Општините во депресија, иселувањето го намалува и државниот прилив

Општини во долгови, во некои иселувањето е секојдневие. Има ли државата стратегија за општински развој, имаат ли градоначалниците мисија за поубава иднина и дали депресијата ќе помине? Одговорот на овие прашања треба да е едноставен, па и мерлив, ама, за жал, во земјава тоа не е така со години. Декларативно, кога се зборува за општинскиот развој, државата својот труд го правда со зголемувањето на дотациите, субвенциите и процентот од ДДВ што оди за општините. На хартија сумата од ДДВ се зголемува, во практика сепак сумата е условена - од бројот на население, се разбира. Дали е ова правилна стратегија? Експертите се сигурни дека не е. Во овој текст анализираме токму за развојот на општините во земјава.

Општинските долгови заклучно со декември лани надминаа 147 милиони евра. Според податоците на Министерството за финансии, општините на крајот на 2022 година имале достасани а неплатени обврски во висина од над 66 милиони евра. Над 75 милиони евра биле обврските на општинските јавни претпријатија. Остатокот е на единките од втора линија формирани од општините – училиштата, градинките, културните установи итн.

Споредено со една година порано, ненамирените обврски на општините, нивните јавни претпријатија и единките формирани од нив се зголемиле за над 15 милиони евра. Главната причина за намалената платежна моќ на македонските единици на локална самоуправа се високите сметки за струја во екот на енергетската криза.

Централната влада дури во декември овозможи поевтина струја за општинските јавни претпријатија, за училиштата и градинките, односно од слободен ги префрли на регулиран пазар.

„Енергетската криза силно удри по oпштините, бидејќи Владата наместо да ги зголеми дотациите и трансферите за финансирање на oбразованието и детските градинки, таа за оваа година ги намали. Неверојатно звучи, но до неодамна градинките, училиштата, општинските комунални претпријатија и самите општини беа на отворениот пазар за електрична енергија, каде што цените беа и до 500 отсто повисоки од регулираниот пазар на eнергија. Цели развојни компоненти од буџетите на општините наместо да се насочат кон капитални инвестиции, општините ги пренасочуваа за плаќање сметки за струја “, вели во изјава за „Блумберг Адрија“ претседателот на Заедницата на единиците на локалната самоуправа (ЗЕЛС), Орце Ѓорѓиевски.

Пописот ќе ги скрати парите од ДДВ за над половина од општините

Општините, во согласност со законот, се финансираат од самофинансирачки активности, локални даноци и такси, трансфери, распределби и субвенции од централниот буџет и заеми и донации.

Меѓу пет и 15 отсто од нивните буџети се полнат преку трансферите по основа на данок на додадена вредност. Годинава се зголеми процентот што од собраниот ДДВ во централниот буџет ќе им биде префрлен на општините. Наместо досегашните 4,5 отсто, сега општините ќе добиваат по 5,5 отсто од собраниот данок.

Во 2022 година во буџетот од ДДВ влегоа над милијарда евра. Од нив, по новото правило, општините треба да добијат над 50 милиони евра.

Но дали е ова повеќе или помалку од порано? Одговор на ова прашање дава научната студија „Како пописот на населението влијае на трансферите на ДДВ од централната влада до локалните единиците во Македонија?“ од економскиот аналитичар Александар Костадинов.

Тој пишува дека во формулата за сумата што ќе ја добијат општините се користат податоците за населението од последниот попис од 2021 година според кои кај добар дел од општините има помалку население споредено со претходното пребројување.  

„Затоа, сценариото со користење на податоците од стариот попис на населението и новите податоци ги става некои општини во позиција да очекуваат помалку пари од претходниот период“, пишува тој.

Костадинов направил и симулација која општина колку пари ќе добие од ДДВ, притоа ги споредил сумите според пописите од 2002 и 2021 година. Таа покажува дека повеќе од половината од единиците на локалната самоуправа ќе добијат помалку пари поради тоа што имаат помалку население.

Извор: Научна студија „Како пописот на населението влијае на трансферите на ДДВ од централната влада до локалните единици во Македонија?“ од Александар Костадинов

Извор: Научна студија „Како пописот на населението влијае на трансферите на ДДВ од централната влада до локалните единици во Македонија?“ од Александар Костадинов

„Владата кога го креирала процентот на ДДВ точно знаела дека со предложената методологија поради намалениот број на граѓани во државата не ги зголемува туку ги намалува приходите по основа на ДДВ за општините. Ова ги покажува тоталната негрижа на Владата за општините и немањето намера да спроведе реална фискална децентрализација“, вели претседателот на ЗЕЛС, Ѓорѓиевски. Тој  додава уште и дека според неодамна објавена анализа од УНДП, централната власт има огромен процент на потфрлање во борбата со сивата економија, а со тоа и наплатата на реалното ДДВ, што директно се одразува и на приходите на локалната власт.

Законот од СФРЈ и неусогласеноста ги чинат општините 50 милиони евра годишно

„Системот на финансирање на општините е далеку од правичен и ЗЕЛС во периодот што следува ќе се залага за унапредување на методологијата за поправично трансферирање на средствата од централно на локално ниво во согласност со европските практики. Во најголем број европски држави приходите од персоналниот данок на доход (ПДД) се чисто општински изворен приход, кој директно ги насочува општините да се борат за секое ново работно место, наместо фокусот да е кон комуналната такса за уредување на градежното земјиште, која денес е најголем општински приход од кој се финансираат надлежностите на општината“, вели првиот човек на ЗЕЛС.

Пресметките на ЗЕЛС покажуваат дека поради неусогласеност општините губат повеќе од 50 милиони евра и по основа на данок на имот, кој е нивни изворен приход. Над половина од оваа сума е на Град Скопје.

Орце Ѓорѓиевски, претседател на ЗЕЛС

Парите не стигнуваат до касите на локалните власти, според Ѓорѓиевски, поради застареност на Законот за даноците на имот, кој влече решенија од СФР Југославија, но и поради нееднаквиот третман на општинската даночна администрација во однос на државната даночна администрација.

„Целокупниот имот во нашата држава се регистрира во Агенцијата за катастар на недвижности. Во согласност со Законот за даноците на имот, општините и катастарот еднаш годишно треба да ги усогласуваат податоците од двата регистри, но катастарот одбива да ја извршува оваа законска надлежност бесплатно и за тоа бара огромни средства од општините, бидејќи во Законот за катастар на недвижности ослободени од надоместок се сите институции од централната власт, но не и општините.  Пандан на ова, Управата за јавни приходи има право на бесплатен пристап до податоците од катастарот“, вели претседателот на ЗЕЛС.

Според него, општинската администрација тешко може да врши и присилна наплата на даноците на имот, затоа што за да го стори тоа „мора од деловните банки да купува податоци за трансакциските сметки на даночните обврзници, додека Управата за јавни приходи има директен пристап до единствениот регистар на сметки што го води клириншката куќа“.

„Значи имаме целосна нееднаквост на две даночни администрации - централната, која има нормални услови за работа и бесплатен пристап до сите регистри, и општините, кои немаат пристап до единствениот регистар на недвижен имот, односно треба да плаќаат енормни суми пари за обезбедување на основните податоци“, објаснува Ѓорѓиевски.  

Во ваква ситуација десетина општини лани почнаа сами, но и потпомогнати од УСАИД, да вршат масовна репроцена на недвижен имот. Меѓу тие општини е и Арачиново, каде што две децении не се вршеше наплата на данок на имот, а сега се очекува да бидат издадени решенија за плаќање.

 

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар