Зошто виолина „страдивариус“ од 6 милиони долари е вреден културен, но и финансиски капитал

Додека се приближувам кон зградата на „Блумберг“ во Лондон, чувствувам мало треперење од возбуда додека се подготвувам за интервју со виолинистот Роман Симовиќ, но не поради самото интервју, туку затоа што, поради снимањето, тој ја носи и својата виолина. Знам дека станува збор за „страдивариус“ од 1709 година, која во времето кога му била дадена на користење од сопственикот, британскиот банкар и поранешен директор на Банката на Америка (Bank of America), Џонатан Маулд, вредела шест милиони долари. Иако голема ѕвезда во светот на класичната музика, Симовиќ е отворен и пријателски расположен. Веднаш вели дека денес виолината вреди барем четири пати повеќе, но дека не треба да се грижам, бидејќи осигурувањето е платено – гордиот сопственик го покрива тој трошок. Сепак, брзам директно во зградата, во секој случај сакам што побрзо да дознаам зошто инструментите како овој стануваат исклучително важни инвестициски алатки, рамноправни со другите класи на имот.

Виолинистот Роман Симовиќ

Наградуваниот виолинист и водач на Лондонскиот симфониски оркестар е роден во Москва, но голем дел од животот поминал во Подгорица, од каде што патот го одвел назад во Москва, па преку ангажмани во Бразил и Салцбург до Лондон, од каде што неговата виртуозност и музикалност повторно го водат на сите континенти и на настапи на водечки светски сцени како „Карнеги хол“, „Марински хол“ во Санкт Петербург и Големата опера во Тел Авив.

Симовиќ е и повеќе од десет години професор на Кралската музичка академија (Royal Academy of Music) во Лондон и зад себе има неколку компакт-диска во соработка со ЛСО (LSO Livе). Во интервју за серијалот „Лидери за Блумберг Адрија“ (Bloomberg Adria Leaders) открива „зошто да бидеш Новак во музиката е уште потешко отколку во спортот“, но и кои се „модерните Медичи“ што вложуваат во зачувување и промоција на уметноста, токму преку купување вредни инструменти и давање на користење на извонредни уметници.

Да потсетиме, Медичи, познатата италијанска банкарска династија, биле патрони на уметници и научници од Да Винчи до Галилео, а исто така финансирале и создавање опери. Меѓу денешните „Медичи“ се и Џеф Безос и Дејвид Рубенштајн, кои неодамна инвестирале токму во виолини. Јахти, вили, па дури и вселенски летала – тоа е очекувано, но класична музика? Се прашувам што знаат инвеститорите што ние не знаеме.

Роман Симовиќ со покојната кралица Елизабета Втора Извор: Приватна архива

За да проверам, контактирав и со Тим Инглс од лондонската фирма ИХ (Ingles & Hayday), главен консултант на „Сотби“ (Sotheby’s) за секцијата музички инструменти, кој се занимава и со аукции, автентикација и продажба на врвни инструменти. Тој тврди дека во последните години забележал зголемен интерес за музички инструменти како финансиски инвестиции.

„Тоа е главно поттикнато од фактот дека, како што овие инструменти стануваат поскапи, музичарите што ги користат сè помалку можат да си ги дозволат, па им е потребна финансиска поддршка за да купат добар инструмент. Тоа може да биде приватен спонзор, синдикат на инвеститори, фондација или финансиска институција, а генерално тие луѓе се заинтересирани и за филантропската страна – да му позајмат добар инструмент на талентиран музичар, но и за инвестицискиот потенцијал“, вели Инглс.

Во последните стотина години ништо не можеше да се натпреварува со „страдивариус“ како инвестиција, според Том Инглс од „Инглс и Хејдеј“

Го прашувам Симовиќ дали работата со таков инструмент ја ограничува уметничката слобода и колку се важни квалитетот и зачуваноста, со оглед на тоа што зборуваме за инструменти стари и по неколку века. „Кога свирите на оваа виолина, дејствува како да има свој внатрешен свет. Звукот е различен, бидејќи дрвото што вибрира триста години не може да се спореди по звукот со поновите виолини, дури и кога за нивното изработување се користи дрво старо сто години“, вели славниот уметник.

Инглс го нагласува значењето на зачуваноста на инструментот: „Мала пукнатина преку звучната прачка на задната страна на инструментот може да ја намали вредноста и за 50 проценти. Потеклото и ’свирливоста’ исто така се важни, но обично нема да влијаат на вредноста повеќе од 20 до 30 проценти. Секако, освен ако не зборуваме за виолината на Моцарт…“

Кои виолини носат најголема вредност и потенцијал?

Познато е дека виолините на Страдивари, со својата длабочина и топлина, се сметаат за најдобрите инструменти, а виолината на Симовиќ е од златната доба на Антонио Страдивари. Пронајдов податок дека тој и неговата работилница произвеле околу 900 виолини во 17 и почетокот на 18 век. Повеќе од една третина се изгубени со текот на времето, а уште околу една третина се во музеи низ светот, остануваат, ако добро броиме, само околу 300 виолини достапни за приватни колекционери. Дали тоа е доволно и знаеме ли каде се? Симовиќ вели дека самиот Маулд поседува 15 виолини „страдивариус“, вклучувајќи ја и неговата, а преостанатите им се дадени на користење на други уметници. Тој проценува дека нивната вредност расте годишно околу десет проценти.

„Во последните стотина и нешто години веројатно ништо не можело да ѝ се приближи на ’страдивариус’ како инвестиција“, вели Инглс, но додава дека и инструментите на најдобрите мајстори од 19 и 20 век, како Џузепе Рока, Жан-Батист Вујом, Џузепе Фиорини, Леандро Бисјак, доживеале огромни зголемувања на вредноста во последните 3.050 години.

Инглс го истакнува познатиот француски мајстор на гудачки инструменти Вујом како интересен пример. Тој вели дека правел извонредни копии на „страдивариус“ и „гварнери“ во Париз помеѓу 1825 и 1875 година, кои, очекувано, имаат значително пониски цени од оригиналите. Но и нивната вредност расте: „Кога се приклучив на ’Сотби’ во 1994 година, можеше да се купи виолина ’вујом’ за околу 30 илјади фунти на аукција, а во последните неколку години продадовме две негови виолини за околу 400 илјади фунти, една на аукција, а другата приватно“.

Само добри акорди: изложбениот салон на „Ingles & Hayday“, во кој се сместени колекционерски скапоцености.

Процената на автентичноста вреди

И денес постојат фалсификати, предупредуваат соговорниците и советуваат проверка на документи и ангажирање стручен проценител и консултант.

„Една од нашите цели кога пред речиси14 години ја основавме ИХ беше да обезбедиме отворени и искрени совети за музичари, колекционери и инвеститори во свет што понекогаш има репутација на ’дим и огледала’“, вели Инглс. Тој додава дека не наплаќаат вербално мислење за кој било инструмент и со задоволство советуваат за неговиот можен инвестициски потенцијал.

„Позицијата на аукциската куќа со активна приватна продажба ни дава единствен увид во целото пазарно опкружување, што може да биде корисно за луѓето што сакаат да купат или продадат“, вели тој и додава дека издаваат и сертификати за автентичност, како и дека соработуваат и со други независни експерти „за купувачите да имаат сигурност дека добиваат барем две усогласени мислења при значајна набавка“.

 

Виолински рекорди Во 1879 година унгарскиот виолинист Јозеф Јоаким ја изведе премиерата на Виолинскиот концерт во Д-дур на својот пријател Јохан Брамс, кој лично диригираше. Тој концерт денес се смета за едно од најиконските дела на класичната музика што се изведени на виолина, а Јоаким го свиреше на „страдивариус“. Денес позната како „јоаким-ма страдивариус“, таа виолина беше продадена на аукција на „Сотби“ во Њујорк во февруари годинава за 11,25 милиони долари. Тековниот рекорд засега го држи „леди блант страдивариус“, именувана по поранешната сопственичка и внука на лордот Бајрон, која беше продадена за 15,9 милиони долари во 2011 година. „Јоаким-ма страдивариус“. Фото: Sotheby's

Клку постар инструмент толку подобро

Освен автентичноста и состојбата на инструментот,  кога станува збор за вредноста на инвестицијата се важни уште неколку фактори.

„Старите инструменти што сè уште се во многу добра состојба се многу барани и ќе ја задржат својата вредност. Потоа следува потеклото – дали инструментот некогаш ѝ припаѓал на некоја позната личност, но тоа се однесува главно на поскапите инструменти. Со сите овие фактори оди и звукот: инструмент што не звучи добро ќе биде тешко да се продаде, но често вешт мајстор може да работи на инструментот и да го подобри звукот“. Токму затоа Симовиќ истакнува дека не е ирелевантно кој го користел инструментот: „Ако виолината ја користел, на пример, Јаша Хајфец или Дејвид Ојистрах, тоа сигурно влијае на нејзината маркетиншка вредност“.

Кога станува збор за звукот, Симовиќ и неговата виолина се во апсолутна синергија. Уметникот штотуку се врати од турнеја во Рио де Жанеиро, а го очекуваат возбудлив остаток од годината и нов компакт-диск, кој излегува на 28 август, со сонати на Ежен Изај за соло-виолина.

Дали комерцијалните проекти се доволни за да ги оправдаат ниските плати при институционални ангажмани? Симовиќ вели дека конкуренцијата секогаш е голема, а позиција како неговата во топ пет симфониски оркестри во светот се отвора многу ретко. На такви конкурси се пријавуваат и околу 250 кандидати. Покрај квалитетот на самиот инструмент, во кариерата во светот на класичната музика тој го истакнува и значењето на менаџерот и целиот тим, кој обезбедува доволен број настапи во текот на годината.

Поддршка на кариерата на талентиран музичар – дополнителен бонус

„Токму затоа, кога станува збор за млади таленти, важно е да се почне што порано“, вели Симовиќ и наведува пример на петгодишниот маестро Алек ван Хаџадуријан, кој на крајот на јули настапуваше во „Карнеги хол“. „Настапите се добра пригода уметникот да биде забележан“. Инглс исто така потврдува дека инвеститорите главно ги запознаваат талентираните музичари на концерти и дека идејата да им помогнат да купат или користат квалитетен инструмент претставува природно продолжение на нивната заедничка љубов кон музиката. Тој додава дека е исклучително ретко оние што не се заинтересирани за класична музика да бидат отворени за вложување во виолини.

За оние што ќе се одлучат на вакво вложување, освен можноста да помогнат во кариерата на талентиран музичар, силен мотив е и свеста дека класичната музика никогаш нема да исчезне. Како пример на таа теза, Симовиќ потсетува дека во САД таа се финансира исклучиво од приватни извори – од поединци, спонзори и мецени: „Имаме семејства што со децении спонзорираат столчиња за концерт-мајстори на оркестар, а нивното име на нив станува дел од музичката историја“.

Со растечкиот глобален интерес, престижот што ја следи класичната музика прави овие инструменти да останат и профитабилна инвестиција. „Општо земено, вложувањето во виолина, виола или виолончело може да биде вредно на повеќе нивоа. Тоа често се прекрасни уметнички дела, кои се ценат естетски, но кога ќе се додаде нивната основна функција – создавање музика – стануваат уникатни во светот на уметноста. Тие се ретки антиквитети што се користат и денес, носејќи им задоволство на сопствениците, познавачите и публиката“, истакнува Тим Инглс.

Симовиќ го потврдува тоа – вели дека е „исклучително привилегиран што може да ги покаже својата виртуозност и уметност токму на овој инструмент“.

Ако ја слушнете неговата музика, ќе сфатите дека, кога следниот пат ќе слушнете дека милијардер купува виолина стара со векови, финансира опера или столче во концертна сала – тоа не е расфрлање, туку стратешко вложување. Тие играат долгорочна игра во која богатството и престижот се спојуваат со длабоко почитување кон нешто што ги надживеало империите и епохите. И да, тие точно знаат што вреди да се слуша. На радост и задоволство на сите нас.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар