Под лупа: Како работеа лани компаниите од Македонската берза?

Минатата, 2024 година Македонската берза беше шампион во регионот, со најголем раст на индексот, од 65 проценти, што беше на самиот врв и меѓу берзите од целиот свет. Дури пет акции на македонски котирани компании се најдоа меѓу десетте со најголем раст во 2024 година во регионот Адрија.

Подобрената макроекономска состојба, скротената инфлација (иако сѐ уште постои страв од инфлациски притисоци), намалените каматни стапки, позитивните берзански движења глобално, кои имаат влијание и врз локалниот сентимент на инвеститорите, добрите резултати на котираните домашни компании и атрактивните дивиденди, особено во банкарскиот сектор, сето тоа придонесе МБИ10 да го надмине својот историски рекорден резултат од 2007 година.

Перформансите на банкарскиот сектор имаа најголемо влијание врз движењето на МБИ10 лани. Трите системски банки во државава, „Комерцијална банка“, „Стопанска банка – Скопје“ и „НЛБ банка“, прикажаа рекордни профити, со што 2024 година е нивната најуспешна година откако постојат.  

„Комерцијална банка“ имаше поголеми нето-приходи од камата за 14,5 проценти, а од провизии и надоместоци за 8,4 проценти, меѓутоа вкупните приходи од работење се зголемени дури за 26 проценти во однос на 2023 година, поради големиот раст на преостанатите приходи од работењето, за 1,2 милијарда денари. Тоа се должи на продажба на преземен имот и наплатени претходно отпишани побарувања. Затоа банката оствари и рекордна нето-добивка од 80 милиони евра, поголема за 37,5 проценти од годината претходно.

„Стопанска банка – Скопје“ има нето-приходи од камати од 6,2 милијарди денари, поголеми за осум проценти, а од провизии и надоместоци 865 милиони денари, пораст од шест проценти. Преостанатите приходи од дејноста се речиси 500 милиони денари. Добивката пред оданочување за 2024 година е 4,14 милијарди денари, а по оданочување 3,55 милијарди денари (58 милиони евра), за 7 проценти повисока.

„НЛБ банка“ има поголеми нето-каматни приходи за 16,9 проценти и нето-приходи од провизии исто така повисоки за 16,8 проценти. Зголемена е кредитната активност на банката, приходите од вложувања во хартии од вредност, од парични средства и од наплата на претходно отпишани побарувања. Расходите за камати се повисоки за 26 проценти, поради зголемената депозитна база на банката. Вкупните приходи на НЛБ се покачени за 15,5 проценти, на 6,95 милијарди денари, во најголем дел поради повисоки каматни приходи и пониски расходи за провизии и надоместоци, додека  вкупните оперативни трошоци се зголемени за 6,9 проценти, на 2,78 милијарди денари. Нето-добивката на банката е 3,3 милијарди денари и е за 2,4 проценти поголема во однос на 2023 година.

Сите банки имаат горе-долу идентични коментари околу очекувањата за претстојниот период, односно да се одржи макроекономската стабилност во земјата придружена со забрзаност на економски раст, натамошно намалување на инфлациските  притисоци и надолен тренд кај невработеноста. Сепак, неизвесност за идната макроекономска стабилност и понатаму постои преку ризиците поврзани со глобалните фактори и геополитичките настани.

Кај осигурителните компании што котираат на берзата, годината беше добра, како впрочем за целиот осигурителен сектор, за што пишувавме во „Блумберг Адрија“.

„Македонија осигурување“ во 2024 година и официјално го комплетира припојувањето на „Винер“, бидејќи „Виена иншуранс груп“ (ВИГ) стана сопственик и на двете друштва, и со тоа стана најголема осигурителна компанија во земјата, според износот на бруто-полисираната премија. Во коментарот за финансискиот извештај што ги содржи податоците и од двете друштва се наведува дека вкупните приходи во годината се зголемени за 5,3 проценти, а расходите за 8,5 проценти. Компанијата има загуба од 6,9 милиони денари, за разлика од добивката од 47,4 милиони денари во 2023 година. Загубата пред сѐ се должи на зголемувањето на расходите поради трошоци за настанати штети, и тоа најмногу поради ревидирањето на судските штети од присоединетото друштво. Вкупниот ефект кај настанатите нето-штети бележи пораст од 24,7 проценти или во апсолутен износ 144,4 милиони денари, и тоа најмногу во осигурувањата од автомобилска одговорност.
„Триглав осигурување“ има зголемување на нето-приходите од премија за два процента, на 1,1 милијарда денари, како  и нето-добивка од 56 милиони денари, за 18 проценти поголема од 2023 година. За 2025 година очекуваат раст на премијата за околу пет проценти, а добивката да достигне 58 милиони денари.

МИА

Со оглед на тоа што горе-долу сите компании котирани на берзата периодов ги доставија своите финансиски извештаи за 2024 година, направивме преглед на резултатите на неколку од поголемите од различни индустриски сектори.  

Да почнеме од базичната индустрија - металургијата. Минатата година била доста тешка за глобалната индустрија на челик, побарувачката била намалена поради геополитичката нестабилност, повисоките каматни стапки и другите слабости во синџирите на снабдување. Тоа, според „Макстил“, производител на челични лимови, се главните причини што поставениот производствен план за годината не е остварен во целост во делот на производство на дебели лимови од погонот „Валалница“, но затоа челичните слабови се произведени за три проценти повеќе. Приходите на компанијата се помали за еден процент, а нето-добивката на крајот од годината е за 33 проценти помала и изнесува 238 милиони денари. Помалата добивка се должи на зголемените трошоци за производство (повисоки цени на суровини и на материјали) и на зголемената амортизација поради поголемиот износ на инвестиции остварен во последниве години. За наредниот период од „Макстил“ очекуваат мал пораст на побарувачката на челик на нивниот најголем пазар ЕУ, но ограничувачки фактор и понатаму е инфраструктурата, односно честите прекини на пругата Табановце-Гевгелија.

„Факом“, производител на челични конструкции, лани работел со загуба од речиси 200 милиони денари, за разлика од добивката од 70 милиони годината претходно. Од компанијата велат дека тоа се должи на нестабилното пазарно опкружување, односно нарушување на синџирите на снабдување, што предизвикало раст на цените на материјалите и на електричната енергија. „Инфлацијата предизвика рецесија на пазарот во ЕУ, додека во блиското опкружување предизвика голем недостиг од квалификувана работна сила, што го забавува растот на компаниите“, велат од „Факом“. Компанијата најмногу работи со европскиот пазар, а за годинава целта е да се прошири листата на клиенти и во Русија и на Блискиот Исток, односно Саудиска Арабија.

Во нафтениот бизнис, „Окта“ од Скопје, најголемиот увозник на нафтени деривати и трговец на големо, лани имала приходи од продажба во износ од 44,2 милијарди денари (околу 720 милиони евра), што е за 10 проценти помалку од 2023 година. Бруто-маржата е помала за два процента и изнесува 1,16 милијарда денари, а оперативните трошоци на компанијата се повисоки за два процента, на 649 милиони денари. Добивката пред оданочување е 238 милиони денари, повисока за осум проценти. Помалите приходи во „Окта“ ги објаснуваат со флуктуациите на цените на нафтата на светско ниво и зголемената конкуренција на домашниот пазар. Оттаму велат дека во 2024 година ја задржале лидерската позиција на пазарот со 68 проценти удел на македонскиот пазар и 32 проценти удел во Косово.

Вториот најголем трговец со нафтени деривати во земјава, „Макпетрол“, лани имал оперативни приходи  од 30,9 милијарди денари (речиси 502 милиони евра), идентично како и во 2023 година. Оперативните расходи  на компанијата биле 29,9 милијарди денари (486 милиони евра), додека добивката пред оданочување била 1,16 милијарда денари (19 милиони евра), што е за 22,3 проценти повеќе од планираното. Од компанијата ова го објаснуваат со силниот раст на малопродажниот сегмент, како и значајно зголемените финансиски приходи од вложувањата во долгорочни хартии од вредност.

Покрај основниот бизнис, убави заработки и од дивиденди

„Гранит“, една од најголемите градежни фирми во земјава што котира на берзата, лани имал значителен пад на приходите од продажба, од 30 проценти, на 3,5 милијарди денари (околу 57 милиони евра). Оттаму велат дека тоа се должи на немањето доволно проекти во 2024 година, односно, неколку поголеми проекти на кои работела компанијата се завршени до крајот на 2023 година или во текот на 2024 година, додека нови сѐ уште се во тендерски процедури. Нето-добивката на компанијата е околу 110 милиони денари (1,8 милион евра), меѓутоа „Гранит“ имал и значителни финансиски приходи од 113,3 милиони денари (1,85 милион евра), поради дивидендата од акциите што ги поседува друштвото во „Комерцијална банка“. Компанијата инвестирала околу 3,7 милиони евра во нова опрема и механизација, а за следниот период очекува нови инфраструктурни проекти финансирани од државата и од општините.  

Кај градежните материјали, „Мермерен комбинат“ од Прилеп, златната кокошка со 50 проценти профитна маржа во сопственост на „Павлидис“ од Драма, Грција, минатата година ја завршил со поголеми приходи од продажба за 8,12 проценти, или вкупно продал мермер сивец за речиси две милијарди денари (околу 33 милиони евра). Од тоа, 99 проценти е извоз на странски пазари. Со речиси идентичен износ на оперативни расходи како и во 2023 година, компанијата остварила нето-добивка од 914 милиони денари или речиси 15 милиони евра, што е за 8,4 проценти повеќе од 2023.

Уште една компанија во раце на грчи сопственици, скопската цементарница „Усје“, исто така во бизнисот со екстракција на градежни материјали и нивна преработка, конкретно цемент, каде што се едни од најголемите профитни маржи во економијата (банките се сепак неприкосновени тука), минатата година имала приходи од продажба во износ од 6,25 милијарди денари или околу 102 милиони евра, речиси идентично како и годината претходно. Од тоа, една третина се приходи од извоз. Нето-добивката на цементарницата е 1,9 милијарда денари (околу 30 милиони евра), за 25 проценти поголема од 2023 година. Добивката пред камати, даноци и амортизација (ЕБИТДА) изнесува 2,43 милијарди денари и е за 27 проценти поголема. Од менаџментот очекуваат умерено зголемување на обемот на продажбата на цемент и одржување на пазарниот удел.

Алкалоид

Во секторот фармација, скопски „Алкалоид“ во 2024 година има вкупни приходи од продажба од 19 милијарди денари (околу 309 милиони евра), со што за првпат ја надмина сумата од 300 милиони евра консолидирани продажби на готови производи и услуги. Тоа е за 15 проценти повеќе во однос на годината претходно. Странските пазари заземаат 68 проценти од вкупните консолидирани продажби, а најголем раст има на пазарите од Источна Европа, 25 проценти, и во земјите од ЕУ, 13 проценти. Консолидираната нето-добивка на компанијата е 1,68 милијарда денари (27,4 милиони евра), за седум проценти повеќе од 2023 година. Според бизнис-планот за 2025 година, предвидено е инвестирање 8 проценти од консолидираните приходи во материјални и нематеријални средства, раст на продажбите од осум проценти и раст на профитот од седум проценти во однос на 2024 година. „Алкалоид“ лани го претстави  првиот патентиран лек со додадена вредност, наменет, пред сѐ, за третман на рефлуксен езофагитис и на гастроезофагеална рефлуксна болест (ГЕРБ). За пероралниот раствор „омепразол“ компанијата го доби првиот интернационален патент за лек со додадена вредност (Value Added Medicine – VAM), а првите одобренија за ставање во промет на овој иновативен лек веќе се доделени за македонскиот пазар, како и за пазарите во десетина земји од Европа, а во тек се постапки за регистрација и на многу други пазари.

Втората фармацевтска компанија котирана на берзата, скопски „Реплек“ во 2024 година исто така има пораст на приходите од продажба, во случајов од 23 проценти, на 1,95 милијарда денари (32 милиони евра), при што значителен пораст на продажбата е остварен на домашниот пазар, од 39 проценти. Инаку, од вкупните продажби, 73 проценти се на странски пазари. Од пред две години компанијата целосно ја прекина трговијата со разни стоки што не се од сегментот фармација и се фокусира исклучиво на основната дејност. Во 2024 година „Реплек“ стана ексклузивен застапник на линијата производи на британскиот производител „Хелтејд“ (HealthAid) за македонскиот пазар, а потоа и за пазарите во регионот Адрија. Добивката пред оданочување во 2024 година е околу 4,2 милиони евра и е помала за 12 проценти, главно поради поскапите материјали и суровини, трошоците за амортизација и покачените плати на вработените.

Секторот прехрана со поголеми приходи и добивки

ЗК „Пелагонија“, една од водечките фирми во Македонија во агробизнисот, има помали приходи од продажба во 2024 година за 13 проценти, односно за два милиони евра помалку. Расходите се намалени за 11 проценти, а добивката пред оданочување била 33,8 милиони денари или околу 550 илјади евра.

Во делот на прехранбената индустрија и производството на пијалаци, од компаниите што котираат на берзата ќе анализираме неколку. Скопски „Жито лукс“, производител на брашно и на леб, во 2024 година имаше ребрендирање, со промена на логото и освежување на пакувањето на сите категории производи. Вкупните приходи од продажба се зголемени за 4 проценти во споредба со минатата година. Компанијата бележи 7 проценти пораст на обемот на продажба во земјата, кој произлегува од примарните категории производи. Продажбите на леб се зголемени за 12 проценти, додека кај категоријата брашно е забележан раст од 3 проценти. На почетокот на годината се лансирани два нови производа на пазарот што се дел од најбрзорастечката категорија на високонутритивни лебови, кои ги надминуваат проектираните резултати и носат поголеми приходи и профит за компанијата, како што наведуваат оттаму. Добивката пред оданочување е 37 милиони денари, за 12 милиони денари повеќе во однос на 2023 година. Компанијата инвестирала во модернизација на производството износ од 1,7 милион евра, а најавува агресивен инвестициски план и за 2025 година, со главен фокус на развивање нови производи во тек со најновите пазарни трендови и навиките на потрошувачите. Пред сѐ тоа ќе бидат т.н. функционални, како и премиум лебови, како што велат од „Жито лукс“.

Фабриката за кондиторски производи „Европа“ од Скопје има поголеми оперативни приходи за седум проценти, на 960,9 милиони денари, а заедно со финансиските и преостанатите приходи вкупно 974 милиони денари. Нето-добивката е 19 милиони денари (309 илјади евра) и е помала во однос на претходната година за 43 проценти. Оттаму велат дека тоа е поради поскапувањето на струјата и гасот, суровините, како и покачувањето на платите на вработените.

Фабриката за прехранбени производи, прилепска „Витаминка“ има поголеми приходи за седум проценти, на 3,75 милијарди денари, и расходи исто така зголемени за седум проценти. Остварена е чиста добивка од 66 милиони денари (околу 1,1 милион евра), помала за три проценти од 2023 година, пред сѐ поради поскапувањето на основните суровини, какаото и маслото за јадење. Фирмата инвестирала вкупно 135 милиони денари, главно во опрема и фотоволтаична станица.

„Прилепска пиварница“ имала вкупни приходи од 2,4 милијарди денари, за 11 проценти повисоки, и расходи од 2,26 милијарди денари, зголемени за 12 проценти. Компанијата потрошила доста за маркетинг и рекламирање, за 35,6 проценти повеќе во однос на 2023 година, поради одбележувањето сто години од основањето. Инвестирани се 114 милиони денари за опрема и за машини, 20 милиони во возен парк, 80 милиони во унапредување на продажбата итн. Нето-добивката на пиварницата е 138,5 милиони денари (2,2 милиони евра), поголема за 13 проценти.

Винарската визба „Тиквеш“ од Кавадарци лани имала вкупни приходи поголеми за 15 проценти, односно на домашниот пазар пораст за 11 проценти, а извозот пораснал за 18 проценти. Нето-добивката на компанијата е 276 милиони денари, за три проценти поголема од 2023 година. Во „Тиквеш“ инвестирале 257 милиони денари во материјални и нематеријални средства во 2024 година.

Македонијатурист

 

Од делот на хотелско-угостителските услуги има неколку котирани компании, но дефинитивно најмногу прашина во 2024 година се креваше околу акцијата на „Македонијатурист“, каде што се случуваше „војна за акциите“, односно влегување на нови мнозински сопственици во структурата. Големите акционери, на чело со директорот и претседател на УО, продаваа големи пакети акции во неколку наврати, за милионски суми во евра, па сега нови големи акционери се компаниите „Скопски пазар“, „МГ Фешн“, „Чеза комерц“, „Промедика“ и др., а компанијата доби и нов надзорен одбор. Инаку, компанијата има одлична година зад себе, со пораст на оперативните приходи за 22 проценти, на 420 милиони денари, и на вкупните приходи за речиси 25 проценти, на 514,2 милиони денари. „Зголемувањето на приходите од продажба е резултат на остварениот поголем број на ноќевања, зголемената просечна цена по ноќевање, како и на зголемениот обем на дадени услуги од основната дејност“, објаснуваат во коментарот на финансискиот извештај. „Македонијатурист“ има и значителни финансиски приходи од 95 милиони денари, повисоки за 41 процент, што се должи на повисоките дивиденди од акциите во други домашни и странски компании, како и од зголемените каматни стапки по кои се вложени парите на друштвото во депозити. Сума сумарум, фирмата има нето-добивка од безмалку три милиони евра, која е дури за 78 проценти повисока во однос на 2023 година.