Доналд Трамп и агресивната кампања за Нобеловата награда за мир

Пред доделувањето на Нобеловата награда за мир во 2010 година, норвешкиот комитет одговорен за избор на добитникот беше предупреден од официјални лица во Пекинг и Осло дека признавањето на кој било кинески дисидент ќе има сериозни последици. Комитетот го игнорираше предупредувањето. Лиу Шаобо — затворен активист за човекови права кој подоцна почина — ја доби наградата, а беа потребни шест години за да се поправат дипломатските и економските врски меѓу двете земји.

„Кинеските власти работеа систематски за да ја спречат наградата“, рече Кристијан Берг Харпвикен, директор на Норвешкиот Нобелов институт, кој служи како административна рака на комитетот. „Им беше тешко да прифатат дека комитетот е независен, испратија јасни пораки и предупредувања.“

Таа независност повторно е предизвикана, овој пат од Доналд Трамп, кој води агресивна јавна и заткулисна кампања за лобирање, која се чини дека се интензивирала во последните денови пред објавувањето на добитникот на 10 октомври. Тој изјави пред Генералното собрание на Обединетите нации минатата недела: „Сите велат дека треба да ја добијам Нобеловата награда за мир“, тврдејќи дека тој и САД никогаш не добиле признание за постигнувањето на Аврамските договори, кои ги нормализираа дипломатските односи меѓу Израел и неколку арапски земји, за време на неговиот прв претседателски мандат во 2020 година.

Трамп тврди дека ставил крај на најмалку шест војни — вклучувајќи вооружениот конфликт меѓу Индија и Пакистан во мај, борбите меѓу Демократска Република Конго и бунтовниците поддржани од Руанда, и граничните судири меѓу Тајланд и Камбоџа — откако се вратил во Белата куќа во јануари. Овој успех е оспорен од критичарите кои велат дека конфликтите за кои Трамп си припишува заслуги биле помали по обем, неговата улога била ограничена или се работи за конфликти кои одамна завршиле. Сепак, неговиот специјален пратеник за Блискиот Исток, Стив Виткоф — кој е вклучен во напорите за завршување на војната меѓу Русија и Украина и конфликтот во Газа — на состанок на кабинетот во Вашингтон во август изјави дека Нобеловиот комитет треба „конечно да се среди“ и да му ја додели наградата на неговиот шеф.

Трамп вели дека не ја очекува наградата

Трамп на собир со високи американски воени лица во вторникот рече дека не очекува да ја добие наградата: „Ќе ја дадат на некој што не направил ништо.“ Тој изјави дека таков исход би бил „голема навреда за нашата земја“, вршејќи притисок врз комитетот само неколку дена пред да биде објавена одлуката. Коментарот дојде помалку од 24 часа откако американскиот претседател објави нов обид за прекин на борбите во Газа со план од 20 точки договорен со израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху. Во петокот, Хамас, палестинската милитантна група која управува со Газа, се согласи да ги ослободи сите израелски заложници заробени во нападот на 7 октомври 2023 година, но рече дека другите делови од планот на Трамп ќе бидат предмет на преговори. Утре Хамас и Израел се очекува да почнат преговори во Египет.

Далеку од очите на јавноста, Виткоф ја промовирал кандидатурата на Трамп за Нобеловата награда за мир во приватни разговори со европски колеги, според официјални лица запознаени со случајот кои побарале да останат анонимни поради природата на разговорите. Државниот секретар Марко Рубио исто така бил ангажиран во одредени прилики за да ја поддржи кампањата за наградата.

Во јули, американскиот претседател директно го повикал норвешкиот министер за финансии и поранешен генерален секретар на НАТО, Јенс Столтенберг, додека овој шетал по улица во Осло. Двајцата разговарале за царини, но и за наградата, според норвешки владини претставници кои го потврдија повикот, првично објавен од локалниот деловен весник „Дагенс“.

Јенс Столтенберг, во средина, заедно со американската амбасадорка на Норвешка Аникин Хуитфелт (лево) и премиерот Јонас Гар Стјоре, во Овалната канцеларија на состанок со Трамп во април/Bloomberg

Дури и корпоративниот свет се вклучил. Алберт Бурла, извршен директор на фармацевтската компанија „Фајзер“, неодамна го пофали Трамп за неговото раководење со операцијата која го забрза развојот на вакцините против Ковид во САД, велејќи дека тој напор „вообичаено би бил достоен за Нобеловата награда за мир.“

Норвешкиот Нобелов комитет „нема примено директен политички притисок, но очигледно постојат неколку кампањи, и јавни и приватни“, рече Харпвикен, без да го спомене Трамп. Тој е свесен дека локални агенции за односи со јавноста биле ангажирани „за да влијаат врз медиумите и луѓето за кои се верува дека можат да влијаат врз комитетот“, во минатото.

Разговорите на петчлениот комитет — избран од норвешкиот парламент — се тајни 50 години, така што, освен ако Трамп не победи на 10 октомври, историчарите ќе мора да чекаат половина век за да дознаат дали воопшто бил на кратката листа за 2025 година.

Обама ја доби наградата во 2009 година

Наградата за мир датира од 1901 година и се издвојува од глобалните алтернативи делумно поради статусот што го носи, но и поради контроверзиите што ги предизвикува. Таа беше основана според тестаментот на Алфред Нобел, шведскиот пронаоѓач на динамитот, за да се награди личноста која „најмногу или најдобро придонела за братство меѓу народите.“

Од наградата во 1973 година за тогашниот државен секретар на САД, Хенри Кисинџер, и Ле Дук То, лидер на северновиетнамските сили, за заедничко договарање на прекин на огнот и завршување на американската улога во Виетнамската војна, до наградата за Барак Обама во 2009 година, која беше доделена само неколку месеци по почетокот на неговиот прв претседателски мандат и претходеше на засилувањето на американските трупи во Авганистан — одлуките често предизвикувале гнев или недоумици.

Понова е наградата за премиерот на Етиопија, Абиј Ахмед, кој ја доби во 2019 година, а само 12 месеци подоцна беше вовлечен во граѓанска војна во регионот Тиграј, која, според проектот за војната во Тиграј на Универзитетот во Гент, остави стотици илјади мртви.

Лобирањето на Трамп се судира со нордиската култура

Во минатото имало силно лобирање за кандидати, но експертите велат дека грубиот и бомбастичен стил на Трамп се судира со длабоко вкоренетата култура во нордиските општества која обесхрабрува самопромоција, и тоа може да му отежне за комитетот да ја игнорира неговата личност.

„Културно, Трамп е вистинска антитеза за Норвешка“, рече Хилде Елиасен Рестад, вонреден професор по меѓународни студии на Универзитетскиот колеџ Осло Ње. „Тој не е суптилен, не е елегантен, така што ова е многу поразлично овој пат.“

„Но така ги постигнува своите цели“, додаде таа, „па можете да разберете зошто мисли дека може да му успее.“

Номинациите за наградата за мир во 2025 година — има 338 кандидати, вклучувајќи 94 организации — беа затворени на 31 јануари, помалку од две недели по враќањето на Трамп во Белата куќа. Тоа значи дека неодамнешните изрази на поддршка од израелскиот премиер Нетанјаху и камбоџанскиот премиер Хун Манет ќе се сметаат само за наградата во 2026 година. Во јуни, Пакистан исто така изјави дека ќе го поддржи американскиот лидер за наградата следната година.

„Ако некој стане многу популарен на пролет или лето, веќе е предоцна за да се земе предвид за оваа година“, рече Харпвикен за процесот на номинација за наградата вредна 1,1 милион долари.

Но Трамп има тајно оружје: Клаудија Тени, републиканска конгресменка од северен Њујорк, двапати го номинирала, вклучително и оваа година, за неговата работа на Аврамските договори. Нобеловите власти не потврдуваат кој е, или не е, на списокот, но посветените напори на Тени би требало да бидат доволни за да го постават американскиот претседател на стартната линија во трката за наградата оваа година.

Нејзината номинација ги вклучува и Нетанјаху, како и поранешниот израелски министер за одбрана Јоав Галант. Минатата година, Меѓународниот кривичен суд издаде налози за апсење против Нетанјаху, Галант и еден лидер на Хамас, поради обвиненија за „кривична одговорност“ за наводни воени злосторства и злосторства против човештвото во Газа. Израел и Хамас ги негираат обвиненијата.

Bloomberg

Само членови на национални парламенти или организации како Меѓународниот суд на правдата во Хаг, универзитетски професори и поранешни добитници можат да номинираат кандидати за наградата. Тени го опиша процесот како „многу голем потфат.“

Конгресменката рече дека постои меѓународен напор за градење поддршка за номинацијата на Трамп, и дека разговарала со официјални лица во Азија, Австралија, Нов Зеланд и ЕУ. Таа претходно изјави дека целта е да се покаже на Нобеловиот комитет „дека ова не доаѓа само од една Американка во една држава, која случајно е силен поддржувач на Трамп.“

Единствената друга позната номинација за Трамп за 2025 година ја направи Олександр Мережко, претседател на комитетот за надворешни работи на украинскиот парламент, кој подоцна се обиде да ја повлече.

„Мојата номинација требаше да биде поттик за него да не го смирува агресорот, туку да помогне во постигнување праведен мир“, рече Мережко во врска со Русија и нејзиниот претседател Владимир Путин. „Бидејќи Трамп повторно не ги исполни своите ветувања, решив дека имам морално право да ја повлечам номинацијата.“

„Тоа го направив на ден кога имаше руски напад врз Киев, а Трамп не даде никаква изјава“, додаде Мережко, „Ја изгубив довербата во Трамп.“

Омилен кај обложувалниците

Процесот за избор на добитник на Нобеловата награда за мир е обвиткан со тајност. Списокот од 338 номинирани бил скратен на помала листа порано оваа година, но не се открива колкумина останале. Во таа фаза, експерти официјално поврзани со Нобеловиот институт биле повикани да ја тестираат валидноста на различните номинации. Како што процесот продолжува и се приближува до кратката листа, или ако комитетот треба да добие подетални информации за номинираните, се консултира со меѓународни истражувачи и експерти, чии совети исто така се покриени со правилото за доверливост од 50 години.

Иако одлуката не мора да биде донесена со консензус, најчесто е — вклучително и кога беа избрани Обама и Лиу. Нобеловиот комитет ја наведе заложбата на Обама за обновување на врските со Русија и преговорите за нов договор за ограничување на нуклеарните арсенали.

Лундестад, секретар на Норвешкиот Нобелов комитет од 1990 до 2014 година, напиша дека имало и друга мотивација: „Обама ги претставуваше сите идеали за кои Нобеловиот комитет се залагаше децении наназад: подобро организиран свет со фокус на ОН и мултилатерална дипломатија; дијалог и преговори во речиси сите ситуации; визија за свет без нуклеарно оружје; зајакнување на демократијата и човековите права; нова климатска политика.“

Подоцна призна дека „комитетот не го постигна она на што се надеваше“ преку Обама.

Трамп, кој долго време тврди дека бил неправедно игнориран од Нобеловиот комитет, застапува многу поизолационистички став. Тој често ја критикува наградата доделена на еден од неговите претходници: „Ако се викав Обама, Нобеловата награда ќе ми ја дадеа за 10 секунди“, рече Трамп пред Економскиот клуб во Детроит во октомври 2024 година.

Институтот за истражување на мирот во Осло (PRIO) составува сопствена годишна кратка листа. Оваа година на неа се најдоа Комитетот за заштита на новинарите — американска организација која се залага за слобода на медиумите и го критикуваше Израел поради убиствата на медиумски работници во Газа — и Мрежата на волонтери кои обезбедуваат помош во Судан, земја погодена од војна.

На нивната листа не се наоѓа Доналд Трамп.

Во последните недели, Јулија Навалнаја — вдовицата на покојниот руски опозициски лидер Алексеј Навални — и суданските волонтери за помош се натпреваруваат како фаворити кај обложувалниците кои го поставуваат Трамп на третото место. Сепак, шансите не се секогаш сигурен показател. Навални, кој почина во февруари 2024 година во арктички затворски камп, беше водечки кандидат на неколку сајтови минатата година, иако статутите на наградата изречно ја исклучуваат можноста за постхумна награда. Наместо тоа, наградата беше доделена на јапонска организација која ги претставува преживеаните од атомските бомби во Хирошима и Нагасаки и се залага за крај на нуклеарното оружје.

Големата непознаница е како Трамп би реагирал доколку не победи. Рестад, од Универзитетскиот колеџ Осло Ње, верува дека ќе се ограничи на „остро формулирани твитови.“

„Изгледа дека стратегијата на норвешката влада е да го има Јенс Столтенберг на располагање“, рече таа, алудирајќи на надежта дека дипломатскиот углед на поранешниот двократен премиер може да помогне во смирување на односите доколку Трамп не ја добие наградата.

Трамп би можел да игра и на долги патеки. 10 октомври не е само денот кога се објавува добитникот за 2025 година — тоа е и денот кога се отвораат номинациите за наградата во 2026 година. Тени се заколна дека ќе продолжи да го номинира „сè додека не му биде доделена оваа заслужена чест.“

Составот на актуелниот комитет — избран од најголемите политички партии во Норвешка за да го одрази балансот на моќта во парламентот — треба да се промени, бидејќи најмалку двајца членови ќе го завршат својот мандат во 2026 година. Едно од тие места може да премине кај крајно десничарската Прогресивна партија, која освои околу 24 отсто од гласовите на општите избори во септември.

„Со начинот на кој е формиран комитетот сега“, рече Тени, „дури и ако денес го реши светскиот мир, сепак нема да ја добие наградата.“

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар