Вештачката интелигенција и македонскиот јавен сектор веројатно се смешни заедно

Од регистрација на автомобил, преку персонализирани програми за учење, поставување медицински дијагнози до превенција од климатски катастрофи - вештачката интелигенција сè почесто се користи од страна на владите во светот. Целта е подобрување на услугите за граѓаните. Ние анализираме што од тоа прави македонската влада. Дали евентуално има план за поголема примена, затоа што засега тоа е во зачеток.

Лани беше промовиран првиот дигитален асистент АДА. Беше најавен како прв ваков асистент базиран на вештачка интелигенција во регионот. Беше ставен на располагање на граѓаните и пред сè на странските инвеститори со цел да добиваат целосни информации за условите за инвестирање во нашата земја и за државната помош која се нуди за инвестициите.

„Во реалноста станува збор само за чет-бот со податоци поврзани со странски инвестиции, а не и за употреба на ВИ. Неговата едноставна употреба покажува дека се работи повеќе за алатка за ПР отколку за вистинска употреба на машинско учење и вештачка интелигенција за потребите на граѓаните“, вели во изјава за „Блумберг Адрија“ министерот Стефан Андоновски. Од минатата недела тој е чело на новото Министертсвто за дигитална трансформација кое до скоро беше Министерствто за информатичко општество и администрација.

Според Андоновски, досега земјава нема преземено конкретни видливи чекори во насока на примена на ВИ во јавниот сектор. „Во однос на ЕУ регулативата некои балкански земји донесоа закони врз основ на EUR-Lex – 52021PC0206 – EN – EUR-Lex (europa.eu). Спротивно, кај нас нема почнати активности за транспозиција на ЕУ законодавството поврзано со ВИ“, вели Андоновски.

Македонија сè уште нема национална стратегија за ИКТ

Прва задача на новото Министерство ќе биде подготовка на нова Национална стратегија за ИКТ, при тоа особено внимание ќе биде посветено на сегментот на употреба на дисруптивните технологии и вештачката интелигенција. Андоновски вели дека во овој процес ќе бидат вклучени сите засегнати страни и институции.

Стефан Андоновски, министер за дигитална трансформација/ приватна архива

„Прво, донесувањето на Стратегијата ќе биде пионерски чекор во овој правец на искористување на вештачката интелигенција, особено во делот на јавните услуги и јавната управа. Стратегијата ќе ги исцрта следните чекори во насока на промена и подобрување на националното законодавство, со што правилата ќе одговараат на европските насоки во промовирањето на вештачката интелигенција, користењето, но и заштитата од потенцијални злоупотреби“, вели тој.

Националната стратегија беше најавена уште на почетокот на 2021 година, и за експертите важно е што поскоро да биде изработена.

Александар Костадинов, претседател на Институтот за дигитализација, економија и иновации-ИДЕИ Скопје кој учествуваше во изработката на меѓународната публикација „Одговорна вештачка интелигенција“ (Responsible AI) како национален истражувач за „Блумберг Адрија“, вели дека за почеток таа треба да опфаќа неколку теми.

„Истражување и развој, образование, вработување, медиуми, заштита на лични податоци. Понатаму, од нив би почнале да се развиваат областите согласно развојот на оваа технологија“, вели Костадинов.

Освен стратегија, потребна е и легислатива која ќе го регулира и мониторира користењето на ВИ алатките и моделите како во приватниот така и во јавниот сектор.

„Низ државите во светот имаме бројни примери каде за оваа цел се воведени нови надлежни тела, центри или комисии кои имаат надзорна улога врз разни закони со што би се обезбедило правилна имплементација на ВИ алатките или системите за автоматско алгоритамско одлучување. Понатаму, потребни се бројни измени на законски и подзаконски акти, каде ќе се адресираат предизвиците кои ги носи ВИ, било да се тоа закони поврзани со заштита на лични податоци, образование, медиуми, здравство, сообраќај или инвестиции“, вели Костадинов.

ВИ за забрзување на процесите и намалување на корупцијата

Институтот за дигитализација, економија и иновации неодамна спроведе анализа на територијата на општина Центар која покажа дека 24,6 отсто од бизнисите лоцирани таму користеле некој тип на ВИ алатка, од кој преовладуваат алатките кои се користат за административно работење и маркетинг цели, додека помал дел користат ВИ алатки за помош при програмирањето. Најголем дел од компаниите кои користат ВИ се мали компании, до 10 вработени.

Александар Костадинов, претседател на Институтот за дигитализација, економија и иновации-ИДЕИ/Блумберг Адрија

„Потенцијалите за користење на ВИ се големи, и се очекува во следните години примената да расте во многу области, објаснува Костадинов.

Додава дека придобивките од ВИ во работењето на јавната администрација ќе бидат корисни доколку се имплементираат правилно и одговорно. „Може да се автоматизираат голем дел на одлуки со минимално учество на човечки фактор, со што се намалува можноста за поткуп или фаворизирање на поединци. Преку виртуелни асистенти можат да се обезбедат неопходните информации за граѓаните со што ќе се избегне прикривање на информации или нецелосно информирање“.

Во некои земји со помош на ВИ алатки се откриваат злоупотреби при доделување на финансиска помош, субвенции или јавни набавки.

Министерот Андоновски вели дека по изработката на стратегијата, во втора фаза ќе следува ќе промоција на алатки за услуги за граѓаните кои ќе се обидат да ги искористат придобивките од вештачката интелигенција со цел понуда на брзи, евтини, ефикасни и достапни услуги.

„Потребата на вештачка интелигенција (ВИ) во јавниот сектор има значителен потенцијал за подобрување на ефикасноста, транспарентноста на услугите кои ги добиваат граѓаните. Конкретно за подобрување на јавните услуги и автоматизација на рутински административни задачи, како и одговор на прашања на граѓаните преку чат-ботови. Анализа на големи податоци, управување и одржување на јавната инфраструктура, вклучувајќи предвидување на потребите за ремонт и оптимизација на ресурси како и економска анализа и планирање“, вели тој.

ВИ ќе бара поголеми вештини од вработените

Образованието е клучниот предизвик во следниот период затоа што придобивките од ВИ во работењето на јавната администрација ќе бидат корисни само доколку се имплементираат правилно и одговорно.

„Загриженоста околу забрзаното воведување на ВИ алатки и технологии во разни области ќе се зголемува се повеќе, а оттука и потребата за едуцирани и квалификувани службеници во јавната администрација кои можат да ги спроведат законските решенија или пак да управуваат со ВИ алатки. Со цел успешно користење на ВИ алатките, дополнително потребно е изработка на образовна рамка за службениците во јавниот сектор кои би се стекнале со знаења и вештини околу функционирањето на оваа технологија“, вели Костадинов.

Министерот Андоновски исто така смета дека јавните службеници ќе мора да се стекнат со поголеми вештини во наредниот период.

„Во поглед на вработеноста, вештачката интелигенција ќе бара зголемени вештини на вработените во јавната администрација и јавниот сектор воопшто, вклучително и училиштата, факултетите, болниците и безбедноста и одбраната. Тоа, секако не треба да значи дека работните места ќе станат „надминати“, но ќе бараат поголема флексибилност и ангажман од постојно вработените“, вели тој.

Во однос на стравувањето дека вештачката интелигенција ќе ги замени работниците, и истражувањето на „Ситигруп“ покажува дека банкарскиот сектор е најранлив кога е оваа тема во прашање, но дека технологијата можеби нема да доведе до значително губење на работни места.

Како пример во овој правец, „Ситигруп“ го наведува тоа што бројот на вработени во банкарскиот сектор луѓе помеѓу 1970-тите и средината на 2000-тите порасна иако во тој период беа воведени автоматизираните машини за благајни.

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар