Цените во земјава растат со (не)оправдани изговори

Оправдан ли е растот на цените на производите и услугите е прашање што често си го поставуваат и граѓаните, кои последни ја плаќаат сумата. Тоа е веројатно прашање и за трговците, а со него се занимаваат и економските аналитичари. Со почетокот на војната во Украина почна тренд на глобален раст на цените првенствено поради намалувањето на понудата на одредени стоки и услуги. Недостигот од работна сила и прекините во синџирот на снабдување ги зголемија трошоците. Растеше цената на енергијата, на транспортните трошоци и секако на крајните услуги и производи. Стапките на раст беа и двоцифрени.

Во моментот во тек е процес на стабилизирање на цените, иако сепак инфлацијата не е ставена под контрола. Тоа не го замаглува фактот дека имаше, а и сега има, зголемување на цените кое не е сосема оправдано. Во еден често цитиран труд, Пол Донован, главен економист во УБС (UBS AG), вели дека развиените економии влегле во период „во кој некои компании вртат приказна што ги убедува клиентите дека зголемувањата на цените се ’фер’, додека всушност тие се маскирање на растот на профитните маржи“. 

Потребни се координирани фискални и монетарни мерки

Анализиравме дали во Македонија е присутен токму тој или некој сличен тренд. Инфлација со оправдување (excuseflation - од англиски excuse) во суштина е зголемување на цените на добрата или услугите како последица на економска, политичка или друга општествена промена што служи како изговор за порастот. „Одговорот на прашањето дали во нашата земја имаме зголемување на цените што не се базира на разумен раст на трошоците, не е едноставен, вели за „Блумберг Адрија“ професорот на Економскиот факултет Пеце Недановски.

Bloomberg Chartmaker

Tрошоците на животот во април 2024 година во однос на април 2023 година во земјава бележат зголемување од четири проценти, а цените на мало бележат зголемување од 3,5 проценти, соопшти месецов Државниот завод за статистика (ДЗС). Стапката на инфлација и во март беше четири отсто, кога беше регистрирано забрзување на растот во однос на февруари, кога стапката изнесуваше три проценти. Првичното забрзување делумно се должеше на престанокот на важноста на мерките за гарантирани цени на дел од прехранбените производи и пијалаци и за укинување/намалување на дел од увозните давачки, факт што го потврди и Народната банка. Но колку чинат сите оправдувања?

 

 

„Веројатно е потребна подлабока анализа на растот на трошоците на животот (цените), особено во транспортот и комуникациите, како и кај храната и безалкохолните пијалаци. Според мене, ваквата состојба делумно е рецидив на одмрзнувањето на соодветните цени во претходниот период, а последователно на тоа и на привременото отсуство на координација на фискалните и монетарните мерки. Во таа смисла можеме да размислуваме за евентуално присуство на ефектот на exuseflation (инфлација со оправдување)“, вели професорот Недановски. 

Bloomberg Chartmaker

Тој е дециден дека во секој случај, ваквата состојба не е од полза за националната економија. „Можеме да претпоставиме дека ова ќе трае и во наредните два-три месеци, барем до моментот на конституирање на новата влада и профилирање на новите креатори на фискалните политики. Ценам дека многу значајно за смирување на инфлаторните притисоци ќе биде промовирањето конзистентни фискални политики што ќе бидат координирани со монетарните мерки“.

Централната банка на Македонија на последната седница одлучи да ја задржи каматата на благајничките записи на 6,30 проценти. Оттаму образложија дека главниот акцент при носењето на одлуката за задржување на тековната поставеност на монетарната политика бил ставен на потребата од стабилизирање на инфлацијата на историски ниските нивоа и инфлациските очекувања на потрајна основа, имајќи ги предвид присутните ризици, кои во голема мера се поврзани со геополитичките тензии.

 

 

„Од мој агол на гледање, ефективноста на антиинфлаторните мерки не е резултат на нивната евентуална ’строгост’, туку на нивната соодветност на логиката на пазарот, како и на веќе потенцираната усогласеност на монетарните и фискалните политики“, додава професорот.

Предвидувања

Како што веќе пишувавме, ММФ во најновиот извештај за економските изгледи посочи дека иако трендовите на инфлацијата во изминатиов период беа охрабрувачки, светската економија сè уште не е на посакуваната цел. Оттаму предупредија дека неодамнешните нагорни поместувања кај вкупната и кај базичната инфлација се причина за будност на носителите на политиките.

Од НБРМ велат дека остварувањата кај инфлацијата од почетокот на годината се пониски од очекувањата, но нивото сѐ уште е над историскиот просек, а ризиците во однос на идната динамика на цените и натаму постојат.

„Сѐ на сѐ, амбиентот за водење на монетарната политика е умерено поповолен од очекувањата. Сепак, ризиците кај инфлацијата наметнуваат потреба од натамошно внимателно следење на динамиката и факторите на инфлацијата и претпазливост во однос на водењето на макроекономските политики што влијаат врз побарувачката во економијата, вклучувајќи и преку пазарот на трудот, каде што има високи стапки на реален раст на платите“, информираа од Народната банка.

Професорот Недановски вели дека очекува да продолжат ваквите трендови на мал пораст на инфлацијата на краток рок односно во наредните неколку месеци, а потоа инфлацијата да се смири.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар