Над половина од возилата за превоз на стока во Македонија се „црни возила“

Иако годината на ковид (2020) за голем дел од бизнисот беше најтешка, полна со проблеми, предизвици и неизвесност, за транспортниот сектор тоа е годината што измина, 2024-та. Правејќи осврт на состојбите во транспортот во годината што веќе е зад нас, засегнатите вршители на таа дејност ќе речат дека по ковидот, 2024-та е најтешката година за вршење превоз поради повеќе причини што им го отежнуваат работењето. Покрај стандардните проблеми со кои се соочуваат сите сектори генерално, како недостиг од работна сила и зголемени трошоци (во случајов поскапени патарини и гориво), овој сектор се соочува со намален обем на работа и ограничен пристап на транспортниот пазар со мал број меѓународни транспортни дозволи.

„Превозот во патниот сообраќај најмногу ги чувствува кризите што постојат во рамките на севкупните општествени турбуленции што се случуваат на ниво на цел свет. Воените услови и финансиските кризи се причини за намалување на транспортните пазари како територијален опсег, намалување на производството на производи за широка потрошувачка и репроматеријали, а со тоа намален обем на стока за превоз, вели Биљана Муратовска, генерална секретарка на асоцијацијата на превозници во Македонија „Макам-транс“.

Но има и други причини за проблеми. Меѓу нив, одливот на работна сила, пред сѐ на професионални возачи во земјите членки на ЕУ што имаат активна политика на привлекување квалификувана работна сила од 2015 година. Тоа денес, „преку разни дискриминаторни политики, врши ‘притисок’ на професионалните возачи полесно да одлучат и да заминат во странство“. 

Во превозот нема резерва што може да чека подобри времиња за работа

„Во овие тешки услови на стопанисување, глобално и од економски аспект многу е тешко да се предвиди нешто. Сигурно е само дека превозниците мора да се движат ако сакаат да опстанат затоа што во превозот нема резерва што може да чека подобри времиња“, вели Муратовска од „Макам-транс“. 

Корекцијата на цената на транспортните услуги зависи од растот на цената на нафтата, но и од цените за користење на патната инфраструктура, а најмногу зависи од конкуренцијата на транспортниот пазар.

„Во услови кога има поголема понуда на слободен возен парк не може да се постигне некое зголемување на цените во меѓународниот превоз, а возилата трошат минимум по 100 евра дневно и кога стојат во место. Тоа што во последниве десетина години е многу изразено е фактот дека сѐ поголем број домашни и странски корисници на превоз склучуваат договор за превоз пред сѐ со шпедиции или организатори на превоз што немаат сопствен возен парк, кои од своја страна за своја сметка, а за потребите на корисникот на превоз ангажираат превозници што имаат во сопственост возен парк, но работат како ‘подизведувачи’ на услугата. Тоа значи дека ако има зголемување на цените на превоз, најголем дел останува кај нив, а не кај превозниците што реално го извршуваат превозот“, посочува нашата соговорничка.

Биљана Муратовска, генерална секретарка на асоцијацијата на превозници во Македонија „Макам-транс“ Приватна архива

Од Асоцијацијата на превозници сметаат дека ако дојде до примирје на сите воени жаришта, тоа ќе резултира со зголемено производство на стока за превоз, односно ќе го врати изгубениот пазарен дел, на пример Украина, Белорусија или Русија. Тоа ќе доведе до зголемување на обртот на вршење превоз.

„Мојата процена е дека од втората половина на 2025 година ќе започне со заздравување на сите аномалии што се присутни во последниве три-четири години, отворање нови пазари и поголема можност за вршење превоз, а цените ќе растат онолку колку што ќе биде процентот на инфлацијата како просек од сите држави во Европа“, посочува Муратовска.

Визните бариери се голем проблем за македонските транспортери

Превозниците од нашата држава, но и од другите земји што не се членки на ЕУ, се соочуваат со застои, односно тесни грла на граничните линии за влез на територија на ЕУ, кои траат повеќе од 24 часа. Застои и чекања има и на гранични линии за влез од една во друга држава што не се членки на ЕУ (на пример на границите меѓу Македонија, Србија, Косово, Албанија, Црна Гора и други).

„Блумберг Адрија“ веќе пишуваше за проблемот на транспортерите што се појавува поради визната бариера од аспект на броење на деновите на престој на територијата на шенген-зоната (90/180) исто како возачите да се туристи, а не вршители на работни задачи во согласност со деловната политика на превозните трговски друштва во Македонија, но и во другите држави што не се членки на ЕУ.

„На тој начин професионалните возачи се поставени во дискриминаторна позиција во однос на другите видови на транспорт што се изземени од оваа обврска (бродски, железнички и авиопревоз). Швајцарија, која е дел од шенген-просторот иако не е членка на ЕУ, од 2016 година воведе задолжително вадење работни визи од Амбасадата на Швајцарија во Косово за возачите што се вработени во македонски превозни трговски друштва и превезуваат стока или патници од, за или низ територијата на Швајцарија, што е спротивно на визната либерализација и потпишаната билатерална спогодба од областа на превозот во патниот сообраќај“, објаснува Муратовска. Таа вели дека образложението за ваквиот потег од имиграциското биро на Швајцарија е дека превозниците остваруваат профит иако не работат во швајцарска фирма.

Илустрација (Depositphotos)

Проблемите со Романија и Бугарија постоеја и пред овие две земји целосно да влезат во шенген-зоната, а сега се дотолку поголеми. Имено, претходно, во согласност со регулативите на ЕУ, влезот од една во друга држава што не е во шенген-зоната беше ограничен на период од најмногу шест часа. Иако Европската комисија (ЕК) своевремено реагираше конкретно за Бугарија и Романија, сепак тие две држави не се потрудија да ги прошират граничните премини за да се забрза протокот на стоки и патници, исто како што нема соодветен напор во оваа насока и од страна на Унгарија, Хрватска и Грција во однос на соседните земји што не се членки на ЕУ.

„Хрватска, Англија и донекаде Грција, спротивно на сите правила што ги применуваат другите земји членки на ЕУ, а се однесуваат на движење на мигрантите и нивна злоупотреба со влез во товарниот простор на возилата, со години ги зголемуваат транспортните трошоци на превозниците со изрекување високи казни, кои се движат од 4.800 евра, па нагоре, а притоа не е докажана вина и инволвираност на возачот. Возилата стојат по неколку дена, па и месеци ако се започне судски спор, стоката што се превезува е оштетена, возилото е оштетено итн. Со еден збор, без вина си виновен и плаќаш високи глоби на име изречени казни за нарушен царински простор“, посочува генералната секретарка на асоцијацијата на превозници.

Како да се подобрат состојбите во транспортниот сектор?

Од асоцијацијата на превозници, „Макам-транс“ велат дека има повеќе клучни работи што треба да се решат за да се олесни, поддржи и поттикне транспортниот сектор. Според нив, основно е да се направи своевидно „замрзнување“ на издавањето лиценци за вршење превоз за нови трговски друштва додека не се стабилизира пазарот и не се „истреби“ постојната нелојална конкуренција. Тоа значи дека е неопходно и зајакнување на капацитетот на државниот транспортен инспекторат, кој ќе врши контрола по патиштата за странски и домашни превозници со особен акцент на необележаните возила. Транспортерите бараат зголемени патроли и контроли на патиштата, со цел да се мерат издувните гасови и другите аномалии од аспект на безбедноста на товарот, брзото возење и слично.

Од асоцијацијата на превозници во Македонија „Макам-транс“, во која членуваат речиси 1.400 работодавци од овој сектор, што инаку претставува четвртина од вкупниот број на превозни трговски друштва во оваа гранка, сметаат дека има простор за голем број усогласувања на законската материја за подобрување на условите за вршење на дејноста. Подобрите деловни услови, пак, според нив ќе придонесат за намалување на загадувањето на животната средина и за зголемување на безбедноста за сите учесници во патниот сообраќај.

„Надлежните органи во државата мора да водат сметка дека превозот на стока во увоз и извоз се врши во 96 проценти од случаите преку патниот сообраќај.

                      

Превозниците нудат неколку предлози за подобрување на состојбите во транспортниот сектор: Финансиска помош за поеколошки возила По примерот на земјите членки на ЕУ преку ИПА-фондови или некој друг систем на финансирање да се спроведат проекти за донација на средства на превозници што со одредени помали интервенции би ги подобриле перформансите на возилата од аспект на издувни гасови (специјални филтри), управувачкиот и кочниот систем на возилата, условите за возачите во нивните кабини (грејачи на седишта, безбедносни елементи во кабината и сл.).     Откуп и отпад за старите возила наместо препродавање Уште една мерка е откуп на застарениот возен парк и негово носење на отпад со цел да не се дозволи со препродавање таквите возила повторно да се вклучат во сообраќај. Германија спроведе таков проект и за патничките возила на своите граѓани.   Намалување на административните бариери Потребно е да се намалат сите административни бариери, како што е примерот со замената на регистарските таблички на возилата и добивање нови, кои повлекуваат измена на огромен број документи за сите што вршат меѓународен превоз на стока и патници. Во сите држави на ЕУ, но и во Србија, за комерцијални возила се издаваат дупликат регистарски таблици со ист број како и старите, украдените, изгубените или оштетените таблици.   Намалување на старосната граница за полагање возачки испит Со цел да привлечат повеќе млади и жени за професијата возач, државите во ЕУ овозможија да се полага возачки испит за лица од 17-18 години и нагоре, со право да вршат комерцијални превози, а кај нас сė уште е старото усогласување со ЕУ од 2015 година, каде што во Законот за безбедност во сообраќајот е наведено дека возачот треба да наполни 21 година за да почне да врши комерцијален превоз на стока и патници.   Олеснување на царинските процедури за побрз проток и поголем обем на превоз Голем број царински процедури поврзани со инспекторите што се на границата треба да се анализираат и да се изменат во интерес на побрз проток на стока, особено за таа што транзитира преку нашата држава, со што би се привлекол поголем број и на странски превозници, кои би плаќале патарини, би точеле тука гориво и би користеле други услуги, а би се вратиле и нашите превозници што поради застоите на границите бараат алтернативни патишта.

  

Над половина од возилата за превоз на стока во Македонија се т.н. црни возила

За да се подобрат состојбите во транспортниот сектор, потребно е прво надлежните државни институции да направат сеопфатна анализа на возниот парк на превозните трговски друштва што вршат превоз на стока и патници од аспект на еколошкиот стандард на возилата и нивната старосна структура, сметаат од асоцијацијата на превозници „Макам-транс“.

„Сами на себе си конкурираме бидејќи имаме евидентиран возен парк што по жител е поголем и од многу поголеми држави од нашата. Во нашата држава околу 57 проценти од возилата за превоз на стока се т.н. црни возила. Евидентирани возила над 7Т има за сопствен превоз, возила на земјоделци што се користат за внатрешен превоз, но нивната старост е и под 25 години и им се директна конкуренција на сите превозници што се лиценцирани и вршат јавен превоз на стока и патници“, вели Биљана Муратовска.

Од асоцијацијата на транспортери сметаат дека е потребно да се обрне поголемо внимание и да се приспособи законската регулатива за секторот во однос на влијанието на животната средина во согласност со регулативите на ЕУ.

„Преку воведување електронска наплата на патарини за користење на патната инфраструктура според евростандардот на возила ќе се овозможи намален пристап на странски превозници со црни возила, односно сė до оние возила со еуро 5 и еуро 6, но ќе се намали и бројот на возила и на домашните превозници (сопствен превоз, земјоделци) што користат нееколошки возила и небезбедни за сообраќајот од аспект на нивната старост и неисполнување на техничко-експлоатациски услови што се неопходни за добивање лиценца за вршење дејност“, посочува Муратовска.

Depositphotos

Дополнително, транспортерите сметаат дека надоместокот за користење на патиштата што се плаќа при регистрација на возилата треба да биде во согласност со евростандардот на возилата, а не според јачината на моторот.

Тоа значи дека тие возила што имаат повисок евростандард треба да плаќаат помал надоместок, а тие што се црни возила и имаат стандард од еуро 1 заклучно со еуро 4, треба да плаќаат поголем износ за регистрација.

„Овој принцип на ‘бариера’ го користат речиси сите земји членки на ЕУ и со тоа не носат забрани, туку со одредениот висок надомест за патарина и патна такса превозниците сами се стимулираат да го обноват возниот парк ако сакаат да работат на транспортниот пазар на ЕУ со намалени трошоци“, велат од „Макам-транс“.

Асоцијациите и коморите на превозници од Македонија, Србија, Босна и Херцеговина, Молдавија и Турција се во редовна комуникација со цел да се договорат чекорите што сите ќе ги спроведуваат во сопствените држави, но и заеднички ќе настапат во барањата пред надлежните органи во ЕУ за поддршка за изземање на возачите од броење денови на престој на територија на шенген-зоната (90/180), по примерот на екипажот што работи во другиот вид транспорт (железнички, бродски и авиопревоз).

„Секојдневните апсења на професионални возачи при извршување на работните задачи, нивниот третман како сторители на кривични дела и флагрантните забрани на тие возачи за влез на територијата на шенген-земјите во период од неколку месеци до неколку години се напад на хуманоста и достоинството на тие луѓе, кои не превезуваат сопствена стока туку стока на компании од земјите на ЕУ“, се наведува во заедничката реакција на превозниците од петте држави што веќе ги споменавме, а не се дел од ЕУ. Тие сметаат дека сегашните законски одредби на кои подлежат единствено транспортерите во патниот превоз во одредена мера ги прекршуваат основните човекови права и принципи дадени со Европската конвенција за човекови права.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар