Познати бизнисмени го трасираат патот кон геотермалното елдорадо во Хрватска

Според сите параметри, Хрватска треба да биде геотермално елдорадо, но и покрај зголемениот интерес на инвеститорите за вложувања, сепак и по десет години зборуваме за неискористен потенцијал. Токму затоа големо внимание привлече веста дека компанијата „Гео пауер Загоча“ од групацијата ЕНА планира да ја изгради најголемата геотермална централа во Европската Унија со технологија ОРЦ (Organic Rankine Cycle), која гарантира затворен и најчист систем за производство на електрична енергија.

На крајот на август компанијата започна со дупчење за идната геотермална централа со планирана моќност од 20 мегавати на експлоатациското поле „Слатина 2“ кај Чаѓавица, на 15 километри од Слатина. Инвестицијата е вредна 140 милиони евра. Панонскиот басен има дури 60 проценти поголем геотермален градиент од европскиот просек. Лаички кажано, тоа значи дека при дупчење на длабочина од два километра, обично се среќава карпа со температура од околу 100°C, додека на длабочина од три километри температурата е околу 150°C, што е веќе доволно за производство на електрична енергија.

Хрватска е релативно добро истражена затоа што ИНА во потрага по нафта пред неколку децении ископа повеќе од 4.000 дупнатини во континенталниот дел на земјата, беа снимени стотици километри сеизмика, а Агенцијата за јаглеводороди (АЗУ) истакнува дека од постојните наоѓалишта би можеле да извлечат до еден гигават електрична енергија.

„Убавината на геотермалната енергија е во тоа што оперативните трошоци не се високи, а животниот век на електроцентралата може да биде и до 40 години. Затоа, тоа е профитабилна и оптимистичка приказна“, ни изјави Драгутин Домитровиќ, еден од пионерите во развојот на геотермални проекти во Хрватска.

Звучи како сигурна инвестиција во која профитабилноста е загарантирана - па зошто тогаш денес има само една изградена геотермална централа (Велика1 во Циглена кај Бјеловар), која поради правни спорови околу сопственоста повеќе не работи отколку што работи?

Драгутин Домитровиќ Хрватска стопанска комора

ВИСОКИ ВЛЕЗНИ ТРОШОЦИ

Една од поважните причини е капиталниот интензитет на истражувачката фаза на проектите. Поточно, прво треба да се издупчат дупнатини длабоки неколку километри, да се тестира нивниот потенцијал и дури потоа да се започне со изградба на самата електроцентрала. Банките, како и обично, се подготвени да го финансираат проектот само кога ќе се потврди дека сè е профитабилно, така што почетната инвестиција за истражување на дупнатините, со просечна тежина од пет до осум милиони евра, мора да биде на товар на самиот инвеститор, а електроцентрала од околу дваесет MW бара минимум четири такви.

Според тоа, бариерата за влез е најмалку 20 милиони евра, па Домитровиќ со право геотермалната енергија ја нарекува игра за „големи момчиња“.

Но, интересно е што во Хрватска не недостигаат овие одлични играчи. Навистина, во моментов над десет приватни инвеститори интензивно го истражуваат геотермалниот потенцијал низ земјата, а тоа е разновиден меѓународен тим.

Најмоќни меѓу нив секако се компаниите: „Гео пауер Загоча“ (Geo Power Zagocha) од групацијата ЕНА (ENNA) во сопственост на Павле Вујновац, кој реши да ја изгради најголемата геотермална централа во ЕУ, потоа турската компанија „Сојак“ (Soyak), но има и британски компании, а и ИНА е во игра. Сите имаат ист трн во око - регулативите, кои го одложуваат и го попречуваат развојот на веќе готови проекти.

Борис Видош, водач на проектот за изградба на геотермалната централа „Загоча“. Приватна архива

ВУЈНОВАЦ Е ПРЕД СИТЕ

Заедно со компаниите во сопственост на „Сојак“, кои веќе инвестираа над 20 милиони евра во две истражни геотермални дупнатини на локалитетот „Леград 1“, каде што планираат изградба на електроцентрала од приближно 90 мегавати, најдалеку во реализацијата отиде „Гео пауер Загоча“.

„Во август почнавме со дупчење за идната геотермална централа на експлоатациското поле ’Слатина 2’ кај Чаѓавица, на 15 километри од Слатина, што се одвива според планот. Во процес сме на создавање канал за третата делница во дупнатината, кој ќе се протега од 2.270 до 4.165 метри длабочина. Нашата главна цел е да обезбедиме стабилност на каналот и да застанеме пред да влеземе во резервоарот за геотермална вода. Планираната вкупна длабочина на дупнатината ПСГТ-6 е 5.000 метри, а целта е да се открие интервал на наноси од околу 800 метри во должина“, вели Борис Видош, водач на проектот за изградба на геотермалната централа „Загоча“.

ИНВЕСТИЦИИ ОД 240 МИЛИОНИ ЕВРА

Тие веќе инвестирале 20 милиони евра во истражување, а Видош нагласува дека групацијата ЕНА има многу поамбициозни инвестициски планови во геотермалната енергија, вредни околу 240 милиони евра.

„Покрај веќе споменатото поле за експлоатација на геотермални води ’Слатина 2’, до крајот на 2024 година очекуваме да склучиме договор за експлоатација на геотермални води на експлоатациското поле ’Бабина Греда 1’. Исто така во првата половина на 2024 година презедовме над 89,82 отсто од уделот во компанијата ’Геотермални извори’ и со тоа ги стекнавме правата за истражување на геотермалните води во полето ’Бабина Греда 2’. Наши партнери во полето ’Бабина Греда 2’ се општината Бабина Греда и жупанијата Вуковар-Срем, со по 5,09 отсто удел. Планот е да се развијат двете полиња и да се изгради геотермална централа со номинална моќност од 15 MW, а со производството на електрична енергија се отвораат низа можности за развој на областа. Со преземањето на уделите во компанијата ’Геотермални извори’, ја презедовме и обврската за изградба на дупнатина за истражување, а почетокот на работата на изградбата на дупнатината е планиран за јули 2025 година“, вели тој.

Видош додава дека на крајот на август склучиле договор со Министерството за економија за експлоатација на геотермална вода во експлоатациското поле „Слатина 2“ за период од 25 години, со можност за продолжување.

„Покрај тековните работи на дупнатината ’Подравска Слатина ГТ-6’, планираме да изградиме уште три експлоатациски дупнатини. За планираната изградба на геотермалната централа ’Загоча’, со капацитет од 20 MW, потребни ни се два производствено-инјектирачки пара дупнатини за да се обезбедат целосна функционалност и успешна работа на централата. По изградбата и успешното тестирање на првата експлоатациска дупнатина, ќе продолжиме со изградба на преостанатите и проектирање на самата електроцентрала“, вели тој и напоменува дека одлуката за продолжување на развојот на проектот ќе зависи пред сè од потпишувањето договор за пазарната премија со хрватскиот оператор на енергетски пазар (ХРОТЕ). Доколку тоа се случи до крајот на годинава, тие очекуваат целосна функционалност на централата „Загоча“ во втората половина на 2028 година.

РЕГУЛАТОРНИ ПРОБЛЕМИ

Е, тука сега доаѓаме до најголемиот проблем за сите инвеститори и најголемата пречка за реализација на нивните проекти - законската регулатива. Таа не го следи развојот на пазарот и трагично заостанува зад потребите на инвеститорите и покрај нивните долгогодишни апели.

Групата ЕНА веќе подолго време предупредува за три клучни аспекти од регулаторната рамка што мора да се решат. Станува збор за усогласување на квотите за геотермална енергија, воведување премиум стимулативен модел и усвојување на Интегрираниот национален енергетски и климатски план на Република Хрватска за периодот 2021-2030 година. (НЕЦП).

Видош објаснува што е потребно и како неработењето на државните институции влијае на одредени проекти.

„За поразработените проекти, кои би се реализирале во 2028 или 2029 година, Министерството за економија до средината на октомври треба да направи помали измени на Правилникот за поттикнување на производството на електрична енергија од обновливи извори на енергија и високоефикасно комбинирано производство, потребно е усогласување на роковите за реализација на проектот со валидна преодна стимулативна програма, а ХРОТЕ мора да распише јавен тендер за доделување пазарна премија за поттикнување на производството на електрична енергија од обновливи извори на енергија до крајот на годинава“.

Вировитичко-подравска жупанија

„Што се однесува до помалку развиените проекти и сите проекти за кои минатата година се потпишаа договори за истражување геотермални води за енергетски цели, Министерството за економија мора што поскоро да го прифати и донесе НЕЦП, во кој е потребно да се обезбедат доволни квоти за развој на геотермални проекти и нивно усогласување со издадените дозволи за истражување геотермални води“, посочува Видош.

КОЧЕЊЕ НА ПРОЕКТИТЕ

Жељка Рукавина, независна советничка во Одделот за енергетика, заштита на животната средина и комунални дејности на Хрватската стопанска комора (ХГК), е една од оние што гласно предупредуваат за бавноста на бирократијата и нејзиното негативно влијание врз стопанствениците.

За „Блумберг Адрија“ таа во неколку наврати детално анализираше што сѐ треба да се направи за да мрднеме од мртва точка и често се залагаше за усвојување посебен закон за геотермална енергија што ќе им олесни на инвеститорите да се пробијат низ комплицираната регулаторна шума. Сепак, него никаде го нема. На крајот на септември беше објавена електронска консултација со јавноста за законодавните активности на Министерството за економија за 2025 година, но во тој документ не е споменат законот за геотермална енергија, ниту пак се предвидени измени на постојниот Закон за истражување и експлоатација на јаглеводороди.

Рукавина смета дека е неопходно да се донесе посебен закон бидејќи сегашната правна рамка едноставно не е соодветна да го поддржи развојот на индустријата. Сегашните регулативи ја третираат геотермалната енергија на ист начин како и експлоатацијата на нафтата и гасот, што не само што е несоодветно туку е и неефикасно за проекти поврзани со парно греење, земјоделство или производство на електрична енергија.

„Сегашната регулатива создава апсурдни ситуации, како што е барањето земјоделците што сакаат да користат геотермална енергија за загревање на оранжериите да мора да ангажираат нафтен инженер - што е нелогично и финансиски неодржливо. Наместо да поттикнува инвестиции во одржливо земјоделско производство и искористување на природните ресурси, законската регулатива поставува дополнителни пречки, кои непотребно ги комплицираат едноставните проекти“, нагласува таа и додава дека новиот закон треба да се донесе што е можно поскоро за да се решат конкретните предизвици.

Таа препорачува дека иднината на геотермалната енергија не е оптимистичка доколку законодавците не ја препознаат итноста за решавање на овие прашања.

 

Жељка Рукавина Хрватска стопанска комора

ЗАГРИЖУВАЧКИ СИГНАЛИ

Рукавина се осврна и на ажурирањето на НЕЦП, во кој, според најавите од почетокот на летото, геотермалните електроцентрали треба да сочинуваат значителен дел од енергетскиот микс во Хрватска до 2030 година, со планирани 318 MW, но до денес нема конкретни случувања на тоа поле.

„Доколку не се исполнат предвидените услови и се намалат квотите, постои сериозен ризик инвеститорите да ги забават своите проекти или дури да ги одложат своите инвестиции на неопределено време, а во екстремен случај дури и целосно да се откажат од инвестирање во Хрватска. Тоа може да предизвика верижна реакција во која целиот сектор би стагнирал, додека можностите што ги имаме денес би биле изгубени, можеби сѐ до 2031 година или подоцна“, предупредува таа.

Проблеми има и со Хрватската регулаторна агенција за енергетика (ХЕРА), која треба да ги одреди цените за приклучување бидејќи без тоа инвеститорите не можат да направат финансиски планови што би биле прифатливи за банките. Веќе спомнавме колку е скапо да се влезе во геотермални проекти, а без поддршка од банките тоа за многумина е невозможно.

„ХЕРА и по речиси 700 дена доцнење не ја утврди цената за приклучување на електроцентралите на мрежите, што де факто го оневозможува финансиското моделирање нови енергетски проекти. Исто така мрежните правила на Хрватскиот преносен систем оператор (ХОПС) овозможуваат податоците потребни за изработка на елаборат за оптимално техничко решение за приклучување на електроцентралата од нив да можат да бидат побарани во временски период од две недели само еднаш годишно, со што се забавува развојот на проектите и ги зголемува трошоците“, посочува Рукавина.

ДОЦНАТ ХЕРА, ХРОПС, ХРОТЕ

Таа забележува дека овие ограничувања се наметнуваат на геотермалните проекти што се наоѓаат исклучиво во панонскиот басен, каде што мрежата не е ни приближно оптоварена како на југот на Хрватска. Таму бројот на ветерни и сончеви електроцентрали постојано расте, така што проблемот со капацитетот на мрежата е разбирлив. Но, на истокот од земјата, каде што има значително помала технолошка конкуренција за поврзување, нема причина да не им се обезбеди на инвеститорите флексибилен пристап до податоците во текот на целата година.

Всушност, ова запирање е парадоксално бидејќи геотермалните централи значително придонесуваат за стабилноста на електроенергетскиот систем, обезбедувајќи континуирано и рамномерно снабдување со енергија во текот на денот. Нивната работа не зависи од временските услови или дневните варијации на побарувачката, со што помагаат да се одржи енергетскиот баланс во мрежата.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар