ТВ правата го движат фудбалот, но иднината виси на конец

Англичаните денес се кралеви на „големата петка“. Премиер лигата во сезоната 2024/25 ќе собере неверојатни 2,1 милијарда евра од телевизиските права на домашните пазари, што е двојно повеќе од шпанската Ла Лига и германската Бундеслига, но сепак е споредливо. Вистинската разлика се појавува во продажбата на телевизиските права на меѓународните пазари. Англичаните на тоа поле собираат годишно 1,84 милијарди евра, што е половина милијарда повеќе отколку што за своите ТВ права на меѓународните пазари собираат заедно останатите четири лиги од „големата петка“.

Откако постои модерниот фудбал и неговото разбирање како голем и сериозен бизнис, крвотокот и најголемиот двигател се ТВ правата. Тие во 90-тите ја доведоа италијанската Серија А до врвот, а денес од англиската Премиер лига прават најпрестижно и најсилно лигашко фудбалско натпреварување.

Премиер лигата доживеа експанзија во идеален момент. Формирана е според нови принципи, со задолжително почитување на безбедносните стандарди, но и маркетинг барања. (Во 1992 година, по трагедијата на Хејсел, во духот на британската борба против хулиганите). Укинати се стоечките места, отстранети се жиците и оградите зад головите, влегувањето на терен почна да се казнува како сериозен прекршок, а на навивачи им беше одземено правото да присуствуваат на натпреварите.

Тој процес се совпадна со два значајни настана, од кои еден е важен и за историјата на човештвото, нагласува за „Блумберг Адрија“ (Bloomberg Adria) спортскиот коментатор Александар Стојановиќ. Прво, „Скај“ (Sky) вложи огромни средства во купување права, а Руперт Мардок сфати дека англискиот фудбал е страшен извор на пари. Второ, развојот на интернетот.

Тајната на успехот

„Покрај сето тоа, традицијата на англискиот фудбал и онака беше голема, а вестите и текстовите што ја следеа беа на најраспространетиот јазик во светот – идеално. Тоа на клубовите им донесе огромни пари, а фудбалската федерација и организационите тела тоа мудро го користеа“, вели тој.

Стојановиќ верува дека пазарот е фрагментиран и дека тешко може да се гледа на Европа како на едно пазарно подрачје. „Од една страна, ја имате Премиер лигата за која сè уште расте побарувачката и мислам дека таа лига уште не го достигнала врвот, исто како ни Лигата на шампионите. Од друга страна, ја имате француската Лига 1... Каде што немаше ’кој ќе даде повеќе‘“. Факт е дека конкуренцијата на европските ТВ пазари не е ни приближно толку силна како во САД.

Францускиот случај

Во последен момент, месец пред почетокот на сезоната и со финансиски хаос на повидок, Лига 1 најде купувач за своите права за ТВ емитување на домашниот пазар. Петгодишниот договор со стриминг компанијата „Дазн“ (Dazn Group Ltd.) и катарската спортска мрежа „Беин“ (beIN) ќе носи на клубовите околу 500 милиони евра годишно. Продажбата на глобалните права може да донесе дополнителни 150 милиони евра, што е далеку под вкупните милијарда евра, колку што првично целеше лигата.

Италијанците најмногу зависат од продажбата на ТВ правата, дури 56 проценти од вкупниот буџет на клубовите доаѓа од тој извор, вели за „Блумберг Адрија“, Сандра Дамијан, професорка на Економскиот факултет на Универзитетот во Љубљана и член на управата на глобалната платформа „Спорт 4 импакт“ (Sport4Impact). На Апенините имаат проблем со послабата економија и постарата инфраструктура, што значително се одразува на сите приходи, особено на комерцијалните приходи и оние на денот на натпреварот.

Посебен хаос на пазарот носат играчите кои до вчера не постоеја или беа на крајот на колоната. Развојот на фудбалот во Соединетите Американски Држави трае неколку децении, а „Мејџор лиг сокер“ (MLS/МЛС) е формирана во 1996 година, две години по Светското првенство кое се одигра на стадиони каде претходно се играше американски фудбал.

МЛС и МбС

Сепак, доаѓањето на Лионел Меси во Интер Мајами во 2023 година донесе драматичен пораст на гледаноста. Еден од клучните показатели е повеќе од двојно зголемување на глобалниот број на претплатници на пакетот на „Епл ТВ“ (Apple TV) наречен „МЛС сизон пас“ (MLS Season Pass). Исто така, кога игра Меси, повеќе од 50 проценти од публиката е од шпанско говорно подрачје.

На другиот крај од светот, Саудиска Арабија го користи своето огромно богатство од нафта за да ги насочи инвестициите кон спортскиот сектор, особено фудбалот. Овие инвестиции се дел од пошироката стратегија „Вижн 2030“ (Vision 2030) предводена од престолонаследникот Мохамед бин Салман (МбС), со цел диверзификација на економијата и зајакнување на меѓународниот углед на земјата.

Еден од најзначајните чекори во овој правец беше основањето и развојот на саудиската Про лига, која почна да привлекува големи ѕвезди, вклучувајќи ги Кристијано Роналдо, Карим Бензема и Нејмар. Овие ѕвезди, некогаш главни играчи на најсилните европски клубови, се приклучија на саудиските клубови со астрономски договори. Роналдо постави преседан кога му се приклучи на Ал-Наср во 2023 година, потпишувајќи договор вреден повеќе од 200 милиони долари годишно, што поттикна лавина други високопрофилни трансфери.

Мохамед бин Салман Bloomberg

„Верувам дека ’големата петка‘ ќе губи од Американците и Саудијците, кои ги искористија Меси и Роналдо. МЛС е првата лига што одлучи глобално да ги продава своите ТВ права, а тоа е следниот чекор и за Европејците“, смета Дамијан.

Иако ТВ правата за фудбал се еден од највредните сегменти на спортските медиумски договори, глобалната макроекономска ситуација во моментов фрла сенка врз иднината на овие приходи. Според податоците на платформата „Спортс бизнис“ (SportsBusiness), фудбалот зафаќа дури 34,3 проценти од вкупните спортски ТВ права, што укажува на неговата огромна популарност и профитабилност за телевизиските куќи и стриминг платформите. Меѓутоа, и покрај таа доминација, долгорочните прогнози не се толку оптимистички. Поточно, пазарот на спортските права се соочува со најнеповолни економски услови од глобалната финансиска криза во 2009 година.

Cord-cutting

Макроекономските фактори, како што се високата инфлација, забавувањето на економскиот раст и зголемените трошоци за живот, создаваат притисок врз потрошувачите и медиумските компании. Потрошувачите сè повеќе внимаваат на своите трошоци, а медиумските куќи се соочуваат со предизвици во привлекувањето нови претплатници, особено во контекст на растот на стриминг сервисите, кои го променија начинот на кој луѓето консумираат спортски содржини.

Традиционалните ТВ модели, кои со години се потпираа на ексклузивни права за спортски настани, се соочуваат со намалување на бројот на гледачи поради сè поголемиот тренд на „сечење на жицата“ (cord-cutting), каде што потрошувачите преминуваат од кабелски услуги на поевтини или бесплатни платформи. Се проценува дека на љубител на фудбалот во Велика Британија денес му се потребни околу илјада фунти годишно за претплати за да може да ги следи сите натпревари во сезоната.

Овие предизвици се особено нагласени во контекст на преговорите за идните циклуси на ТВ правата, каде што многу лиги и организации се принудени да ги преиспитаат своите стратегии, вклучително и зголемен фокус на дигиталните платформи и иновативни начини за монетизација на спортските содржини.

Новото нормално

Глобален предизвик се и новите генерации кои не гледаат фудбал на ТВ, а ниту на стриминг платформите, немаат два часа да следат натпревар, туку преферираат кратки прегледи или интересни моменти. Фудбалот одамна почна да се консумира на социјалните мрежи, „во лет“, и тоа само ќе се зголемува.

„Сметам дека популарноста на Олимписките игри во Токио 2021 беше неверојатна затоа што немаше никој на трибините, па сè се следеше преку телефони, односно социјалните мрежи. Во Рио 2016 година, Инстаграм и Тикток не беа толку развиени, а сега сè се поклопи. Овие мрежи, заедно со Јутјуб и X, достигнаа екстремна популарност... Фудбалот мора да биде свесен за тоа“, смета Стојановиќ.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар