Македонија старее - цвета бизнисот со домови за возрасни лица

Речиси за трипати се зголемил бројот на домови за згрижување возрасни лица во Македонија во изминативе петнаесетина години. Во 2011 година во земјава имало вкупно 15 таканаречени домови за стари лица (државни и приватни), а денес функционираат вкупно 44 такви установи. Според податоците од Министерството за социјална политика, во земјава има пет државни дома за стари лица (во Скопје, Куманово, Прилеп, Битола и Берово), со вкупен капацитет од 638 легла, додека во приватниот сектор активно функционираат вкупно 39 дома, со вкупен капацитет за сместување од 1.563 лица. Со оглед на тоа што демографската слика на Македонија е лоша, односно се зголемува бројот на возрасни лица и македонската нација старее, анализиравме што се нуди на пазарот и каква перспектива има вложувањето во установи за згрижување возрасни лица.

 

  

 

Немаат сите избор за живот со семејството

По долгиот работен век, по некое непишано правило, следува мирен пензионерски период, кога човекот треба да ужива во плодот од својата работа. Но длабоката старост носи и една друга реалност, а тоа е потреба од социјален живот и пред сѐ потреба од нега. Таа нега во одредени случаи е невозможно да се добие дома, некогаш поради презафатеноста на членовите од семејството, некогаш поради тоа што помладите се иселени, а некогаш поради нестручноста на домашните, односно потребата за соодветна здравствена нега. Тука доаѓа можноста за живеење или престој во дом за стари лица. Освен постојаната здравствена нега што повозрасните ја добиваат, во домовите тие постојано имаат друштво за разговор, за рекреација, па дури, ако сакате, друштво и само за молчење и гледање телевизија. Но што сѐ се нуди во домовите и каква е понудата кај нас, а каква во странство? И најважно, колку се плаќа за тоа, односно кој може да си дозволи?

Изборот да се живее сам или во заедничка соба со друго лице може да направи голема разлика во трошоците за нега во дом за стари лица. Повеќето жители на тие домови живеат во полуприватни соби. Во глобални рамки во 2023 година разликата во цената меѓу приватни и полуприватни соби изнесува во просек 12 проценти.

Но реалноста е дека многу помалку се нудат приватни соби, за сметка на тие со две или повеќе легла. Објектите што имаат многу приватни соби обично се многу поскапи за изградба, па оттука и честата практика за двокреветни или трокреветни соби.

Домовите за стари лица се дизајнирани да обезбедат физичка, когнитивна и медицинска нега што им е потребна на возрасните што стареат. Повеќето установи нудат дневни активности и терапии, како и простор за дружба.

Сепак, во светот луксузното живеење на постарите лица воопшто не е нешто непознато. Трендот налага изградба на луксузни домови за стари во кои има фитнес-центри, бањи, салони за убавина и берберници, а работите одат дотаму што за анимирање на престојувачите често се организираат и настапи во живо. Кина неодамна најави и возови за стари лица, чија цел ќе биде не само да ги превезуваат повозрасните туку во рамките на возењето да им нудат и најразлични типови здравствени услуги и терапии, како и активности за разонода. Ние веќе пишувавме за ова и дека, според планот на кинеските власти, проектот треба да се реализира до 2027 година, а идејата е да се развие т.н. пензионерски туризам.

Во поразвиените земји има и повеќе различни цени што се наплаќаат за престој во домовите за стари лица, во зависност од нивните севкупни потреби, како и од услугите што се нудат и за кои сакаат да се претплатат. Некои домови наплаќаат дополнително на пример за одредени потреби за медицинска нега, како што се инсулински инјекции или транспорт до центри за соодветни третмани. Настрана од хроничните медицински потреби, постарите лица во домовите обично имаат потреба од помош за неколку активности во рамките на секојдневието, како што се бањање, облекување, јадење или користење на тоалетот. Понекогаш објектите наплаќаат токму според тоа, па на пример некој што може самостојно да го користи тоалетот, но има потреба од помош при бањање, би плаќал помалку секој месец од оној кому му е потребна помош и за двете.

Што е вклучено во трошоците за нега во домовите за стари лица?

Жителите на старечки дом добиваат 24-часовна нега и медицински надзор од лиценцирани медицински професионалци. Услугите за старечки дом вклучуваат квалификувана нега, како што се нега на рани, инјекции, нега на катетер и слично. Овие услуги не се вообичаено понудени во други видови животни заедници како што е независно или асистирано живеење.

„Причина број еден што домовите за стари лица се толку скапи е затоа што бараат многу медицински сестри и членови на персоналот да се грижат за жителите“, вели Мајкл Лејсон, менаџер за податоци на Американско здружение за здравствена заштита.

Во државните домови тешко се доаѓа до место,  во приватните ретко кој може сам да плати

Генерално не постојат некои посебни правилници за тоа кој може да биде сместен во дом за стари, иако во приватните установи може да се случи некој од барателите на услуга да не одговара во однос на неговата здравствена состојба и потребата за грижа (ако станува збор за некоја посериозна или специфична дијагноза) со тоа што може да го обезбеди самиот дом како услуга и нега. Сепак, тоа се ретки случаи.

Цените во државните и приватните домови, разбирливо, се значително различни, односно може да се заклучи дека престојот во приватен дом чини трипати, па дури и четири пати повеќе отколку во државните.

Цените за сместување во јавни установи за вонсемејна социјална заштита на стари лица почнуваат од 9.700 денари до 22.000 денари, додека според јавно објавените ценовници и податоците што ги добивме во разговор со некои сопственици на приватни домови цената во просек е околу 40.000 денари или, поточно, варира во опсег од 35.000 до 50.000 денари.

„Блумберг Адрија“ минатата година пишуваше за тоа дека, според месечните примања, престојот во приватните објекти за сместување стари лица е буквално луксуз. Но, од друга страна, потребите се големи, а државата не располага со доволно капацитет за да обезбеди сместување за тие лица по соодветни цени. Листата на чекање е долга и некогаш се случува за место во државен дом за стари да се чека и со месеци.

Според последните достапни податоци од Фондот за пензиско и инвалидско осигурување (ПИОМ), кои се однесуваат на јануари, просечната исплатена нето-пензија во земјава изнесува 23.726 денари. Притоа, Македонија има нешто над 342 илјади пензионери, кои добиваат неколку типа месечен надоместок: семејна пензија (19.158 денари во просек), инвалидска (21.273 денари во просек), старосна пензија (25.349 денар во просек), земјоделска (13.398 денари во просек) и воена пензија (32.315 денари во просек).

Според износот, најмногубројни се тие што добиваат пензија во опсег од 15.700 до 19.400 денари (35,6 проценти). Речиси 24 отсто од пензионерите добиваат пензија во опсег од 19.400 до 25 илјади денари, а речиси 26 отсто од вкупниот број земаат месечно меѓу 25 и 39 илјади денари.

Што добиваат старите лица во домовите?         

Од Министерството за социјална работа велат дека основна дејност на јавните установи за вонсемејна социјална заштита на стари лица се: - сместување, згрижување, 24-часовна помош и поддршка од стручни лица, исхрана, облека, помош и нега, обезбедување одредена примарна здравствена заштита во зависност од утврдените потреби на корисниците на услуги; - социјални, културни и рекреативни активности, работна терапија во зависност од потребите, способностите и барањата на корисниците на услуги, специјализирана стручна помош и социјална подршка на нивното семејство.

 

Покрај основната дејност, јавните установи за вонсемејна социјална заштита на стари лица моментално не вршат дополнителни дејности како што се дневен или полудневен престој, информираат од ресорното министерство. 

               

Во писмен одговор за „Блумберг Адрија“ од Министерството за социјална работа велат дека во Програмата за изградба, опремување и одржување објекти за социјална заштита и домови за стари лица е предвидено: • реконструкција, адаптација и пренамена на ученичкиот дом „Боро Менков“ од Крива Паланка во јавна општинска установа за вонсемејна заштита на стари лица во општината Крива Паланка; • изградба на јавна општинска установа за вонсемејна заштита на стари лица во општината Кавадарци; • во тек се завршни активности за изведување градежни работи за реконструкција и адаптација на деловен објект број четири во ЈОУ Дом за стари лица „Д-р Иван Влашки“ во Берово, а сè со цел за зголемување на сместувачкиот капацитет на установата.

Како е во приватните домови во земјава?

„Лабос“ е еден од најстарите приватни домови за стари лица. Оттаму во разговор за „Блумберг Адрија“ велат дека нудат дваесет и четиричасовен престој со негувателки за храна и хигиена, како и лекар за редовни здравствени прегледи. Собите се двокреветни и трокреветни, а во секоја има тоалет и телевизор. Во рамките на објектите има поголеми дневни простории за дружење, како и социјален работник што е тука за да организира различни активности за возрасните интерактивно и интересно да го поминуваат денот, во зависност од нивната кондиција за социјализација, наместо постојано да бидат во соба или да се дружат единствено со телевизорот.

Приватна архива на „Лабос“

 

„Имаме дури и луѓе што се со нас веќе 15-16 години. Инаку, ние сме меѓу првите во приватниот сектор од оваа дејност и работиме веќе 20 години“, велат од „Лабос“. Тие самите се грижат како за хигиената така и за набавка на потребните редовни лекарства што треба да ги добиваат возрасните во зависност од нивната здравствена состојба.

„Инаку, ги групираме според интелектуалното ниво за да се дружат и соодветно да си парираат во разговорот. Може да излегуваат и со роднини, ама тие најчесто сакаат да се вратат зашто тука, на пример, секогаш има некој буден ноќе што може да им помогне или дури и да разговара со нив ако им треба. Тоа го нема секој дома, а е убаво нели да има кој да биде тука за вас и во ноќта“, велат од „Лабос“.

Приватна архива на „Лабос“

 

Нивните корисници добиваат терапии од типот на кинезитерапии, односно масажи за раздвижување и одржување на мускулатура, за што вработените се соодветно обучени.

„Другите физикални терапии не се дел од нашата понуда бидејќи се специфични и зависат од состојбата на секој човек индивидуално. А, тие терапии што ги нудиме се навистина потребни бидејќи знаеме дека постојано лежење не е добро, па на старите многу им годи тоа“, велат од „Лабос“.

За спроведувањето на различните активности во текот на денот, на располагање има и аниматор и има избор за тие што сакаат да се занимаваат, но обично тоа се работи што се прават заеднички заради безбедносни причини.

„Дозволено е да прават сѐ што сакаат и што можат да прават за да бидат задоволни и  анимирани, да не им е досадно. Од друга страна, знаете, тие имаат долги животи, имаат што да кажат, а тука има и кој да ги слуша бидејќи вработените се грижат за нив“, велат нашите соговорници.

Приватна архива на „Лабос“

 

Во објектите на „Лабос“ дневниот ред подразбира станување наутро во определено време, додека вечерното легнување го одредува секој индивидуално. Цената за престој во овие домови за стари лица е 39.000 денари.

„Имаме наша кујна и храната е нутриционистички приспособена, а обично се договараме со нив за тоа што сакаат или што не смеат да јадат. Во цената се вклучени три оброци дневно, како и ужинки меѓу секој оброк. Во текот на целиот ден добиваат што ќе посакаат, од кафе, какао, чај, млеко, бидејќи сакаме да бидат задоволни и да добиваат сѐ“, велат од „Лабос“. 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар