ЕСГ што? Македонските компании во срамежлив обид, повеќе назад

Македонските компании сакаат да пишуваат долги соопштенија кога ќе дадат донација или спонзорство. Но известувањата за ефектите што нивната работа ги има врз животната средина или за условите за работа во која работат нивните работници им се пократки.

Културата за ЕСГ -известување во земјава е во зародок (анг., ESG - Еnvirmental, social and governance). Компаниите уште учат дека известувањето за екологија, социјала и добро управување – за нив ќе донесе дополнителна вредност пред очите на инвеститорите.

Во согласност со извештајот на Институтот за европски политики (ЕПИ), објавен во ноември лани, првите чекори во насока на ЕСГ-стандардите се направени, но има уште многу работа.

Европската Унија трча многу побрзо напред и веќе од следната година регулативата за известување по точките од ЕСГ-концептот ќе стане многу построга. Меѓу другото, и банките ќе ги чини поскапо ако кредитираат компании што не работат во согласност со овој концепт. ЕСГ станува новото нормално.

Известувања има, дискутабилна е нивната релевантност

Според наодите на ЕПИ, во практика, компаниите имаат политики за животната средина и информираат за активностите што ги преземаат, барем декларативно, но само неколку од нив даваат податоци за нивното влијание врз еколошките прашања или како тие работи влијаат на нивниот бизнис.

Поголемиот дел компании не информираат за својата деловна етика. Третина од компаниите набљудувани во ова истражување објавиле етички кодекс, антикорупциска политика и процедура за известување.

Повеќе од половина од компаниите откриваат податоци за наградувањето на членовите на одборите и приходите на вработените. Помалку од половина од компаниите имаат јавно достапни информации за нивниот став за човековите права и условите за работа што ги нудат. Само мал дел компании откриваат информации за своите работни стандарди.

За овие прашања, Македонската берза подготви и Кодекс за корпоративно управување уште во 2021 година и Водич за ЕСГ-известување. Со известувањата треба да бидат опфатени 27 компании на берза. Но за 2021 година, само три компании поднеле извештаи  Надежите се дека за изминатата 2022 година ќе има повеќе известувања за ЕСГ-проблематиката.

Авторот на извештајот на ЕПИ, Стефан Ристовски, во изјава за „Блумберг Адрија“ накратко го сублимира своето истражување. Вели дека новиот Кодекс за корпоративно управување и Упатството за известување за ЕСГ на Македонската берза за првпат наметнуваат обврски и  даваат насоки за компаниите како да известуваат за својата вклученост во адресирањето на еколошките и социјалните прашања, како и прашањата поврзани со доброто управување.

Стефан Ристовски, ЕПИ

„Иако потфрлуваат во длабочината и ширината во споредба со барањата на Европските директиви, новите правила на Македонската берза се позитивен пример дека овие прашања може и треба да се вметнат во регулаторната рамка. Покрај притисокот од сè поголемиот интерес на инвеститорите, потрошувачите и други засегнати страни, законската обврска е несомнено важна алка во издигнувањето на свеста кај приватниот сектор за неговата улога и придонес кон одржлив економски развој“, објаснува Ристовски.

Понатаму, истражувањето покажува дека, покрај недостапноста на информации, дискутабилна е и релевантноста на јавно достапните податоци.

„Постои тенденција компаниите да ги обелоденуваат политиките и активностите што ги преземаат по одредено социјално прашање или прашање поврзано со заштитата на животната средина. Овие декларативни изјави нечесто се поткрепени со податоци за резултатите од политиките и активностите што тие, барем декларативно, ги имплементираат“, се наведува во извештајот на ЕПИ.

Младите повеќе се интересираат за ЕСГ-прашањата

Една од компаниите што целосно го имаат имплементирано овој концепт е КБ Прво пензиско друштво. Горан Мартиноски, раководител на секторот за управување со средства, во изјава за „Блумберг Адрија“ вели дека во последните пет-шест години оваа тема била сè поактуелна на сите меѓународни конференции на кои учествувале, па оттука ја искористиле пандемиската 2020 година за длабока анализа и планирање за примена на ЕСГ-концептот.

„Во текот на 2021 година целосно го имплементиравме во процесот на инвестирање на пензиските фондови со кои управуваме. Со овие пионерски чекори успеавме да го зголемиме т.н. ЕСГ-скор на портфолијата со странски акции за одлични 41 отсто, a истовремено показателот на јаглеродниот интензитет (carbon intensity), кој го мери соодносот на испуштени тони на CO2 и остварени приходи од продажба, е намален за 26,5 отсто. Особено се гордееме кога некој наш член ни кажува дека неговите вредности и верувања се поистоветуваат со нашата стратегија и тоа ни дава поттик и понатаму да ги следиме глобалните трендови за заштита на животната средина и активно да работиме на нејзино унапредување“, вели Мартиноски.

Според него, во последниот период сè почесто се зборува за одговорното инвестирање, но ќе биде потребно време за целиот концепт да допре до повеќе луѓе.

Горан Мартиноски

„Она што е интересно е генерацискиот јаз во однос на ова прашање. На помладите генерации, особено оние што им припаѓаат на групите милениумци и зед (Z), оваа тема им е особено важна и тие размислуваат како до почиста животна околина, почист воздух, поголеми работнички права – дури и целосно ги менуваат правилата на игра за тоа како се однесуваат спрема работното место и сл. Кога зборуваме со помладите генерации на јавни настапи, тие се заинтересирани своите пари да ги насочуваат кон инвестиции (компании) што имаат позитивен импакт на општеството, кои се грижат за животната средина, оние компании што го намалуваат испуштањето на јаглерод диоксид итн. За разлика од нив, постарите генерации многу малку се запознаени со концептот на одговорно инвестирање, сакаат да дискутираат за тоа како да стигнеме до подобра животна средина, но не преземаат никакви чекори. Според моето мислење, има голем напредок, но има уште многу работа, а тоа е обврска на сите да допреме до што е можно повеќе луѓе и овој концепт да стане дел од културата и нашето секојдневие“, објаснува Мартиноски.

Банките повеќе ќе кредитираат компании со ЕСГ-стандарди

Сепак, имплементацијата на ЕСГ постепено ќе се засили, почнувајќи од тоа дека европските банки во сите свои филијали ќе мора да ги применуваат регулативите што налагаат финансирањето на компаниите што заостануваат според стандардите за ЕСГ да биде демотивирано. Односно, регулативите ќе бараат од банките да издвојат повеќе од сопствениот капитал за изложеност кон компаниите што заостануваат на овој план, кои не обрнуваат внимание на одржливоста. Доколку обезбедуваат средства за такви компании, нивната профитабилност ќе се намалува.

Во овој сегмент, кај нас веќе заживеаја таканаречените зелени кредити. Во вкупните кредити нивното учество се зголеми од 2,2 на над три отсто.

„Можеме да забележиме во изминатиов период дека голем број банки нудат т.н. зелени кредити, за кои нудат пониска каматна стапка, а и некои дополнителни бенефиции, во форма на поврат на дел од средствата и сл. Според податоците од НБРСМ, зеленото кредитирање бележи постојан раст и на крајот на септември 2022 година е зголемено за 80 отсто во споредба со крајот на 2019 година. Со заострување на регулаторните барања, имплементација на групациски политики кај банките чиј главен акционер е од ЕУ, со зголемување на свесноста кај компаниите сметам дека во следниов период оваа тема ќе станува сè поактуелна, а на долг рок сите ќе ги почувствуваме бенефициите од одговорното инвестирање“, вели Мартиноски.

И Ристовски вели дека темата допрва ќе се отвора, а причината за слабата транспарентност на компаниите во однос на овие прашања може да се бара во недоволната информираност за придобивките, како и во недостигот од ресурси за спроведување и известување за ЕСГ.

„Достапност на соодветна техничка и финансиска поддршка е важен предуслов за поголема инволвираност на компаниите во адресирање на прашањата од заеднички општествен интерес“, заклучува Ристовски.