.webp){kind=icon}
Структурните проблеми во млекарството ќе бидат се’ повидливи во наредниот период, што ќе доведе до натамошно поскапување на млекото и млечните производи во околности кога инфлацијата е веќе значајно изразена, утврди аналитичкиот тим на Блумберг Адриа. Во оваа анализа ги следиме трендовите во млечната индустрија во регионот, состојбите и идните очекувања. Трендот на изразен недостиг на млеко прво се почувствува во Србија, каде што потрошувачите веќе со месеци се соочуваат со празни полици и со високи цени. Ја анализираме работата на најголемите млекарници во овој регион, а компаниите кои што се предмет на анализата се одбрани според пазарниот удел, присутноста на нивните производи на полиците и вкупната пазарна релевантност. Земени се предвид и големи и мали производители за да се добие подобра слика и проценка на пазарната динамика и подлабоко да се навлезе во предизвиците и проблемите со кои што се соочуваат компаниите од млечната индустрија. Големите производители на млеко, како што се „Имлек“, „Дукат“ и „Љубљанска млекара“, бележат стабилен раст. „Имлек“ е регионална компанија која работи во Србија, Црна Гора, Босна и Херцеговина и Северна Македонија. Минатата година продале производи во вредност од речиси 200 милиони евра, што е за 20 милиони евра повеќе од „Љубљанска млекара“. Во однос на продажбата, поголем е само хрватскиот Дукат, кој лани остварил речиси 247 милиони евра приход од продажба.
Млекото спаѓа во основните прехранбени производи и е неизбежен дел од потрошувачката кошничка на секое домаќинство. Оттука, состојбите во млечната индустрија не се однесуваат само на компаниите и вработените кои директно или индиректно се вклучени со работа во секторот, туку ги засегаат буквално сите граѓани. Ова особено важи периодов, во услови на брзорастечка инфлација, кога цените на млекото и млечните производи се многу покачени. Според последните статистички податоци во Македонија во септември за млекото и млечните производи пресметан е раст на цената од 36 отсто на годишно ниво.
Прочитај повеќе
Инфлацијата забрзува, во септември најмногу поскапело млекото
Инфлацијата во септември изнесува 18,7 отсто
07.10.2022
Клучниот проблем според аналитичарите е во ланецот на снабдување
Според аналитичарите на Блумберг Адриа, клучен проблем во наредниот период ќе биде достапноста на суровини поради затварањето на некои фарми. Сметаат дека сите држави од Адриа регионот повеќе или помалку ќе се соочат со истиот проблем, како да обезбедат доволни количини сурово млеко.
„Водечките преработувачи на млеко во регионот зависат од големиот број фарми. Со растечкиот јаз меѓу откупната и малопродажната цена на млекото многу од фармите затвараат. Количините неизбежно ќе паѓаат, а цените на пакуваното млеко и млечните производи ќе продолжат да растат“, проценуваат аналитичарите на Блумберг Адриа.
Во моментов недостигот од млеко, што особено е изразено во Србија, до некаде се надополнува со увоз од Полска и Чешка.
Bloomberg
Малите и млекарниците од средна големина најмногу се фокусирани на млечните производи, а не толку на самото млеко, на пример на сирења, јогурти, млечни намази, путер и други млечни производи. Преку производството на тие артиклите создаваат доста поголема додадена вредност на производите и на тој начин обезбедуваат поголем профит.
Се’ помалку млеко, се’ повисоки цени
Млекарата Имлек е лидер на пазарот на млеко и млечни производи во Адриа регионот. Ова не е ни малку за занемарување во услови кога пазарот е во турбулентен период, што поради недостигот од млеко, што поради високите цени.
„И покрај „де факто“ монополот на одредени играчи на пазарот, големата преговарачка моќ и стабилната горна граница, останува да се види дали овие резултати ќе се одржат и покрај моменталните пазарни трендови“, нотира аналитичкиот тим на Блумберг Адриа. Според нив, најважна работа во индустријата на млеко е одржливоста на долг рок поради неколку фактори: се намалува бројот на стадата и грлата, трошоците постојано растат, а не се за занемарување и лошите временски услови кои што придонесуваат за пад во млечната индустрија.
Аналитичкиот тим на Блумберг Адриа смета дека откупната цена во последните неколку години стагнираше, додека продажната цена на пакуваното млеко континуирано расте.
„Ниската откупна цена на млекото во Србија и асиметричните информации што ги поттикнува Имлек, од каде што не ја откриваат цената на суровото млеко, може да ја продлабочи неизвесноста и да поттикне повеќе производители на млеко да го напуштат пазарот“, потенцираат аналитичарите на Блумберг Адриа.
Сточарите бараат соодветна правна заштита кога станува збор за минималните откупни цени за суровото млеко. Од друга страна, дерегулацијата на пазарот во Србија и одмрзнувањето на цените на млекото, како и на другите производи, на крајот ќе се одрази врз џебот на потрошувачите.
„Следствено на тоа, растечките цени на пакуваното млеко ќе придонесат да се намали побарувачката од потрошувачите. Сепак, побарувачката за млеко нема да доживее толку голем удар како дел од останатите производи поради малите опции за замена. Од друга страна, потрошувачите кои внимаваат на цените ќе купуваат поевтини млечни производи“, велат аналитирачите на Блумберг Адриа и додаваат дека ништо подобра не е ситуацијата ниту во државите кои се дел од Европската Унија.
„Нашите очекувања се дека ќе има пониска инфлација во следниот квартал, што би било во корист на производителите и преработувачите на млеко, но тоа делумно ќе се надополни со поголемите трошоци за финансирање поради растот на каматите. Во следниот период очекуваме статус „quo“ во млечната индустрија во услови на ниски профити и поврат“, потенцира аналитичкиот тим на Блумберг Адриа.
Споредувајќи ги големите и малите играчи на пазарот, аналитичарите гледаат дека малите преработувачи на млеко се фокусирани на производи со додадена вредност, кои се попрофитабилни. Но, предвидуваат и преземања на малите производители од страна на големите играчи во иднина, што ќе резултира на тој начин што големите играчи ќе го подобрат својот ланец и ќе го зајакнат пазарниот удел. На другата страна, според аналитичарите, слабеењето на домашната побарувачка во следниот квартал ќе ја погоди профитабилноста најмногу на малите производители.
Словенија е единствената држава од Адриа регионот, чие што производство на млеко е доволно за потребите на домашниот пазар. Хрватското производство не покрива ниту половина од потребите.
Каква е состојбата во земјите кои не се дел од ЕУ?
Млечната индустрија во земјите од Адриа регионот, кои што не се дел од ЕУ, аналитичарите на Блумберг Адриа ја дефинираат како олигопол, односно пазар на кој што до три играчи заедно имаат над 80 проценти пазарен удел.
Економијата им дозволува на големите преработувачи на млеко да ги амортизираат зголемените фиксни трошоци преку распределба на големи производствени количини.
„Големите преработувачи на млеко ја користат својата голема преговарачка моќ со добавувачите (производителите на млеко) за да влијаат на откупната цена на суровото млеко. На пример, во период на недостиг од млеко во Србија ги гледаме доминантните пазарни играчи, како Имлек, како откупуваат големи количини сурово млеко од голем број добавувачи по повластени цени. Малите и средни млекарници и преработувачи имаат проблем со набавката на потребното сурово млеко за производство, а при тоа сите произведени количини се продаваат поради големата побарувачка“, објаснуваат аналитичарите на Блумберг Адриа.
Пакуваното млеко подлежи на максимални определени цени и извозни ограничувања заради заштита на пазарот и потрошувачите. Ваквиот протекционизам, единствено поттикнува дополнителна нерамнотежа на пазарот во услови на недостиг од пакувано млеко во Србија, оценуваат нашите аналитичари.
Српската млекарница Имлек покажува двоцифрени бројки на профит во последните три години, што ја сместува млекарницата не само меѓу најпрофитните во регионот, туку и меѓу брзорастечките во Европа, каде што многу гиганти регистрираат едноцифрена стапка на раст на профитот.
Со оглед на тоа дека владата често интервенира и ги регулира цените на млеко, како што беше случај со последното ограничување на цената на млекото и останатите основни производи, неизбежно е да се создаде неефикасност на пазарот. Имлек има голем асортиман на производи и може да ја избегне регулацијата со тоа што на полиците поставува типови на млеко кои што не се ограничени со цената, како на пример млекото збогатено со Д3 витамин, млекото со ниска масленост итн. Тие едноставно можат да ја користат апсолутно доминантната позиција на пазарот за да ги контролираат своите трошоци и затоа остваруваат толку подобри резултати од останатите млекарници во регионот, објаснува аналитичкиот тим на Блумберг Адриа.
Имлек е доминантен играч и на македонскиот пазар преку подружницата „ИМБ Млекара АД, Битола“, како и на пазарот во Босна и Херцеговина преку подружницата „Млијекопродукт ДОО“.
Финансиските извештаи на Млекара Битола АД покажуваат пад на продажбата, но раст на профитот. Податоците за последните три години покажуваат дека битолската млекара во 2019 година реализирала вкупна продажба од 47,6 милиони евра. Следната, 2020 година, запишала пад на продажбата за дури 7 милиони евра, што претставува намалување од околу 15 проценти. А, низата на пад на продажбата ја продолжи и лани. Вкупната реализирана продажба во 2021 година изнесува 39,5 милиони евра, што е за 1,1 милион евра помалку од претходната година, или падот во проценти изнесува помалку од 3 отсто.
Поинаква е сликата во бројките за остварен профит. Во 2019 година заработката на компанијата била 11,1 милион евра, а веќе во следната година кога продажбата паднала за 15 отсто, профитот се зголемил за 33 проценти и изнесува 14,8 милиони евра. Во 2021 година профитот на Млекара Битола се намали за 11,5 проценти споредено со 2020 година и изнесува 13,1 милион евра.
