Криптопазар: Водич за инвестиции во Македонија

Криптосветот веќе извесно време може да се опише како стабилна сфера за инвестирање, без посериозни потреси, по оние минатогодишните, но и со стабилен тренд на закрепнување. По ланските турбуленции на пазарот, предизвикани најмногу од пропаѓањето на неколку криптоберзи, развиените земји се насочија кон сериозна регулација на криптопазарот, што несомнено резултира со враќање на довербата на инвеститорите, особено институционалните, во овие средства.

Биткоинот, кој држи над 40 проценти од пазарниот удел на криптопазарот, сега се тргува по цена од речиси 29.000 долари. Тоа на годишно ниво претставува зголемување на вредноста на најголемиот токен од дури 74 проценти, иако и натаму биткоинот е далеку од својата најголема вредност, која ја достигна во ноември 2021 година, кога изнесуваше околу 69.000 долари. Инаку, периодов растат и другите криптовалути.

Bloomberg Chartmaker

 

Во услови кога не само развиените земји туку и државите од нашиот регион сè повеќе им посветуваат внимание на регулација на криптопазарот и легализирање на криптоменувачниците, повторно се осврнуваме на неколку основни прашања корисни за секој инвеститор во криптосредства, особено на тие чиј инстинкт за вложување се разгорува сега.

Што е криптоберза, а што криптоменувачница?

Разговаравме со неколку познавачи на криптопазарот. Заклучокот е дека кај нас нема значајна разлика меѓу криптоберза и криптоменувачница, но многу поважно е дали станува збор за централизирани или децентрализирани берзи, односно платформи за тргување со криптосредства.

„Разликата е терминолошка, и тоа само ако тргнуваме од традиционалните поими за берза (каде што се купуваат и продаваат акции, односно во случајов криптовалути) и менувачница (каде што се разменуваат девизи во противвалута и слично)“, вели Душко Гошевски, адвокат и познавач на криптопазарот и регулацијата, кој наедно е и поранешен член на Комисијата за хартии од вредност (КХВ). За пример, тој истакнува дека во криптосферата постои „Кукоин“ (Kucoin.com), која е и берза и менувачница.

Душко Гошевски, адвокат и познавач на криптопазарот и регулацијата, кој наедно е и поранешен член на Комисијата за хартии од вредност
Фото: Приватна архива

 

„Поважна е дистинкцијата меѓу централизирани и децентрализирани берзи (платформи) на тргување. Кај централизираните најголема е ‘Бајненс’ (Binance). Но имате и децентрализирани берзи, како и P2P (анг. peer-to-peer), односно директна размена со друга личност. На пример и ‘Бајненс’ има развиено P2P услуга“, вели Гошевски. 

Според Александар Тасевски, еден од основачите на асоцијацијата „2 д Мун“ (2 the Moon), кој има и долгогодишно искуство со криптотргување, разликата меѓу криптоберза и криптоменувачница кај нас се губи со самиот превод на термините од англиски. Тој потенцира дека е важно да се знае дека на берзите криптовалутите се заменуваат една со друга, а менувачниците се фиат-менувачници за размена со долари, евра и други валути, иако денес има повеќе од нив што се занимаваат со криптоменување, но тие се класични менувачници и на нив не се тргува.

Александар Тасевски, еден од основачите на асоцијацијата „2 д Мун“ (2 the Moon), кој има долгогодишно искуство со криптотргување
Фото: Приватна архива

 

„Ние користиме 'ексчејнџ' (анг. exchange) за менувачници наместо за берза. А, берзите се на некој начин менувачници, но и менувачниците се на некој начин берзи“, вели Тасевски.

„Криптоберзите и криптоменувачниците се две различни платформи за тргување со криптовалути“, вели Ратко Николовски, ИТ-инженер, кој е познавач на состојбите со криптопазарот и има значајно искуство со тргување.

„Криптоберзите, како што се ‘Бајненс’ и ‘Коинбејс’ (Coinbase), се платформи каде што трговците можат да купуваат, продаваат и чуваат криптовалути. Овие берзи овозможуваат тргување со широк спектар криптовалути и обично се користат за долгорочни инвестиции. Спротивно, криптоменувачниците, како што е ‘Шејпшифт’ (Shapeshift) или ‘Чејнџли’ (Changelly), се сервиси што овозможуваат брзи трансакции меѓу различни криптовалути без потреба од регистрација на сметка. Овие платформи се идеални за корисници што сакаат брзо да префрлат од една валута во друга, без потреба од долгорочно чување. Во суштина, берзата е ентитет што нуди јавна размена на асети во реално време помеѓу илјадници корисници, а менувачницата само откупува и продава директно на корисник за одредена провизија. Ако се искористи аналогија соодветна за фиат-валути, берза е да речеме ‘Форекс’ (Forex), а менувачница е секој овластен ентитет што смее да врши размена на девизи, како што се сите банки и конвенционални менувачници што постојат“, објаснува Николовски.

Што се криптодеривати?

Финансиските деривати се финансиски инструменти чија вредност е изведена од основно средство. Овие основни средства може да вклучуваат акции, обврзници, стоки, валути, каматни стапки или дури и други деривати. Николовски вели дека криптодеривати се во суштина сите финансиски производи што ги нудат и конвенционалните фиат-берзи, со таа разлика што основно средство за изведување на нивната вредност се најчесто криптовалутите.

Ратко Николовски, ИТ-инженер, кој е познавач на состојбите со криптопазарот и има значајно искуство со тргување
Фото: Приватна архива

 

„Деривати се користат за различни цели, како што се заштита од флуктуации на цените, стекнување пристап до инаку недостапни пазари или искористување позиции за шпекулативни добивки. Од клучно значење е да се забележи дека иако тие можат да го намалат ризикот, финансиските деривати исто така можат да го засилат ризикот поради нивната сложеност и природата на потпора“, објаснува Ратко Николовски.

Гошевски од КХВ вели дека криптодериватите во суштина се нешто исто како финансиските деривати што постојат и се дел од пазарот на капитал и на светските берзи.

„Тоа се шпекулативни инструменти, кои во случајот се создаваат врз основа на одредена криптовалута и се шпекулира со неа врз основа на фјучерси, опции и сл. Криптопазарот сè повеќе личи на традиционалниот пазар на капитал, а со тоа се пресликува и истиот инвестициски менталитет“, вели Душко Гошевски.

Како се инвестира или тргува со крипто?

Нашиот соговорник Ратко Николовски ги споделува своето знаење и искуство во детали во однос на тоа како еден почетник да влезе во криптосветот и да почне да инвестира и тргува со криптовалути.

„Влегувањето во светот на криптовалутите е процес што ги вклучува следните чекори:
* Образовајте се: Научете за основите на блокчејн-технологијата и криптовалутите. Познавањето на основите ќе ви помогне да ги разберете ризиците и условите на тргување со криптовалути.
* Одберете платформа: Одберете криптоберза што е регулирана и има добра репутација. Некои од популарните криптоберзи ги вклучуваат ‘Бајненс’, ‘Коинбејс’ и ‘Кракен’ (Kraken).
* Регистрирајте сметка: Следете ги упатствата на платформата за да се регистрирате. Тоа честопати вклучува поднесување лични документи за верификација.
* Направете депозит: По успешната регистрација, внесете пари на вашата сметка преку банкарска трансакција, кредитна картичка или друг метод што е прифатлив на платформата.
* Започнете со тргување: Одберете криптовалута и започнете со тргување. Можете да купите цела или делови од една криптовалута, со напомена дека инвестирањето во криптовалути носи значителни ризици и вие треба да влезете со познавање и разбирање на овие ризици“, предупредува Николовски.

Bloomberg

 

Веќе ја спомнавме разликата меѓу централизираните и децентрализираните платформи за тргување. Искуството на нашиот соговорник Александар Тасевски покажува дека за почетниците најлесно е да започнат преку централизираните платформи, како „Бајненс“, „Коинбејс“ и други.

„Потребно е само да се провери која од сите тие берзи за тргување е достапна за македонските граѓани. А, самата регистрација не е сложена, се пополнуваат само потребните податоци од пасошот или личната карта и веќе сме регистрирани. Потоа со банковна картичка купуваме определена валута и чекаме таа да порасне за да оствариме добивка. Втор начин е ако сме ја купиле таа криптовалута и сакаме да ја замениме за друга криптовалута. Зошто го правиме тоа? Зашто можеби очекуваме дека вредноста на некоја друга криптовалута ќе расте или дека оваа што веќе ја поседуваме ќе паѓа“, објаснува Тасевски и додава дека при повлекување на парите, криптото со новиот закон се третира како асет (анг. asset), односно како имот, и се плаќа данок на заработката.

„Ако сум инвестирал, на пример, 100.000 денари, а сум зел 120.000, плаќам данок на тие 20.000 денари. Ако не сум остварил добивка, нормално дека не плаќам ништо. Но ако сум во минус, на пример по инвестираните 100.000 денари сум повлекол 70.000 денари, тогаш имам капитална загуба што може да се компензира со капитална добивка на друга страна, односно добивка остварена по друга основа, на пример на берза преку тргување со некои акции“, објаснува Тасевски.

Дали сме заштитени некако од измама и на што треба да внимаваме?

Секое инвестирање во одредени средства носи потенцијален ризик, поголем или помал, но сепак ризик постои. Ги прашавме нашите соговорници како да се заштитиме од потенцијални измами или пропаѓање на берзи, на што бевме сведоци во текот на минатата година.

„Заштита од измама како при фиат-депозити во конвенционалните банки не постои. На пример, до одредена сума од дваесетина илјади евра фиат-депозити (денарски, евро итн.) при банкрот на некоја комерцијална банка, Народната банка на Република Македонија (НБРМ) има одговорност кон корисниците што ги изгубиле средствата. Тоа не е случај со криптовалутите. Доколку некој инвестира во некој ентитет што ќе банкротира, НБРМ не нуди заштита. При кражба на криптовалути со користење измама, државата ги нуди истите механизми на заштита како кражба на конвенционални добра. Во суштина, криптовалутите се третираат слично како поседување имот или некои физички добра од вредност. Би била поведена истрага од соодветните институции исто како при кражба на пари или нешто друго од вредност“, објаснува Ратко Николовски.

Според Душко Гошевски од КХВ, слабата регулација сè уште е плодна почва за измами и понзи шеми.

„Има неколку примери во регионот, последен е ‘Битлаки’ (Bitlucki) во Хрватска, но има и кај нас, и тоа не баш занемарливи случаи“, вели Гошевски, истакнувајќи ја потребата вложувачите добро да се информираат пред да се одлучат за инвестирање. 

Bloomberg Mercury

 

Искуството на Александар Тасевски, пак, покажува дека генерално големите менувачници не прават измами, но може да се случи самата берза или менувачница да пропадне, исто како што може да се случи и со банки, па од тој аспект постои ризик.

„Лично мојот совет, мислење, е дека подобро е да се вложува или да се тргува на големите менувачници, како ‘Бајненс’ и ‘Коинбејс’, зашто е најмал ризикот тие да пропаднат. И секогаш е убаво да се прочитаат условите, на кои најчесто не им обрнуваме големо внимание“, советува Тасевски.

Во Македонија нема ниту соодветна законска регулатива ниту криптоавтомати

Додека нашите колеги од другите редакции на „Блумберг Адрија“ информираат за нови издадени лиценци на правни субјекти за тргување со криптовалути, за жал ние пишуваме дека кај нас криптопазарот не е официјално регулиран, односно работата на криптоменувачниците е само делумно регулирана преку Законот за спречување на перењето пари и на финансирањето тероризам. Овој закон донекаде ги регулира поседувањето и користењето криптовалути под референцата „виртуелни средства“. Според тоа, работата на криптоменувачниците кај нас е легална, но недостигаат јасни правила на игра.

Bloomberg Mercury

 

Токму поради тоа во земјава нема ниту криптоавтомати, кои веќе се практика во повеќе земји од регионот.

„Не верувам дека постојат конвенционални криптобанкомати во Македонија, но постојат неколку менувачници што нудат поволни провизии за размена на криптовалути во фиат-валути. Провизиите што ги нудат овие менувачници се движат некаде од 1,5 до 4 отсто од сумата за размена. Правната основа на која ја нудат оваа услуга мислам дека е нудење помош при посредување помеѓу продавач и купувач, затоа што соодветна регулација во контекст на финансискиот систем сè уште не постои“, објаснува Ратко Николовски.

Адвокатот и член на КХВ Душко Гошевски истакнува и една друга перспектива во развојот на криптопазарот.

„Она што во последно време е главен фокус во криптоиндустријата е дали и како, на кој начин ќе се поврзе блокчејн-технологијата со вештачката интелигенција. Од ова прашање во голема мера ќе зависат развојот и иднината на криптоиндустријата“, вели нашиот соговорник Гошевски.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар