.webp){kind=icon}
Шест пати поскапа струја, околу 20 проценти покачени цени на горивата, 16,8 отсто инфлација, исто толку поскап транспорт, војна на европско тло што предизвика прекин во ланецот на снабдување и недостиг од многу производи... И ако на сето ова додадеме две години пандемија, поради која што многу бизниси беа ограничени во својата работа или дури и целосно затворени во извесен период, што само по себе значеше економска криза од големи размери, може да заклучиме дека овие три години се можеби меѓу најтешките за водење бизнис. Иако веќе станува јасно од каде ќе почнуваат кратењата во вакви услови, ние анализираме директно во разговор со компании. Во текот на подготовката на овој текст и Стопанската комора направи анкета на над 1.600 компании кои купуваат струја на слободниот пазар. Анкетата покажала дека компаниите се наоѓаат во исклучително тешка состојба. Изјавиле дека почнале да го намалуваат бројот на вработени, да го редуцираат производството, дел одлучиле и да ги затворат капацитетите.
Како да се опстане во вакви услови, како да се работи профитабилно и како да се задржат вработените се најголемите предизвици за секоја фирма без исклучок, независно од големината и дејноста што ја врши.
Bloomberg Mercury
Во вакво деловно опкружување, фокусот на секоја фирма е како трошоците да ги сведе на минимум за да може да се справи со околностите, последиците од неколкуте последователни кризи да ги сведе на минимум, а при тоа да успее да работи, да опстане и да чека подобри времиња за да го надомести загубеното на финансиски план.
Анкетиравме повеќе претставници од бизнис секторот. Нивни заеднички став е дека не им се потребни препораки за штедење, тие секојдневно се обидуваат да штедат на секој можен начин и да ги намалат непотребните расходи, па дури и да ги скратат основните трошоци за да може да опстанат.
Од каде се почнува со кратење на трошоци?
Првиот чекор е штедење и намалување на режиските трошоци, особено струјата, која што за фирмите кои се снабдуваат на слободниот пазар е неколкукратно повисока од преткризниот период. Но, дури и малите потрошувачи кои останаа на регулираниот пазар имаат потешкотии со подмирувањето на тековните обврски за струја, па сериозно се насочени кон штедење на потрошувачката.
„Најмногу штедиме на струја, го кратиме работното време колку што може за да се намали тој трошок, бидејќи енергијата најмногу се покачи“, вели Ана Марија Алексова Малева, оперативен менаџер во туристичката агенција Стаф. „Плати не може никако да се кратат. Нашата работа е сезонска, па ние секако имаме помал број на вработени во зимскиот период, што малку ќе ни помогне во делот на штедењето. Некогаш може да работиме и од дома за да заштедиме на режиски трошоци“, вели Алексова Малева.
Работење од дома е опција и за административците во транспортните компании во обид да ги намалат трошоците, иако режиите за нив се помала болка во споредба, на пример, со цените на горивата.
Bloomberg Mercury
„Трошоците за канцеларии се мал дел и ние може да работиме од дома и на тој начин да штедиме во комерцијалниот дел“, вели Биљана Муратовска, генерален секретар на Асоцијацијата на превозници Макам Транс, кое што претставува најголемо здружение на превозници во Македонија.
Иако ги кратат сите непродуктивни трошоци, сепак за транспортерите многу поголем предизвик е цената на горивата.
„Покрај тоа што се крати на трошоците во делот на административното работење, се штеди и преку тоа што одредени возила не се активираат, па на тој начин се заштедува и на други трошоци, како на пример регистрација на тие возила“, вели Муратовска и појаснува дека ваквиот потег од друга страна значи и работење на превозниците со помал капацитет.
Исклучување на светлечките реклами и кратење на работното време се чини дека е неминовно за намалување на режиските трошоци.
„Прво гледаме да намалиме електрична енергија, гасиме реклами, исклучуваме телевизори. Ги намалуваме колку може и трошоците за одржување“, вели Емил Јосковски, сопственик на Интер-оптик Емил ДООЕЛ, фирма чија дејност е трговија на мало со нови производи во специјализирани продавници.
Bloomberg Mercury
„Не купуваме работи кои не се неопходни во моментот, потоа ако сме правеле организации со вработени или клиенти нема веќе такви настани, а ако и натаму не излегуваме на крај го кратиме и работното време за да ги намалиме трошоците. И како последно, ако мора ќе се крати и на вработени“, вели Јосковски.
Ако не е доволно штедењето, ќе мора да се отпуштаат работници за да се опстане во време на криза
„Во градежништво првите чекори се намалување на режиските трошоци и намалување на кадар. Само во првото тримесечје годинава имаме 7.500 помалку вработени во градежниот сектор споредено со истиот период лани“, вели Андреја Серафимовски, претседател на Здружението на градежништво, индустрија на градежни материјали и неметали при Стопанската комора на Македонија.
Bloomberg Mercury
„На друго не може да се реагира и да се крати бидејќи веќе нема флексибилност на цените. И тоа драстично се одрази и врз силата и моќта на компаниите, која што многу се намали“, вели Серафимовски.
Во угостителството не може да се крати на режиски трошоци, велат менаџерите од овој сектор. Затоа ако мора да се крати за да се опстане, тоа ќе падне на товар на вработените или на квалитетот на понудата.
„Прво нешто во сферата на угостителство е кратење, односно минимизирање на фиксните трошоци, кои што имаат голем удел во крајната цена за потрошувачите. Најпрво преку штедење, односно намалување на работна сила и колку што е можно намалување на трошоците за наемнини“, вели Марија Синадиновска Арсовска, сопственичка на ресторанот Градина.
Bloomberg Mercury
„Ќе гледаме да сме максимално ефективни и ефикасни со просторот, бидејќи сега ќе биде тешко да згрееме големи објекти. И нормално, ќе се фокусираме на користење на супститути. Тоа значи дека ќе се бараат недоволно квалитетни производи кои може да го заменат поквалитетниот во крајниот производ, на пример нема да се користи путер во подготовката на храна, туку маргарин или некоја мешавина“, објаснува Синадиновска Арсовска.
Некои фирми го намалуваат работниот простор или ги поскапуваат крајните цени
За Владимир Стојановски, сопственик на Пелет центар, фирма за увоз и продажба на пелети, воопшто не е опција за штедење кратењето на платите на вработените, но затоа веќе го намалил магацинскиот простор.
„Немам многу простор за намалување на трошоците, освен во делот на деловни простории. Намалив 300 квадрати магацински простор, од 876 на 576 квадрати. Уште пред инфлацијата се обидов да ги намалам трошоците преку помали кирии и планирам да инвестирам во сопствен простор, зашто на долг рок сметам дека тоа ќе ми претставува заштеда“, вели Стојановски.
Bloomberg Mercury
Очигледно е дека компаниите штедат секаде каде што е можно, но има и такви кои немаат опција за кратење на трошоците, туку единствен начин за опстанок е покачување на крајната цена за корисниците.
„Нема каде да кратиме, тоа е основен проблем“, вели Андреј Поповски, сопственик на приватна детска градинка Грин Хаус. “Спас наоѓаме во зголемување на цената на услугите, бидејќи нема на што да штедиме. Струјата и нафтата се многу поскапени, а ние на тоа се грееме“, вели Поповски.
Иако се насочени кон максимално штедење и кратење на непотребните трошоци, компаниите се пред голем предизвик како да ја минат претстојната енергетски најтешка зима, проследена со голема инфлација, а при тоа да успеат да останат барем рентабилни и да не отпуштаат работници.
