Може ли Трамп да го смени шефот на Фед? Не баш, еве зошто

Американскиот претседател Доналд Трамп повторно се заканува дека ќе ја одземе независноста на Фед, во нова рунда тензии меѓу централната банка и претседателската администрација. Трамп во последно време ги доведува во прашање одлуките на Фед, повикувајќи ги на намалување на каматните стапки. Слично беше и во првиот мандат.

Претседателот претходно рече дека ќе му дозволи на претседателот на Фed, Џером Пауел, за чие разрешување веќе зборуваше во 2018 година, да го заврши мандатот, но дека нема повторно да го именува на истата функција. Пауел рече дека нема да поднесе оставка дури и ако Трамп го побара тоа од него.

Bloomberg

Што може и што не може Трамп да направи

Најјасниот начин да се испрати порака до Банката на федерални резерви би бил да се замени лидерот, како што предложи Трамп во 2018 година кога му се налути на Пауел поради зголемувањето на каматните стапки. Трамп не може само да го отпушти шефот на Фед, велат правни експерти.

Членот 10 од Законот за федерални резерви на САД наведува дека членовите на Одборот на гувернери на Фeд, вклучително и претседателот, „може да бидат сменети од претседателот на САД поради добра причина“. Правните експерти генерално ја толкуваат „добрата причина“ како сериозен прекршок или злоупотреба на овластувањата.

Потешко е да се одговори на прашањето дали претседателот може да го смени шефот на Фед, бидејќи американската правна рамка експлицитно не обезбедува заштита за директорот на централната банка, вели Питер Конти-Браун, професор и историчар на Фед во школата Вартон на Универзитетот во Пенсилванија. Сепак, поради заштитата што се однесува на другите гувернери во одборот, отстранувањето на претседателот на Фед би значело дека поединецот сепак може да остане член на одборот. Тоа значи и дека тој поединец автоматски не ја губи својата друга позиција: дури и да биде сменет, Пауел би останал на чело на комитетот што ги одредува каматните стапки. Членовите на тој одбор одлучуваат кој ќе го води, а не претседателот.

Во исто време, администрацијата на Трамп започна серија правни битки кои би можеле да ја намалат заштитата што моментално ја ужива шефот на Фед. Случаите ги тестираат границите на одлуката на Врховниот суд од 1935 година, позната како извршител на Хамфери, која му дозволува на Конгресот да им обезбеди на членовите на независните агенции заштита од отпуштање, освен во случаи на занемарување или грубо недолично однесување. Откако Врховниот суд ја донесе таа одлука, Конгресот донесе закон со кој се создаде модерна структура на Банката на федерални резерви и ги заштити гувернерите на таа институција од смена, освен ако нема „добра причина“ за смената.

Конзервативните правни експерти долго време веруваа дека одлуката од 1935 година им дава на регулаторите премногу голема ширина. Контроверзниот Проект 2025, детален конзервативен план за реорганизација на американската влада, вели дека е време да се „преиспита“ одлуката. Висок претставник на Министерството за правда рече дека администрацијата на Трамп повеќе нема да го следи тој преседан и ќе побара од Врховниот суд да го поништи.

Назначување на членови на Фед

Најјасниот авторитет на претседателот кога станува збор за Фед е да назначува кандидати за пополнување на испразнетите места во Одборот на гувернери, како и други клучни позиции. Гувернерите се именуваат со мандат од 14 години, а претседателот на четири години. Сите тие се и членови на комитетот кој одлучува за каматните стапки.

Пауел ја презеде функцијата на Фед во 2018 година од Џенет Јелен, која беше и секретар за финансии. Со неговото назначување, Трамп ја прекина традицијата, според која новите претседатели генерално повторно го назначуваат шефот на Фед избран од нивниот претходник. Бајден, по таа логика, повторно го назначи Пауел на функцијата во 2021 година.

Bloomberg

 

Мандатот на Пауел истекува во 2026 година, додека неговиот 14-годишен мандат во одборот на гувернери ќе истече во 2028 година. Тоа значи дека Трамп има две можности да именува членови на одборот. Сепак, Трамп има можност да номинира нов потпретседател за надзор, важна улога во банкарската регулатива. Гувернерката на Фед Мишел Бауман неодамна беше номинирана за оваа позиција, откако Мајкл Бар поднесе оставка, делумно поради шпекулациите дека Трамп ќе го смени.

Сите кандидати за претседател мора да бидат одобрени и од Сенатот, во кој мнозинство имаат републиканците на Трамп. Така беше и за време на првиот мандат на Трамп од 2017 до 2021 година, кога некои од кандидатите не беа потврдени.

Кампања за притисок

Демократите и републиканците се обидоа да влијаат врз Фед, и јавно и тајно, за време на нивните претседателски мандати. Во минатото, тие главно ги искажуваа своите приговори приватно, а некои дури и се обидоа да извршат физичко заплашување – во 1965 година, Линдон Џонсон го покани тогашниот претседател на Фед Вилијам Мекчесни Мартин Џуниор на неговиот ранч во Тексас за да го критикува за зголемените трошоци за задолжување. Претседателот Никсон изврши притисок врз тогашниот лидер Артур Барнс, а некои економисти веруваат дека токму поради тој притисок Фед не ја заузди посилно инфлацијата. Во неговиот прв претседателски мандат, Трамп јавно и остро ги критикуваше и Фед и Пауел секогаш кога не се согласуваше со нивните одлуки за каматните стапки.

Во првата недела од неговиот втор мандат, Трамп рече дека ги разбира каматните стапки „многу подобро“ од шефовите на Фед и очекува тие да го слушаат неговото мислење. Тој рече дека ќе „разјасни“ доколку не се согласува со нив. Токму тоа го направи кога Фед одлучи да не ги менува каматните стапки на почетокот на годината, велејќи дека централната банка „не решила проблем што самата го создала“.

Bloomberg

Во средината на март, Трамп повторно ја критикуваше Фед за нејзината одлука да не ги менува каматните стапки, поради зголемените стравувања дека високите царини на американскиот увоз ќе предизвикаат инфлација. На неговата платформа Трут сошл, тој тогаш напиша: „Фед би била многу попаметна да ги намали стапките“.

Последниот коментар на Трамп дојде откако претседателот на Фед рече дека нема да брза со намалување на стапките. Трамп тогаш рече дека Пауел требало да ги намали стапките „одамна, и тие секако треба да се намалат сега“.

Илон Маск, милијардерот кој Трамп го задолжи да ја намали јавната потрошувачка, исто така ја критикуваше Фед, велејќи дека институцијата „има апсурдно голем број вработени“.

Институцијата која ја води Маск се инфилтрира во неколку федерални агенции и имаше голема улога во отпуштањата, а исто така побара од вработените во агенцијата да пишуваат е-пошта за тоа што точно прават. Сепак, Законот за Фед наведува дека Одборот на гувернери „ќе го одреди и опише начинот на кој ќе се извршуваат обврските“.

Bloomberg

Поранешниот советник на Фед, Скот Алварез, вели дека законот и дава овластување на централната банка да вработува и отпушта луѓе кои не се државни службеници. Според законот, Фед ги поседува сите згради во кои работи, рече Алварез. Институцијата контролира кој влегува во зградите и донесува одлуки за пристап во согласност со внатрешните правила. Централната банка не се финансира преку буџет одобрен од Конгресот, туку преку сопственото работење – првенствено од каматите на државните хартии од вредност што ги купува на отворен пазар.

Администрацијата на Бајден во голема мера се воздржуваше од јавни изјави за централната банка. Демократските членови на Конгресот беа нешто подиректни, сепак, со тоа што сенаторката Елизабет Ворен, на пример, јавно ја повика централната банка да ги намали каматните стапки, што се случи во септември.

Bloomberg

Нема бегање од политиката.

Пауел во неколку наврати потенцираше дека Фед е аполитична институција и дека при донесувањето на одлуки само го зема предвид она што е најдобро за економијата. Сепак, јавна тајна е дека Фед работи во политички контекст. Лидерите на Фед тесно соработуваат со Министерството за финансии и често се дружат со политичари од Конгресот. Кога донесуваат одлуки, тие мора да ги земат предвид последиците за економијата, како и активностите на претседателот и Конгресот, како што се намалување на даноците или големи планови за трошење.

Историчарот Конти-Браун вели дека одлуките на Фед понекогаш се засноваат на информации што институцијата ги добива од политичарите. „Фед е длабоко политичка институција“, рече тој. Сепак, „политиката и партизацијата не се иста работа“.

Зошто централните банки сакаат независност

Политичарите сакаат пониски каматни стапки бидејќи поевтините пари им овозможуваат на луѓето да си дозволат повеќе, што го поттикнува економскиот раст. Оние кои го поддржуваат начинот на кој функционираат модерните централни банки веруваат дека токму оваа независност им овозможува на банките да донесат неопходни, но понекогаш непопуларни одлуки како што е зголемувањето на каматните стапки за да се ограничи инфлацијата.

Аргументот за независност е дека економијата ќе има поголема корист на долг рок доколку инвеститорите и потрошувачите веруваат дека централната банка ќе носи одлуки без страв од политички последици.

Секретарот за финансии на Трамп, Скот Бесент, во април изјави дека независноста на Фед во поставувањето на монетарната политика е „скапоцен камен што мораме да го зачуваме“.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар