Пресметката на Саудиска Арабија за користење на иконите на западната поп-култура за зајакнување на својот статус и влијание на светската сцена наскоро би можела да се искачи на уште девет цифри.
Според некои податоци, кралството наводно е подготвено да му плати на аргентинскиот фудбалски виртуоз Лионел Меси 400 милиони долари годишно за да го помине остатокот од кариерата играјќи во оваа заливска земја. Сумата, која е огромна дури и според стандардите за фудбалска ѕвезда, е само еден во низата потези на владетелите на „петродржавата“, веќе познати по милијардите вложени во спортот, уметноста и музиката.
Во Саудиска Арабија се надеваат дека овој трошок, финансиран од дополнителната заработка што земјата ја оствари како најголем светски извозник на суровини, ќе ја привлече помладата генерација и ќе го поттикне растот на туризмот. Критичарите велат дека овие напори се прават за да се подобри имиџот на земјата нарушен од бруталната војна во Јемен и убиството на саудискиот дисидент Џамал Кашоги во 2018 година.
Оваа примена на т.н. мека моќ е надгледувана од принцот Мохамед бин Салман, кој истовремено инвестира милијарди за да ги зголеми воените капацитети на Саудиска Арабија, која во моментот го има петтиот по големина буџет за оружје во светот, и тргнува по патеката на опортунистичка дипломатија, која во повеќе наврати го доведе Ријад во конфликт со Вашингтон.
„Ова е целосна преориентација на кралството“, вели Кристин Смит Диван, академик на Институтот за арапски држави од Заливот во Вашингтон. „Тие сакаат да ги убедат луѓето дека тоа не е опасно место, туку место што секому му посакува добредојде“.
Спортски облози
Обемот на трошење ја направи Саудиска Арабија локација што е невозможно да се игнорира од светската политичка и бизнис-елита. Економијата на кралството беше една од најбрзорастечките во Групата 20 минатата година, поттикната од највисоките цени на нафтата во последната деценија, а сега може да се пофали со седмиот по големина државен фонд во светот, кој врти милијарди дома и во странство.
Спортскиот имот е високо на нивната шопинг-листа.
Кон крајот на 2022 година, португалската фудбалска суперѕвезда Кристијано Роналдо потпиша договор со клубот Ал-Наср вреден 200 милиони долари годишно. Нешто повеќе од една година претходно, Фондот за јавни инвестиции на Саудиска Арабија го предводеше конзорциумот што го купи англискиот фудбалски клуб Њукасл за повеќе од 300 милиони фунти (373 милиони долари). Саудиска Арабија размислува за заедничка кандидатура за домаќин на Светското првенство во фудбал во 2030 година, имајќи предвид дека неодамна беше сведок на успехот на турнирот во соседен Катар.
Bloomberg Mercury
Државниот инвестициски фонд, наводно, наменил милијарди долари за финансирање на својата турнеја ЛИВ голф (LIV Golf), која привлече ѕвезди, меѓу кои Фил Микелсон и Дастин Џонсон, а минатата година размислуваше за инвестиција од 20 милијарди долари за да го додаде циркусот Формула 1 во растечкото портфолио на спортски инвестиции. Покрај тоа, места во и околу Џеда и Ријад беа домаќини на боксерски натпревари, во кои исто така беа инвестирани големи суми пари, со учесници како шампионите во тешка категорија Ентони Џошуа, Олександар Усик и сè попопуларните Џејк Пол и Томи Фјури.
„Спортот е од суштинско значење за она што го прави Саудиска Арабија со цел да се сврти кон свет каде што ќе биде помалку зависна од приходите од нафта“, вели Сајмон Чадвик, професор по спорт и геополитичка економија во деловното училиште „Скема“ во Париз.
Целта на Саудиска Арабија е до 2030 година туризмот да учествува со удел од 10 отсто во нејзиниот бруто-домашен производ, до кога се надева дека ќе ги доведе бројките на ниво од 100 милиони посетители годишно. Во 2022 година кралството пречека 16 милиони посетители, вклучувајќи туристи, деловни патници, семејства и муслимани што патуваат на аџилак во Мека, изјави месецов претставник на саудискиот регулатор за туризам на брифинг во Дубаи.
За да се постигне оваа цел, Саудиска Арабија гледа и надвор од сферата на професионалниот спорт. Од изложба на Енди Ворхол, уметничко биенале и концерти на електронска музика во пустината, до ресторани со познати готвачи во Ријад и партнерства со врвни кулинарски училишта, кралството троши големи суми пари за да ја придвижи индустријата за забава и релаксација од нула.
Луксузните хотели „Аман рисортс“ (Aman Resorts) и „Банјан три“ (Banyan Tree) веќе имаат локации во Ал Ула, древен град во оазата во северозападна Саудиска Арабија, кој е трансформиран во ексклузивна туристичка дестинација со буџет од 35 милијарди долари. Во тој град неодамна настапуваа американските музички ѕвезди Алиша Кис, Мараја Кери и Џон Леџенд.
Филип Џонс, шеф за туризам во Кралската комисија за Ал Ула, вели дека додека некои уметници сè уште одбиваат да го посетат кралството, паметните инвеститори се насочуваат кон Саудиска Арабија и бараат можности за вложување. „Тие препознаваат дека оваа земја е пред експлозија кога станува збор за потенцијалот за финансиски раст“, рече тој.
И ова не е случај само во приватниот сектор. Во последните неколку години Велика Британија и Франција потпишаа договори за културна соработка со оваа земја.
„Погрешен впечаток“
Земјата што до неодамна спроведуваше правила што им забрануваа на мажите и жените да се мешаат во јавност, сега има ненадеен прилив на спортски и културни настани. Сепак, не сите се „залепија“ на возбудата. Активистите велат дека Саудиска Арабија го одвлекува вниманието од негативните домашни податоци за слободата на говорот и другите човекови права.
„Мило ми е што се случуваат овие промени, но тие даваат погрешен впечаток за нашата земја“, вели Лина ал-Хатлул, шефица на секторот за следење и заштита на човековите права во групата АЛКСТ (ALQST), во врска со проектите за мека моќ испланирани од саудискиот принц. Таа наведува дека кога оваа стратегија на користење на културата, спортот и уметноста ќе помогне во обновување на угледот на принцот и ќе ги освои западните инвеститори, забелешките што ги посочува групата АЛКСТ веќе нема да бидат релевантни.
Сестрата на Лина ал-Хатлул, Луџајин ал-Хатлул, истакната активистка за правата на жените во Саудиска Арабија, беше уапсена во 2018 година, а подоцна беше затворена под обвинение за поттикнување промена на режимот и настојување да им служи на странски агенди. Беше ослободена во 2021 година.
Метаморфозата на Ал Ула е само еден проект во амбициозната иницијатива на Мохамед бин Салман, со назив „Визија 2030“, за реконструкција на економијата на Саудиска Арабија, која не е универзално прифатена во нејзините граници. Членови на племето Хавеитат се уапсени поради отпор на присилното иселување поврзано со проектот за мег-градот Неом и се соочуваат со смртна казна, се наведува во соопштение на Канцеларијата на Високиот комесаријат за човекови права на Обединетите нации од 3 мај.
Претставник на Неом одби да коментира. Центарот за меѓународни комуникации на саудиската влада исто така не одговори на барањата за коментар.
Bloomberg
Претходно овој месец Фахд Хамидадин, извршен директор на саудиската туристичка управа, предводеше голема делегација што учествуваше на годишното експо на „Арабијан травел маркет“ (Arabian Travel Market) во Дубаи. Тој рече дека Саудиска Арабија третпат учествува на саемот, кој започна пред 30 години.
Зборувајќи со новинарите во луксузниот хотел за време на настанот, Хамидадин седеше пред голем екран, прелистувајќи ги сликите на насмеаниот Меси во својство на саудиски туристички амбасадор. Фудбалерот и неговото семејство беа сликани како плетат кошници, галат арапски чистокрвни коњи и играат во забавните паркови за време на нивната посета на кралството.
„До оние што се скептици - ако се мачите да зборувате за Саудиска Арабија, ве советувам да ја видите пред да зборувате“, рече Хамидадин на настанот.
.webp){kind=icon}
