Инфлацијата ги втурна европските влади во битка за цените на храната

Даночни олеснувања, ограничувања на цените, построга контрола. Битката на Европа со најлошата криза на трошоците за живот во една генерација е далеку од завршена, а храната е најновата горлива точка.

Дури и кога вкупната инфлација почнува да се намалува, нагорниот притисок врз цените на храната останува цврсто во место. Тоа значи дека голем дел од потрошувачката на домаќинствата, неделното пазарење до супермаркет, рапидно станува сè поскапо. Да земеме само еден пример, шеќерот, кој се користи во безброј производи, минатата недела се искачи на највисоко ниво во повеќе од една деценија.

Цените на храната растат сè побрзо и побрзо | Инфлацијата е означена со сина линија, растот на цената на храната во ЕУ со црвена Извор: Еуростат

Владите треба да дејствуваат итно, бидејќи инфлацијата веќе остави многу семејства да се борат да врзат крај со крај, што предизвика штрајкови и протести низ Европа, додека работниците бараат повисоки плати.

Уште поскапата храна претставува ризик дополнително да се влошат социјалното незадоволство и фрустрацијата кај властите.

„Во некои делови на еврозоната, цените на храната растат со темпо што не е забележано во повоената историја“, вели високиот економист на групацијата „Рабобанк“ (Rabobank), Мартје Вифеларс. Податоците минатата недела покажаа дека инфлацијата во еврозоната во март се намалила на 6,9 отсто. Во Франција забави на 6,6 отсто. Но, растот на цената на храната се забрза на околу 16 проценти. Слична е приказната и во Германија, каде што инфлацијата на храната е над 20 проценти.

Тоа ги поттикнува повеќето европски влади да ги засилат мерките за запирање на стапката на раст, политики што вообичаено ги спроведуваат земјите со пониски приходи. Португалија ги укина даноците за основните артикли, додека Франција ги принуди супермаркетите да ги намалат маржите, а Шведска ги заостри контролите на намирниците.

„Не мислите дека ова ќе се случи на место како Европа, но со зголемувањето на цените на храната за 15-20 проценти, за некои прехранбени производи уште повеќе, владите стануваат нервозни“, вели Ангел Талавера, шеф за европска економија во „Оксфорд економикс“ (Oxford Economics). „Инфлацијата на храната е многу штетна, а со оглед на претстојните избори, навистина ги разлутува луѓето“.

Борбата против инфлацијата на храната е покомпликувана од интервенциите на регулираните енергетски пазари. Голем број фактори ги зголемија цените, од суши и прекини во трговијата до трошоци за ѓубрива и болести како птичјиот грип. Згора на тоа, повисоките трошоци за енергија и работна сила вршат притисок врз производителите и одгледувачите на храна.

Иако досегашната интервенција е мала во споредба со обемот на енергетска поддршка, таа сепак сигнализира зголемена анксиозност.

Еве ги главните мерки за целење на цените на храната преземени од европските влади во последните месеци:

Даночни олеснувања

Португалија, каде што цените на храната се зголемуваат за повеќе од 20 отсто на годишно ниво, привремено ќе го намали данокот на додадена вредност на нула за кошницата со основни прехранбени производи. Тоа е последната земја во низа што презема ваква акција, по Полска и Шпанија.

Во Шпанија даночните мерки вклучуваат основни производи како леб и маслиново масло. Но тоа не беше доволно за да се запре немилосрдниот раст на цените.

Oва врши притисок врз премиерот Педро Санчез да направи повеќе, бидејќи му претстојат избори до крајот на годината. Неговиот помал коалициски партнер, екстремно левичарската партија Унидас подемос, повика на ограничување на цените на храната и попуст од 14 отсто на 20 основни артикли.

Полска планира да го задржи својот нулта данок на храна во текот на првата половина од годинава, а таа мерка може и дополнително да продолжи. Италијанската влада размислува за даноци за основните производи, како тестенини, леб и млеко.

Замрзнување на цените

Ограничувањата на цените на храната се агресивна интервенција што многу влади не сакаат да ја спроведат и секогаш постои ризик тоа да се врати на лош начин, доколку Унгарија се земе како пример. Воведе ограничувања на почетокот на 2022 година, но инфлацијата на цената на храната оттогаш се забрза на речиси 50 отсто.

Ограничувањето значеше дека трговците на мало мораа да продаваат одредени производи со загуба, но за да го надоместат тоа, ги зголемија цените на другите производи. Навраќајќи се кон комунистичкото минато на земјата, трговците на мало ги рационализираа основните производи, како што се компирите, пред Божиќ, создавајќи недостиг за потрошувачите.

Унгарскиот премиер Виктор Орбан минатата недела рече дека чекорите помогнале да се намали инфлацијата, но призна дека тие „поттикнуваат складирање резерви бидејќи се вештачка интервенција“.

Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) минатиот месец ги критикуваше мерките за забавување на зголемувањето на цените како „под оптимални“, бидејќи се скапи и ги користат дури и оние на кои не им се навистина потребни. Целни готовински трансфери се „најефективниот начин за олеснување на товарот на ранливите домаќинства“, велат економистите во својот работен документ.

Depositphotos

Притисок врз маркетите

За многу влади предизвик е да откријат како да ги заштитат потрошувачите без да ги нарушат пазарите.

Во Франција, каде што зголемените трошоци за храна помогнаа инфлацијата да дојде до рекорд во ерата на еврото, во февруари, претседателот Емануел Макрон повторно е под дополнителен притисок од масовните протести поради пензиските реформи.

Неговата влада склучи договор со супермаркетите што им овозможува да изложат поволни понуди со официјална етикета во боите на националното знаме, на основните артикли, по намалени цени. Се проценува дека фирмите за три месеци ќе претрпат маржа од неколку стотици милиони евра.

Социјалистичката влада на Португалија исто така работи со трговците на мало и производителите на храна во обид да ги намали цените. „Модело континенте“ (Modelo Continente), најголемиот синџир на супермаркети во земјата, соопшти дека е подготвен да прифати пониски профитни маржи за да апсорбира некои од зголемувањата што ги принудија купувачите да ги намалат трошоците.

Построг надзор

Со оглед на тоа што потрошувачите се под притисок и многу бизниси уживаат во здрав профит, има обвинувања дека товарот на инфлацијата паѓа на купувачите.

Синџирите на супермаркети во Португалија беа цел на проверки на цените, а Шпанија започна месечни состаноци со продавниците, транспортните фирми и производителите на храна за да се осигури дека даночните намалувања ќе доведат до пониски цени за потрошувачите.

Во Шведска трговците со мешана стока се соочија со зголемена контрола откако податоците покажаа дека цените на храната се зголемуваат со најбрзо темпо од раните 1950-ти. Тоа предизвика повици за ограничувања на цените, при што министерот за финансии на земјата ги повика трите најголеми трговци со храна.

Со речиси 90 отсто од прехранбениот сектор во Шведска доминиран од само три трговци на мало, владата ќе го зголеми финансирањето за националниот надзорник за конкурентност.

Норвешка прави слични потези и посочи дека ќе му даде „повеќе овластувања“ на својот регулатор да интервенира „порано и пошироко онаму каде што гледа проблеми со конкурентноста“.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар