Дали доларот сè уште е крал на светските финансии или се ближи крајот на неговата доминација?

„Доларот е крал“ е популарна фраза која ја опишува доминацијата на таа валута во светот. Во плаќањата во меѓународната трговија, за чување девизни резерви, за инвестирање и штедење - доларот е навистина неспоредлив. Практично од кога постои доминацијата на доларот, постојат и теории дека тој наскоро ќе престане да биде доминантна валута.

Оваа доминација трае околу сто години, т.е. од 1920-тите кога доларот ја презеде од фунтата улогата на светска резервна валута. Сепак, според некои показатели, улогата на доларот е во опаѓање во последните години. Некои ова го толкуваат како еден вид почеток на крајот на американскиот долар како главна светска валута, којашто е најдоверлива, најтргувана и споре која другите земји ги приспособуваат своите валути.

Земјите од БРИКС (Бразил, Русија, Индија, Кина и Јужна Африка) се оние кои најмногу повикуваат да се стави крај на доминацијата на доларот. Русија стана особено силен поборник за алтернативи на доларот по нападот на Украина и следствено по воведувањето санкции врз нејзиниот финансиски систем, вклучително и исклучувањето од СВИФТ (SWIFT). Кина долго време е заинтересирана да стави крај на доминацијата на доларот, главно од геополитички причини. Сепак, имајќи предвид дека со нејзината валута не може слободно да се тргува како доларот, мали се шансите кинеската валута да биде замена за доларот.

Впрочем, укинувањето на доминацијата на доларот и воспоставувањето на „нов светски поредок“ е прокламирана цел на земјите од БРИКС уште од првиот самит на организацијата во 2009 година во Русија. Од тогаш до денес не се доближија многу до целта. Доларот го достигна врвот во 1990-тите и оттогаш неговата доминација се намалува, но релативно бавно и пред се поради еврото, кое денес е втора најважна светска валута и валутите на земјите кои никогаш не покажале интерес за „рушење на доларот “, како што се Канада, Австралија, Јапонија и Обединетото Кралство.

Почеток на крајот на доминацијата на доларот?

Доминацијата на доларот најдобро ја докажува фактот што повеќето земји во светот го држат најголемиот дел од девизните резерви во него. Податоците на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) за јули, август и септември покажуваат дека 57,4 отсто од девизните резерви на централните банки биле во долари, 20 отсто во евра, 5,8 отсто во јапонски јени и пет отсто во британски фунти. Уделот на кинескиот ренминби беше само 2,2 отсто. Јасно е дека доларот сè уште доминира, а единствено што реално може да го загрози е еврото. Иако, и таа доминација опаѓа, како што покажуваат бројките од 2014 година, кога 63,7 отсто од светските девизни резерви беа во долари, а 21 отсто во евра. Помеѓу 2014 и 2024 година, девизните резерви на централните банки беа диверзифицирани, во смисла дека уделот на „послабите валути“ се зголеми, но тоа не ја наруши значително доминацијата на доларот (и во помала мера на еврото).

Уделот на доларот не бил толку ниско со децении, но намалената улога на американскиот долар не се совпаѓа со зголемувањето на учеството на другите главни валути, еврото, јапонскиот јен и британската фунта, туку со зголемувањето во уделот на нетрадиционалните резервни валути, како што се австралискиот, канадскиот или сингапурскиот долар, кинескиот ренминби, јужнокорејскиот вон и нордиските валути.

Depositphotos

Со која валута се тргува светот?

Повеќето плаќања во светот се вршат преку системот SWIFT. И тука е евидентна доминацијата на доларот, кој во август годинава учествуваше со 49 отсто од вредноста на сите трансфери што се одвиваа преку SWIFT. Ова е повеќе отколку во ноември 2014 година, кога уделот на доларот беше 43 отсто. Според овој показател, доминацијата на доларот всушност расте, најмногу на сметка на еврото, кое во ноември 2014 година учествуваше со 29 отсто од вредноста на сите трансакции преку SWIFT, а во август годинава 21,6 отсто. Плаќањата меѓу членките на ЕУ вештачки не го зголемуваат уделот на еврото, бидејќи овие плаќања не се вршат преку SWIFT туку преку системот СЕПА.

Пораст на доларот

Според договорот Бретон-Вудс, усвоен во 1944 година, доларот стана валута преку која сите други валути беа врзани за златото. Во тој систем, сите други валути беа конвертибилни со доларот по фиксен девизен курс, а доларот имаше фиксна вредност во однос на златото во однос: унца злато за 35 долари. Тој договор практично беше укинат во 1971 година, кога САД се откажаа од врзувањето на вредноста на доларот со злато. Оттогаш доларот е т.н декретна валута (англиски:fiat), што значи дека нејзината вредност не е врзана за злато, сребро или која било друга стока.

Доларот има вредност затоа што САД, т.е. ФЕД гарантира дека има вредност. Станува збор всушност за ветувањето дека доларот може да се користи како мерило за вредност за размена на стоки и услуги. Судбината на доларот е поврзана со судбината на САД. Имајќи предвид дека само американската гаранција ја обезбедува нејзината вредност, а САД се најголемата и финансиски најразвиена економија во светот, нејзината релативна сила лежи во релативната сила на САД.

Иднината на доларот

Не се само економската и финансиската моќ на САД што ја поткрепуваат силата на доларот, туку геополитичката, воената и дипломатската моќ. Како најголема светска економија, најголема воена сила во светот, со најголемо геополитичко влијание, логично е САД да ја контролираат и главната светска валута. Во 1990-тите и раните 2000-ти, доларот беше најсилен токму затоа што доминацијата на САД беше најголема во тоа време. Иако доларот сè уште е убедливо најдоминантна валута, релативното намалување на неговото учество во меѓународните трансакции и во девизните резерви на централните банки може да се толкува како резултат на слабеењето на влијанието на САД во светот.

Andrew Harrer/Bloomberg

Меѓутоа, би било попрецизно да се каже дека едноставно се појавува се повеќе конкуренција, што многумина го толкуваат како појава на мултиполарен свет. Иако дефинитивно има се повеќе повици за замена на доминацијата на доларот со друга валута, па дури и обиди да се постигне тоа, моментот кога друга валута ќе ја преземе позицијата на доларот е сè уште далеку. Едноставно, повеќето луѓе сè уште веруваат во силата на доларот. Единствената валута што има реални шанси да го достигне доларот во разумна временска рамка е еврото, иако неговото учество исто така полека паѓа во последните години. Гласините за крајот на доминацијата на доларот се претерани, но факт е дека се случува некаква диверзификација од некаква монетарна униполарност кон поголема монетарна мултиполарност, но со доларот – како сè уште најважна валута во светот.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар