Украински мир: Кој ќе биде победник, а кој губитник?

Зад нас се некои од најдинамичните денови во последните години, можеби дури и децении, од гледна точка на геополитиката. „Има децении кога не се случува ништо. И има недели кога се случуваат децении“, рече еднаш рускиот револуционер Владимир Ленин, што е соодветна забелешка со оглед на трансформацијата на историскиот трансатлантски сојуз меѓу САД и Европа на сметка на Украина.

ЕУ и, последователно, целиот свет во наредните недели, кога европските сојузници ќе му ја претстават на Трамп својата верзија за праведен мир во Украина, ги очекуваат револуционерни промени во областа на геополитиката, геоекономијата и безбедноста. На вчерашниот самит за украинската и европската безбедност, британскиот премиер Кир Стармер рече дека „сме сведоци на момент што се случува еднаш во генерација кога станува збор за безбедноста на Европа“.

Во продолжение, врз основа на процените на аналитичарите, подготвивме преглед на тоа какви би можеле да бидат последиците од украинскиот мир и кои би биле победниците и губитниците на крајот на конфликтот што го обликува модерното време.

САД: Мировникот Трамп повеќе се грижи за Кина 

Како што покажаа досегашните напори за завршување на војната во Украина, без американска иницијатива или барем одобрување нема да се случи ништо. Трамп е решен да ја заврши војната во првите сто дена од својот мандат и така да се прогласи за мировник што „не започнува војни, туку ги завршува“, како што повторно рече за време на петочната средба со Зеленски во Овалната соба.

„Америка има мека и тврда воена моќ, која Трамп посветено ја користи и во однос на Украина“, вели економистот и политиколог Богомил Ферфила за американската преговарачка тактика. Стручњакот додава дека САД, и покрај слабеењето на моќта во последните години и изолационистичката политика на Трамп, остануваат водечка економска и безбедносна сила, поради што е невозможно да се очекува дека кој било мировен договор - дури и со европско „авторство“ - ќе биде прифатен без одобрување од Вашингтон. „Сите европски лидери знаат дека клучните европски одлуки се носат во Вашингтон, токму тоа го докажуваат последните три години од војната во Украина“, вели тој. „Ако САД ја запрат помошта за Украина, војната е завршена, за тоа нема сомнеж“, вели тој и додава дека тоа може да биде начин како да се принуди Зеленски да потпише неправеден мир.

Според „Ен-би-си“ (NBC), Трамп сериозно размислува за таа можност. Трамп, поради користењето на минералното богатство на Украина, многу веројатно ќе инсистира на склучување договор, за кој рече дека вреди 500 милијарди долари во ретки минерали. Иако стручњаците сметаат дека процената на Трамп за вредноста многу ја надминува потенцијалната вкупна вредност на глобалните резерви на ретки минерали, бидејќи според некои процени таа вреди само околу 12 милијарди долари, наведува „Си-ен-би-си“ (CNBC).

Одлучноста на Трамп не произлегува само од економски туку и од геополитички размислувања. Страв има и од Кина, која, според процените на институтот „Брукингс“, произведува 60 проценти од светските ретки минерали, а процесира дури 85 проценти. Тој страв е очигледно поголем отколку од зајакнатата Русија, бидејќи Белата куќа ниту ја потврди ниту ја отфрли понудата на рускиот претседател Владимир Путин, кој им понуди на Американците ретки минерали од окупираните украински територии.

Американскиот министер за одбрана Пит Хегсет на својата прва средба со европските колеги, меѓу другото, рече дека европските сојузници треба да се подготват за зголемување на трошоците за одбрана и да преземат поголема одговорност за сопствената безбедност, бидејќи вниманието на Америка во таа област се пренасочува од Европа кон Азија, во насока на Кина.

Процена: Победник без оглед на типот на мировниот договор.

ЕУ: Крај на повоената ера и можност за Италија 

Потенцијално најголемиот губитник од украинскиот мир би можела да биде ЕУ, и безбедносно и економски. Ако Трамп ја прекине помошта за Украина, која е основа на европската безбедност, трошоците за одбрана ќе преминат на ЕУ. Иако европските лидери во своите настапи ја нагласуваат помошта за Украина, бројките се немилосрдни. САД, според податоците на Килскиот мировен институт, меѓу 2022 и 2024 година ѝ помогнале на Украина со речиси 120 милијарди долари помош, додека ЕУ со 138,7 милијарди.

Економски последици: Каде би нашла ЕУ дополнителни средства за зајакнување на сопствената одбрана (САД во рамките на НАТО бараат зголемување на пет проценти од БДП) од една страна и за помош на Украина од друга страна, не е јасно. „Блумберг економикс“ (Bloomberg Economics) пресмета дека на европските држави во следните десет години за заштита на Украина и зајакнување на сопствените воени капацитети ќе им бидат потребни 3,1 билион долари.

 

Една од можностите е издавање заеднички европски одбранбени обврзници, но за тоа би требало да се согласи и владата во Берлин, која досега беше водечки глас против заедничкото задолжување во Унијата. Потенцијалниот канцелар Фридрих Мерц изјави дека Германија ќе стои покрај Украина, дека ќе ги зголеми трошоците за одбрана и дека е време за ресетирање на трансатлантската врска, но прво ќе мора да ги надмине и уставните и политичките ограничувања (замрзнување на должничката кочница и составување нова коалиција).

Познавачката на европската надворешна политика и предавачка на Факултетот за општествени науки Ана Бојиновиќ Фенко, покрај германските и француските економски и внатрешни проблеми, како важен меѓународен актер ја истакнува Италија. Премиерката Џорџа Мелони беше првата европска лидерка што го посети Трамп и се обидува да се позиционира како мост меѓу САД и ЕУ во услови на кршење на трансатлантската врска. „Трамп е и ризик и можност за ЕУ“, вели таа и додава сликовита споредба: „Тој е како дете, па затоа многу е важно со него да се занимава некој што нема да се впушти во разговори за тоа кој има поголема лопатка, а истовремено ќе му биде идеолошки близок, а тоа е Мелони“.

 

Безбедносни дилеми: Ако најавената коалиција не ги реализира своите цели за праведен мир или ако САД не го поддржат и не дадат безбедносни гаранции за Украина, Путин ќе задржи 20 проценти од територијата, а пред сè ќе добие потврда за своите методи и цели. Познавачот на постсоветскиот простор и поранешен дипломат Денис Манцевич смета дека безбедносните гаранции за Украина, „дека агресијата не може да се повтори“, се клучни. Ако не се случи тоа, вели тој, тоа ќе биде лош знак и за Украина и за ЕУ, бидејќи тогаш „не зборуваме за мир, туку за наметнување руски ултиматуми“ и повторување на ситуацијата од 1939 година.

Праведен мир со соодветни гаранции е неопходен, бидејќи во спротивно „во европската безбедносна архитектура, обликувана по Втората светска војна, ќе се забие последниот клин“, вели Манцевич.

Процена: Губитник (во случај на мир од Трамп), победник (во случај на зајакнување на безбедноста на ЕУ).

Украина: Без рудници и индустрија? 

„Трамп 2.0 сака да дејствува како мировник, но добро знаеме дека има трансакциски пристап и дека не му е многу важно за принципите, меѓународното право и иднината или територијалниот интегритет на Украина“, вели Манцевич за тоа што ја чека земјата по можната реализација на Трамповиот мир. Тој вели дека украинското раководство и население се подготвени да се откажат од окупираните територии, што го покажува скорото потпишување на договорот за рудници, но дека нема да се откажат од безбедносните гаранции, бидејќи тоа би значело крај на независна Украина.

Меѓутоа, геополитичкиот експерт Клемен Грошел во овој случај предупредува дека Украина ќе ги изгуби своето рударско богатство и индустриска моќ, со што ќе стане претежно аграрна земја. „Јасен пример е градот Покровск со рудниците во неговата околина, каде што почетокот на борбите ја спречи украинската индустрија за челик да има пристап до најквалитетниот антрацит, неопходен за функционирање на украинската челична индустрија“. Четири региони, кои Русија ги анектира заедно со регионот Днепропетровск, го сочинуваат „индустриското срце на Украина, без нив Украина е многу аграрна земја“.

Процена: Губитник.

Русија: Трамповиот мир како круна на царот Путин 

Ако Русија ги задржи окупираните територии, целта на реваншистичката политика на Путин со инвазијата на Украина пред три години е делумно остварена. „Непосредните разговори (на Трамп) со Путин несомнено одат во корист на Кремљ и се прва тактичка победа, постигната на сметка на Украина и ЕУ“, вели Манцевич. „Тоа би го охрабрило кремљскиот автократ не само повторно да се обиде да ја заземе Украина туку и да го тестира петтиот член на Северноатлантскиот договор: на пример во Естонија или во Литванија“, смета тој.

Путин како најповолен исход очекува Украина да се откаже не само од безбедносните гаранции во смисла на членство во НАТО туку и од „сопствената армија и со тоа од клучниот инструмент за обезбедување независност“. Кремљ всушност не ја признава меѓународно-политичката субјективност на Украина, светот го гледа низ очите на царска Русија од 19 век, кога овие територии главно ѝ припаѓале на Русија или биле поделени, но никако не биле независни, заклучува тој.

Процена: Победник (во случај на Трампов мир), губитник (во случај на зајакнување на безбедноста на ЕУ).

Кина: Подготовка за Тајван и градежни работи 

Кина директно не е вклучена во војната, но без нејзината економска помош, рускиот воен апарат брзо би запрел. Иако се гледа себеси како лидер на Глобалниот Југ и ги нагласува значењето на мултилатерализмот и почитувањето на договорите и меѓународните организации како што се Обединетите нации, од самиот почеток на војната е на страната на Русија. Кина токму на примерот на Украина учи каква би била реакцијата на САД и меѓународната заедница ако или кога Пекинг ќе одлучи за анексија на Тајван.

Но сојузништвото на Кина со Русија не е праволиниско. „Западот тешко разбира дека иако нејзиниот став е проруски, истовремено е и неутрален“, изјави за „Блумберг Адрија“ експертот за геополитика Маркус Херман Чен. „Руските жртви и човечкото страдање во украинската војна не ја интересираат, бидејќи треба да се знае дека Кина имаше развиени економско-трговски односи со Украина“, објасни тој.

За време на неодамнешната посета на кинеското министерство за надворешни работи, тамошните службеници за „Блумберг Адрија“ изјавија дека сакаат крај на војната, бидејќи преку украинската територија поминува важна артерија на економската иницијатива Појас и пат, која од Азија се влева во Централна Европа, вклучувајќи ја и Словенија. Азиската сила по крајот на војната очекува и големи градежни и инфраструктурни работи, убедена е познавачката и поранешна дописничка на весникот „Дело“ од Пекинг Зорана Баковиќ.

Со тоа гледиште се согласува и Грошел, кој вели дека „Кина, без оглед на сè, ќе биде дел од обновата на Украина“. Таа е толку важна држава што не може да биде исклучена од овој процес, вели тој, при што ќе биде клучно прашањето под чиј надзор ќе бидат украинските природни ресурси. „Кина секако може да смета на учество во обновата на областите под руска контрола, кои се и од аспект на суровини најинтересни, бидејќи се најиндустриските области на Украина“, предвидува аналитичарот.

Процена: Победник без оглед на типот на мировниот договор.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар