.webp){kind=icon}
Најмалите фирми во Македонија или таканаречените микросубјекти најмногу ги почувствуваа негативните ефекти од енергетската криза во минатата година и голем број од нив денес се на работ на опстојување. Податоците на Народната банка објавени во новиот извештај за финансиската стабилност покажуваат дека со предизвици се соочува целокупниот корпоративен сектор, со оглед на тоа што има драстично намалување на бројот на вработените и покрај тоа што големата слика покажува зголемување на приходите и профитабилно работење. Имено, бројот на вработени во корпоративниот сектор лани се намалил за 14,3 проценти на годишна основа, по минималниот раст од 0,9 проценти во претходната година.
„Движењата на пазарот на трудот во текот на 2022 година беа под влијание на послабата економска активност, кога сѐ уште е голема неизвесноста од развојот на војната во Украина, а трае и енергетската криза. Така, бројот на вработени во корпоративниот сектор се намали на годишна основа, а анализата по одделни дејности покажува поизразено намалена вработеност кај дејностите преработувачка индустрија, земјоделство и трговија на големо и мало“, посочуваат од Народната банка.
Двојно зголемена загуба кај микросубјектите
Во 2022 година, во услови на нови предизвици од опкружувањето, речиси сите дејности од корпоративниот сектор ги зголемија приходите од работењето и ја подобрија профитабилноста.
„Втора година по ред корпоративниот сектор бележи висок раст на вкупните приходи од 28,3 проценти, кој и оваа година е речиси во целост резултат на растот на остварените приходи од продажба. Истовремено, зголемени се и расходите, првенствено под влијание на трошоците за суровини и набавки на стоки, а двојно поголем раст имаше и кај трошоците за вработени (во услови на двојно повисок раст на просечната бруто-плата и покрај намалувањето на бројот на вработени)“, велат од Народната банка.
Оттаму посочуваат дека најзабележливо зголемување на профитабилноста има кај угостителската дејност, и тоа над претпандемиското ниво, која наедно оствари и највисок раст на приходите од продажба. Веднаш по неа, и индустријата оствари значајни резултати во продажбите, поради што се најде меѓу трите најпрофитабилни дејности, и покрај предизвиците поврзани со енергетската криза.
Од Народната банка информираат дека растот на нето-добивката на корпоративниот сектор на годишна основа е солиден, но побавен во однос на 2021 година, како последица на остварената загуба кај микросубјектите.
„Оваа загуба е двојно поголема во споредба со загубата на микросубјектите претходната година, што заедно со затегнатите финансиски услуги може уште повеќе да го ограничи пристапот на овие субјекти до финансирање од банките и да ги зголеми ризиците што произлегуваат од нив“, велат од Народната банка.
Анализата по дејности покажува дека дејноста информации и комуникации и натаму е најпрофитабилна, додека најмалку профитабилна дејност е земјоделството. Главен двигател на растот на нето-добивката на домашниот корпоративен сектор се големите претпријатија, со придонес од 72,7 проценти, кои наедно имаат и најголемо учество во вкупната остварена нето-добивка на корпоративниот сектор (55,2 проценти).
Ризици за идниот период
Ризиците за работењето на корпоративниот сектор се нагласени и во периодот што следува, во услови на зголемени трошоци за финансирање што може да ја зголемат ранливоста на компаниите, особено за оние субјекти што се високозадолжени или не остваруваат задоволителен обем на оперативен паричен тек, сметаат од Народната банка.
Заострени кредитни услови
Во текот на 2022 година банките примиле вкупно 233.351 кредитно барање за евалуација, во чии рамки 7,6 проценти (или 17.777) биле поднесени од секторот нефинансиски друштва. Лани е видливо позначително намалување на поднесените барања за кредити од страна на нефинансиските друштва, што соодветствува со заострените услови за финансирање.
„Имено, вкупниот број апликации за кредити разгледани од банките од овој сектор забележа намалување за 25,6 проценти во споредба со претходната година. Притоа, 16,4 проценти од вкупните примени кредитни барања биле одбиени од страна на банките, забележувајќи мало зголемување во однос на претходната година (за 1,9 п.п.). Овој процент на одбиени кредитни барања за нефинансиските друштва е 5,3 проценти и минимално се зголемил на годишна основа (за 0,4 п.п.)“, велат од Народната банка.
Оттаму додаваат дека стапката на одбиени кредитни барања била најниска во пандемиската 2020 година, кога на компаниите им беше дадена посилна кредитна поддршка, заради надминување на тешкотиите во оперативното работење како последица на ковид-19.
„Блумберг Адрија“ веќе пишуваше дека вкупниот долг на корпоративниот сектор во Македонија на крајот на 2022 година изнесувал 565 милијарди денари (околу 9,1 милијарди евра), што е зголемување во однос на претходната година, кога долгот изнесувал 496 милијарди денари (околу 8 милијарди евра).
Од централната банка укажуваат дека продолжената неизвесност од опкружувањето што создава ризици за економската активност е дополнителен фактор на ризик за одржливоста на долгот на корпоративниот сектор.
Ликвидносниот ризик и натаму е клучниот извор на ранливост за домашниот корпоративен сектор, и покрај оствареното подобрување на оперативната ефикасност во 2022 година. Така, во текот на годината, показателите за ликвидноста се задржаа на нивото на нивниот десетгодишен просек, но под нивото што теоретски се смета за задоволително.
„Микросубјектите и субјектите од земјоделскиот сектор и натаму покажуваат поголема ранливост на ликвидносни шокови, што се согледува преку пониското ниво на моментна и тековна ликвидност во споредба со преостанатите субјекти и со просекот на секторот“, укажуваат од Народната банка.
Проблем е што задолжувањето ќе станува поскапо
Од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ во септември годинава прогнозираа дека затегнувањето на монетарната политика допрва ќе го поскапе задолжувањето за компаниите во Македонија.
„Во јули 2023 година вкупните заеми се намалија за 0,2 процента на месечно ниво, што беше примарно поттикнато од месечното намалување на корпоративните заеми за 0,9 проценти. Знак за забавување на кредитната активност може да се забележи кај падот на кредитите во странска валута (претежно во евра) за кои каматните стапки растеа со повисоко темпо од стапките на денарските кредити“, укажаа нашите аналитичари.
Тие тогаш изразија очекување за дополнително зголемување на каматните стапки на кредитите барем во текот на следните шест месеци.
Помалку вработени, поголема продуктивност
Од аспект на показателите за конкурентноста, продуктивноста на корпоративниот сектор расте, и тоа забрзано втора година по ред (за високи 13,6 проценти во просек, наспроти 3 проценти во претходната година во услови на стагнација, па и негативни движења кај вработеноста), при намалување на трошоците по единица труд (за 1,6 проценти наспроти зголемувањето во претходната година од 4,2 проценти). Од секторски аспект, растот на продуктивноста доаѓа главно од услужниот сектор и во помал дел од земјоделството (пред сѐ поради падот на бројот на вработените), во услови на пад кај дејноста информации и комуникации.
Раст на стечајните постапки
Во текот на 2022 година бројот на правни лица над кои е отворена стечајна постапка се зголеми, што придонесе за зголемување на стапката на банкротирани правни лица до нивото од 1,2 процента (еден процент во претходната година), што сепак е под нивоата присутни пред пандемијата.
„Мало зголемување бележи и бројот на субјектите со блокирана трансакциска сметка до нивото од 22,2 процента од вкупниот број регистрирани субјекти на крајот на годината (22,1 процента во претходната година). Учеството на згаснати субјекти во вкупниот број активни правни лица во 2022 година изнесуваше 10,9 проценти, што е намалување во однос на претходната година (11,9 проценти)“, велат од Народната банка.
Depositphotos
Оттаму додаваат дека стапката на згаснати субјекти и натаму е пониска од стапката на новоосновани правни лица, која по зголемувањето во претходната година се намали и изнесуваше 13,8 проценти.
Подобрена финансиска дисциплина
Во 2022 година за домашниот корпоративен сектор е карактеристично подобрувањето на финансиската дисциплина, која се согледува во скратениот нето оперативен циклус на околу девет дена, во услови на забрзување на плаќањето на обврските и побрза наплата на побарувањата. Така, во текот на годината, на домашниот корпоративен сектор во просек му биле потребни околу два и пол месеци за наплата на побарувањата, а четири месеци за исплата на краткорочните обврски.
„Доколку поголемата уредност во плаќањата се задржи во периодот што следува, тоа може да има позитивен придонес кон одржувањето на ликвидносната позиција на корпоративниот сектор на стабилно ниво, како и преносни позитивни ефекти врз одржливоста на долгот“, велат од Народната банка.
Од монетарната власт порачуваат дека за одржлива профитабилност на корпоративниот сектор и во следниот период е важно да се продолжи со подобрување на продуктивноста и финансиската дисциплина, кои би придонеле за одржување и на ликвидноста на овој сектор на стабилно ниво.
