопанството, но и да се подигне стандардот на вработените. Недостигот на работници ја намалува ефикасноста на фирмите и приходите.
„Мора да постои општествена оправданост на студиските програми, мора да се предвидат критерериуми за оценка дали студиските програми се или не се оправдани.Тука треба да се зајакне соработката на факултетите со стопанството. Државата треба да ги субвенционира платите кај работодавачот од приватниот сектор при вработување на претставници на интелектуалната емиграција со работно искуство во странство, како и да ги субвенционира платите на стручниот дефицитарен кадар“, вели Трајкоска.
