Листа на акции од одбраната: Колку се профитабилни и на што да внимавате при инвестирање?

Трошењето за војската драстично се зголеми во последните пет години и постојано поставува нови рекорди на глобално ниво. Според Светската банка, земјите потрошиле повеќе од 2,4 трилиони долари за војската во 2023 година, од кои само на САД отпаѓаат речиси 916 милијарди долари. На глобално ниво придонесите во одбраната се зголемени за 6,8 проценти.

Зголемените инвестиции во воена опрема се одразуваат и на растот на вредноста на акциите на компаниите што работат во воената индустрија. Ако ги споредиме со општите индекси што ги следат акциите на сите сектори, можеме да видиме дека историски имало и поединечни циклуси во кои одбранбениот сектор го надминал општиот пазар. Овој развој може да се поврзе и со геополитичките услови во конкретниот период.

На пример, на крајот на 1980-тите, падот на Железната завеса придонесе за крај на трката во вооружување, што значеше намалена побарувачка за оружје, а одбранбената индустрија мораше да се приспособи на новата реалност. Според пресметките на консултантската куќа ПВЦ (PWC), во првите осум години по падот на Железната завеса во 1990 година исчезнале дури 24 од стоте најголеми одбранбени компании. Воените буџети нагло се намалија по 1987 година, а компаниите мораа да почнат да се борат за нови пазари или да ги затворат своите врати. Овој период беше обележан и со почетокот на големите инвестиции во истражување и развој, што беше карактеристично особено за компаниите во САД, а специјалност на европските земји беше соработката. Резултат од оваа соработка се, на пример, воените авиони „еурофајтер тајфун“ и воените фрегата-бродови од класата „хоризонт“.

Нов циклус на раст беше поттикнат од Првата заливска војна, во која Американците и сојузничките сили ја протераа ирачката армија од Кувајт и од многу подолгиот воен конфликт на Балканот. По 1996 година, обемното вооружување предизвика ладење на интересот за одбранбената индустрија, а инвеститорите ја искористија новата можност по 2000 година, кога започнаа првата војна во Авганистан во 2001 година и Втората заливска војна во 2003 година. Нов позитивен циклус имаше во 2011 година, предизвикан од Арапската пролет или војната во Сирија, Либија и Јемен, а циклусот продолжи со развојот на настаните во Украина.

Во меѓупериодот до 2022 година, одбранбената индустрија доживеа мала пауза, делумно поради ковид-19 (многу компании работат и во областа на цивилното воздухопловство), а повлекувањето на американските војници од Авганистан не беше позитивен сигнал за сите. Повторно започна сосема нова ера со руската инвазија на Украина, а резултатот од геополитичките тензии и зголемените воени инвестиции можеме да ги видиме и годинава.

Златна доба на одбранбената индустрија

Зголеменото вооружување во изминатите две години им донесе голема заработка на инвеститорите во одбранбената индустрија, а особено европските акции имаат добри резултати. Првата причина се проблемите на американските компании: „Боинг“ се соочува со дефекти на цивилните авиони, РТХ (RTX) со дефект на моторите „прат и витни“, „Локхид Мартин“ има проблеми во производството на новата генерација борбени авиони Ф-35 и „Нортроп груман“ се бори со трошоците за развој на новиот стратегиски бомбардер Б-21.

Втората, малку подолгорочна причина е минатото запоставување на европската одбранбена индустрија, која со новите геополитички тензии и европската ориентација кон поголема самодоволност добива многу повеќе ветар во едрата од американските конкуренти.

„Рајнметал“ (Rheinmetall): Германскиот „Рајнметал“ е на врвот по профитабилност од почетокот на војната. Покрај тенкот „леопард“ и другите оклопни возила, тие произведуваат и артилериски ракети за европско вооружување и снабдување на Украина, а нивните нарачки претставуваат дури пет години приход. Тоа се одрази и на цената на акцијата, која годинава доби дополнителни 70 отсто. Така, вреднувањата се сосема различни од пред две години, но очекувањата се исто така сосема различни. Додека растот на приходите беше околу три отсто во минатото, аналитичарите очекуваат речиси 18 отсто годишен раст и повисоки маржи во следните пет години.

„Леонардо“ (Leonardo): За повеќе од една третина се зголеми и вредноста на акциите на италијанската компанија „Леонардо“. Таа е позната главно по хеликоптерите (Словенија нарача шест хеликоптери во вредност од 188 милиони евра и Македонија нарача осум хеликоптери за 330 милиони евра), како и електронски и радарски системи за авијација. Иако компанијата е многу помалку вклучена во украинската војна, инвеститорите го наградија брзиот раст на приходите и учеството на „Леонардо“ во вооружувањето на Европа. Меѓу другото, италијанската компанија воспостави партнерство со германски „Рајнметал“, а резултат од таа соработка ќе бидат нови оклопни возила за италијанската армија.

„Сааб“ (Saab AB): Меѓу малку помалите компании, „Сааб“ исто така доживува ренесанса. Шведскиот производител е познат главно по авионите, но произведува и ракетни системи и воени бродови. Бидејќи членките на НАТО претпочитаат производители од воената алијанса, влезот на Шведска во северноатлантската алијанса отвори ново поглавје. Аналитичарите очекуваат раст на приходите од година на година од дури 15 проценти за следните години, додека пред војната во Украина овој раст беше помал од четири проценти. Потенцијалот беше награден и од инвеститорите, а вредноста на „Сааб“ годинава се зголеми за 46 проценти.

Топ 5 најголеми американски одбранбени компании

Сепак, не треба да ги занемариме ниту приносите на американските компании. Со исклучок на „Боинг“, петте најголеми американски одбранбени компании „РТХ корпорејшн“ (RTX Corporation), „Локхид Мартин“ (Lockheed Martin), „Џенерал дајнемикс“ (General Dynamics), „Нортроп груман“ (Northrop Grumman) и „Л3Харис технолоџис“ (L3Harris Technologies) добија околу четвртина од нивната вредност годинава, а најуспешна е РТХ со речиси 50 проценти раст. Проблемите со моторите „прат и витни“ предизвикаа инвеститорите да се оддалечат од акциите до крајот на минатата година, но спогодбата со оштетените клиенти и растот на бизнисот придонесоа за брзо закрепнување. РТХ или нејзината подружница „Рајтеон“ (Rytheon) исто така е силно вклучена во војната на Блискиот Исток, бидејќи стои зад израелскиот одбранбен штит „ајрон дом“ (Iron dome) заедно со израелската компанија „Рафаел“ (Rafael).

„Локхид Мартин“: Меѓу најпрофитабилните американски компании е „Локхид Мартин“, чии акции веќе добија околу една третина од вредноста годинава поради зголемените испораки на авионите Ф-35 (на оваа програма отпаѓаат околу 30 отсто од приходите). Со овој раст, вреднувањата исто така значително се зголемија, но тоа ги одразува и очекувањата, бидејќи на пример растот на приходите помеѓу 2018 и 2023 година беше занемарлив, додека растот на приходите од шест и три проценти годишно се очекува во следните пет години.

„Аеровајронмент“ (AeroVironment): Особено кога станува збор за очекувањата на аналитичарите, „Аеровајронмент“ предничи меѓу американските компании за кои аналитичарите очекуваат најмалку 10 проценти годишен раст и 20 проценти ЕБИТДА маржа. Високите очекувања, а со тоа и високите вреднувања се првенствено резултат на широката употреба на беспилотни летала, а американската компанија исто така е снабдувач на Украина од почетокот на војната.

Корејците и Индијанците сакаат парче од колачот

Висок раст не се постигнува само со акциите на производителите на западните земји, бидејќи циклусот на вооружување е можност за компаниите на глобално ниво.

„Ханва аероспејс“ (Hanwha Aerospace): Вредноста на корејската компанија „Ханва аероспејс“ на пример се зголеми за речиси 160 проценти годинава. Производителот работи во различни области на воена опрема, а во последниве години главен извор на раст е копнената програма. Компанијата стана најголемиот извозник на самоодни хаубици. Иако компанијата не сака директно да испорачува на Украина, сепак потпишува договори во вредност од милијарди долари со Полска и со Романија. Аналитичарите се претпазливи и очекуваат нешто повеќе од седум проценти раст на приходите во следните неколку години, а со оглед на високото вреднување, инвеститорите засега се задоволни од испорачаното - приходите се зголемени за 46 проценти во вториот квартал.

„Хиндустан аеронаутикс“ (Hindustan Aeronautics): Параболичен раст е забележан кај уште еден азиски производител - „Хиндустан аеронаутикс“. Како и индиската војска, индискиот производител на делови за авиони работи со различни производители, а тие исто така произведуваат мотори за руски типови авиони. Модернизацијата на индиската војска и нејзините воздухопловни сили секако е главна работа на фабриката на „Хиндустан аеронаутикс“, а аналитичарите очекуваат раст на приходите од нешто повеќе од 11 проценти во следните неколку години. Со оглед на високите вреднувања, очекуваниот раст е низок, но компанијата остварува високи маржи, а растот на акцијата делумно се објаснува со општиот раст на индиските акции.

Три клучни ризици за кои инвеститорите треба да бидат свесни

1. Со посилни противници, технологијата е доведена во прашање

Со оглед на високите трошоци за одбрана, би се очекувало дека вооружувањето на земјите се зголемува, но податоците покажуваат дека бројот на тенкови и на авиони во изминативе две децении се намалува во Соединетите Американски Држави, Велика Британија, Франција, Германија, Италија, Русија и во Кина. Единствена категорија во која нема драстично намалување на обемот односно бројот расте, особено на сметка на Кина, е транспортот. Во сите други категории имаше главно смена на генерации, што отсликува и промена на начинот на борба. Во минатото добар пример беше воведувањето крстосувачки ракети со долг дострел, кои по Пустинската бура во 1991 година во значителна мера го променија начинот на војување. Како и војната во Ирак, војната во Украина носи промени во војувањето, при што употребата на беспилотни летала отвора сосема ново поглавје. Од друга страна, јасно е дека Ирак и ИСИС беа сосема поинаков тип на противник од Русија и потенцијално Кина. Електронското војување и блокирањето на сигналите претставуваат предизвици за веќе докажаните воени системи, а да не зборуваме за способноста на одредени земји физички да се мешаат во инфраструктурата што овозможува навигација со најсовремени оружја. Сепак, можеме да очекуваме дека најголемиот дел од парите ќе биде потрошен барем во следните неколку години на конвенционално тестирана опрема и подобрување на отпорноста на инфраструктурата, а во иднина на понапредни системи, на пример хиперсонично оружје, ласери итн.

2. Важноста на политичките односи и самодоволноста

Украинската војна покажа дека земјите се далеку од подготвени за големи воени конфликти и дека зависноста од странско снабдување со оружје не е најдобрата стратегија. Така, самодоволноста и инвестициите во домашната воена индустрија ќе бидат важен тренд што треба да се следи. Но тоа нема да функционира без увоз и мора да се земе предвид дека трговијата со оружје е силно контролирана, особено во случајот на големи зделки и најсовремено оружје, и дека политичките односи меѓу увозникот и извозникот исто така играат важна улога. Кризата во Украина поради близината и стравот од ескалација на ситуацијата им понуди можност на европските производители, но се појавија и некои нови играчи. На пример, од украинска страна застана Турција, а од руска застана Иран. Слично, во Јужна Америка, во случајот со Гвајана, на страната на увозникот можеме да ги видиме САД, а во случајот со Венецуела, Кина и Иран.

Дури и во случај на потенцијални идни воени судири можеме да очекуваме земјите увозници да се потпираат првенствено на увоз од политички сојузници, а локацијата исто така игра важна улога. Покрај Европа, која веројатно сè повеќе ќе се потпира на домашните производители, може да очекуваме зголемена активност и на Блискиот Исток, Индија и, се разбира, на другите соседи на Кина - вклучувајќи го и Тајван. Во овој случај главни доставувачи ќе бидат главно производители од САД, а Французите и Јужнокорејците исто така може да играат сè поважна улога.

3. Нестабилна политичка средина

Иако сите се надеваме на мировни преговори и мир, таквата средина не е најохрабрувачка за воената индустрија. Особено можната победа на Доналд Трамп на изборите во САД поради ветувањата за ставање крај на војната во Украина може да доведе до зголемена нестабилност и корекција на одбранбените акции. Слично на растот, секако најмногу ќе бидат погодени акциите на европските компании. Сепак, тоа ќе биде најверојатната можност за купување акции од воената индустрија, бидејќи воените резерви мора да се обноват, особено во Европа, многу договори за набавка на оружје се долгорочни, а Трамп ќе побара од северноатлантските сојузници да придонесат со својот удел и зголемување на трошоците за одбрана. Затоа, многу инвеститори брзо ќе погледнат кон европските компании, кои, и покрај високиот очекуван раст на продажбата, се вреднуваат пониско од нивните американски конкуренти. Но има причина за тоа. Неединството на европската политика и различните гледишта на клиентите за воените трошоци исто така претставуваат ризици, така што е сосема можно дека акциите на компаниите со високи нарачки и очекуваниот раст на една европска компанија никогаш нема да бидат вреднувани на ист начин како на една американска компанија. Добар пример за реализација на ризиците е и Словенија, која го откажа договорот со „Рајнметал“ од 280 милиони евра за набавка на оклопни возила „боксер“.