Забрзан раст на пролонгираните кредити кај македонските банки

Забрзување на растот на пролонгираните кредити имало во минатата година во Македонија, што може да биде потенцијален извор на ризик, укажува Народната банка во извештајот за ризиците во банкарскиот сектор за 2022 година. Во него се истакнува дека ризикот е особено изразен доколку пролонгирањето се користи како начин за олеснување на должничкиот товар на компаниите што немаат одржливи оперативни парични текови или имаат тешкотии во задржувањето на својата конкурентска способност на пазарот.

„Така, вкупните пролонгирани кредити лани пораснаа за 16,7 проценти, односно за 2,3 милијарди денари (37,9 милиони евра), што е повеќе од двојно поголем раст во споредба со 2021 година (6,9 проценти, односно за 896 милиони денари или околу 14,5 милиони евра). Во нивната структура преовладуваат редовните пролонгирани кредити (учество од 95,6 проценти), кои условија и најголем дел од годишниот раст на пролонгираните кредити. Од секторски аспект, продолжувањето на рокот на достасување е повеќе присутно кај нефинансиските друштва (со учество од 91 процент)“, информираат од Народната банка.

Поголема ризичност кај кредитите на компаниите 

Оттаму додаваат дека застапеноста на пролонгираните кредити во вкупното кредитно портфолио на банките не е голема. Имено, на крајот од 2022 година пролонгираните кредити учествуваат со 3,9 проценти во вкупните кредити и 3,8 проценти во вкупните редовни кредити, што е на пониско ниво од нивните десетгодишни просеци (6,9 и 6,6 проценти, соодветно). 

„Притоа, ова учество е многу порелевантно за кредитите кон нефинансиските субјекти, каде што пролонгираните кредити учествуваат со 7,2 проценти во вкупните кредити, во споредба со домаќинствата (учество од 0,7 проценти). Просечната ризичност на пролонгираните кредити на крајот од 2022 година изнесува 7,3 проценти, со годишен раст за 1,2 процентни поена, одразувајќи малку повисока претпазливост кај банките во поглед на нивните очекувања за кредитниот ризик кај овие кредити, која сепак е на пониско ниво од десетгодишниот просек (10,6 проценти). Просечната ризичност е значително поголема кај пролонгираните кредити на нефинансиските субјекти (7,9 проценти) во споредба со пролонгираните кредити на домаќинствата (0,8 проценти)“, укажуваат од Народната банка.   

Инаку, стапката на  нефункционални кредити за пролонгираните кредити изнесува 4,8 проценти кај нефинансиските друштва, а 0,2 проценти кај домаќинствата.

„Концентрацијата на изложеноста на кредитниот ризик може да има значително влијание врз динамиката на кредитниот ризик. Во 2022 година, повеќето показатели преку кои се следи концентрацијата на изложеноста забележаа зголемување на годишна основа. Така, учеството на најголемите десет поединечни изложености на банките кон нефинансиските субјекти во вкупната изложеност на кредитен ризик и во сопствените средства изнесува 12,9 проценти и 73,7 проценти, што претставува зголемување за 0,5 процентни поени во однос на 2021 година, кај двата показатела“, велат од централната банка. 

Проблематични кредитите со еднократна отплата на главнината 

Од НБМ укажуваат дека потенцијален извор на остварување на кредитниот ризик може да биде динамиката на кредитите каде што е договорена обврска на корисникот за еднократна отплата на главнината на кредитот. Овие кредити главно им се одобрени на компании во форма на кредитни линии што вообичаено се предмет на периодично обновување (најчесто на рок до една година).

„Специфичноста на овие кредити е што создаваат потенцијален ризик од рефинансирање за нивните корисници, и тоа како од аспект на необновување на кредитната линија поради неисполнување на договорните заштитни клаузули, така и од аспект на зголемување на трошоците за користење. При затегнување на условите на кредитниот пазар, токму кај овие кредити може да дојде и до повисок степен на остварување на кредитниот ризик. Во 2022 година, растот на кредитите со еднократна отплата на главнината на нефинансиските субјекти забрза (достигнувајќи 13,7 проценти наспроти 4,7 проценти во 2021 година), при што растеа како редовните (за 13,2 проценти), така и нефункционалните кредити (за 30 проценти)“, се наведува во извештајот на Народната банка.

Слични ризици кај кредитите за нови проекти 

Македонските банки речиси не одобруваат кредити со еднократна отплата на домаќинствата, но кај нефинансиските друштва таквите кредити опфаќаат речиси една третина од кредитите.

„За истакнување е и дека 17,4 проценти од сите нефункционални кредити во банкарскиот систем, на крајот од 2022 година, произлегуваат од кредити каде што била договорена обврска за еднократна отплата на главнината. Стапката на нефункционалните кредити кај кредитите со еднократна отплата на главнината изнесува 3,2  на крајот од 2022 година и бележи раст за 0,4 процентни поени во однос на претходната година. Носител на овој раст беа кредитокорисниците од градежниот сектор. Раст бележи и просечното ниво на ризичност на изложеноста на банките врз основа на вакви кредитни производи (за 0,3 процентни поени до нивото од 3,5 проценти)“, велат од Народната банка. 

Од Народната банка укажуваат дека слични ризици како и кредитите со еднократна отплата на главнината произлегуваат и од кредитите одобрени за финансирање проекти.  Имено, нивниот квалитет првенствено зависи од обемот и динамиката со која би се остварувале проектираните парични текови на проектите што се финансираат од вакви кредити. Корисници на ваквите кредити се нефинансиските друштва, првенствено оние со претежни дејности „индустрија“ и од „градежниот сектор“, кои заедно опфаќаат околу 81 процент од сите кредити за финансирање проекти. Значењето на  кредитите одобрени за финансирање проекти за вкупното кредитно портфолио на банките кон нефинансиските друштва постојано се зголемува во минатите неколку години и на крајот од 2022 година тие зафаќаат 13,1 проценти (12,5 проценти на 31.12.2021 година).

„Во 2022 година дојде до забележително влошување на квалитетот на ова кредитно портфолио, што се согледува преку високиот годишен раст на стапката на нефункционалните кредити од 1,8 на 8,4 проценти“, велат од Народната банка. 

Заострувањето на монетарната политика дополнителен товар за компаниите 

„Новото зголемување на каматната стапка од страна на Народна банка  неповолно ќе влијае на стопанството, ќе ги намали инвестициите и ќе го загрози економскиот раст,“ изјави неодамна во интервју за „Блумберг Адрија“ универзитетскиот професор Абил Бауш. Според него, ефектите од агресивната монетарна политика најмногу ќе се рефлектираат во првиот квартал во 2024 година.  

„За разлика од ФЕД и ЕЦБ, каде што по пандемијата имаше поголем проток на пари и со растот на каматите се обидуваат да ги повлечат свежите пари во оптек за некако да влијаат на инфлацијата, која кај нив е веќе едноцифрена, кај нас ситуацијата е друга. Новото зголемување на каматната стапка од Народната банка на 6 отсто ни навестува дека сите оние макроекономски политики на централната власт што би требало да дадат резултати за во овој квартал да може да имаме веќе стабилна едноцифрена инфлација, за жал не ги дадоа ефектите. И во овој момент, кога имаме намалување на цените на енергентите за разлика од лани, инфлацијата е намалена, но тоа можеби доаѓа од тој аспект, а не од потезите или политиките што ги води централната банка. И ова загрижува многу, затоа што нашата и така кревка економска стабилност во државата ќе мора да се затегне со нови инвестиции или нови пари на пазарот, што значи дека ќе имаме намален економски раст, а тоа не ме загрижува само за оваа година туку овој тренд може да продолжи и во наредните години“, вели Бауш. 

Инаку, Советот на Народната банка на последната седница донесе макропрудентна мерка за зголемување на стапката на противцикличниот заштитен слој на капиталот за изложеностите на домашните банки за 0,25 процентни поени, од претходно утврдените 0,75 проценти на еден процент, со почеток на примена од 1 јули 2024 година.

„Зголемувањето на стапката на противцикличниот заштитен слој на капиталот има цел да дејствува превентивно и да води кон натамошно зајакнување на капиталната позиција на банките, земајќи ги предвид тековните макроекономски услови и движењата на пазарот на недвижности. Оваа мерка е во согласност со мерките што се преземаат во поголем број земји во Европската Унија со кои се бара повисока адекватност на капиталот на банките како заштита од можните ризици од опкружувањето“, соопшти Народната банка.

Советот на Народната банка на истата седница го разгледа и го усвои извештајот за ризиците во банкарскиот сектор за првиот квартал од 2023 година. Во извештајот се оценува дека банкарскиот сектор е стабилен и соодветно се справува со тековните предизвици, при што опкружувањето и натаму е неизвесно како резултат на глобалните фактори и проследено со сѐ уште високи, иако намалени, стапки на инфлација и затегнување на финансиските услови.

 

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар