Струја од сонце: Техничките бариери му пресудија на инвестицискиот бум

Мерките за заштита на стабилноста на електроенергетскиот систем ќе важат до крајот на октомври. Тоа значи дека во текот на летните месеци надлежните по потреба ќе ги исклучуваат соларните централи.

Првпат овие мерки беа преземени за време на велигденските празници. Во текот на пладневните часови производството на струја од сонце било над потребите, а за вишокот струја немало купувачи. За да не дојде до колапс на системот, МЕПСО побарал, Регулаторната комисија одобрила исклучување дел од фотонапонските централи.

Сепак, проблемот е многу посложен, не е во прашање само вишокот струја што се создава во сончевите денови, објаснува за „Блумберг Адрија“ Никола Битрак, главен извршен директор на КОЛЕНКО (COLENCO) и член на македонската асоцијација за сончева енергија ‚‚Солар Македонија“.

„Проблемот во системот настанува не само од вишокот струја туку и од несоодветни напонски состојби односно пренапони, инерција на мрежата, која со оглед на тоа што во системот недостигаат вртливи машини, создава проблеми со синхронизацијата и пад на фреквенцијата. Со самото тоа, кога системот паѓа во нестабилен режим, следува исклучување на производствените единици, особено на фотонапонските електроцентрали“, вели Битрак.

Фотонапонски бум без процена на техничките бариери

Зелената агенда во чиј фокус е напуштањето на фосилните горива, како и енергетската криза од 2022 година, кога цената на струјата се искачи на рекордни нивоа, предизвикаа значително зголемување на капацитетите за производство на електрична енергија од обновливи извори, особено од сонце.

Во текот на минатата година, според податоците на Регулаторната комисија за енергетика, издадени се 299 лиценци за фотонапонски централи со вкупно инсталирана моќност од близу 330 MW.

Со тоа вкупниот инсталиран капацитет заклучно со 2024 година достигна близу 900 MW, а капацитетите произведуваат струја што ги задоволува потребите на Скопје, Гостивар, Велес, Битола, Дојран, Свети Николе, Охрид и Струмица или вкупно 285 илјади домаќинства, соопшти неодамна РКЕ.

„По мое мислење, голем дел инвеститори влегоа со значителни инвестиции во фотонапонски електроцентрали поради брза процена имајќи го предвид моменталниот тек на инвестицијата со моменталната цена на откуп на енергија, без да се земат предвид сите потенцијални технички бариери што во иднина може во голема мера да влијаат на соодветниот поврат на средствата и неиспорака на произведената енергија“, вели Битрак.

За инвестицијата да биде одржлива се потребни „соодветно планирање, самобалансирање и дигитализација на процесите со широка експертиза и софтверска поддршка“, вели тој.

Батериите само делумно ќе го решат проблемот

Чекор кон решавање на проблемот е новиот закон за енергетика, кој е во собраниска процедура, но и првиот закон за обновливи извори на енергија, кој е во подготовка, кои го отвораат патот за инвестиции во системи за складирање на струјата од обновливи извори.

Освен законите, Битрак вели дека од клучно значење ќе биде побрзото носење на новите усогласени мрежни правила и другата законска регулатива за да може да почнат вградувањето и управувањето со складиштата како интегриран елемент.

Сепак, батериите нема целосно да го решат проблемот со вишоците струја што се јавуваат во текот на денот.

„Тие складишта се со одреден временски капацитет на складирање и испорака од два до четири часа. Така што и во случај да има голем број на складишта (батерии), проблемот делумно ќе остане, иако не во голема мера. Имено, во дел од денот кога треба да се продадат складираните вишоци, тие би биле поголеми од потребите. Секако тоа би се однесувало за релативно мал енергетски систем, како македонскиот, со огромен број инсталирани фотонапонски електроцентрали. Но и големите енергетски системи не се имуни на техничките влијанија и природните феномени што можат да настанат, а не се предвидливи, како што е актуелниот случај со Шпанија и Португалија“, објаснува Битрак.

Никола Битрак, главен извршен директор на КОЛЕНКО (COLENCO) и член на македонската асоцијација за сончева енергија ‚‚Солар Македонија“ / Социјални мрежи

Проблемот е голем, според него, затоа што и во соседните земји има огромен број фотонапонски електроцентрали, „па можноста за едноставно пренесување на енергијата кон соседен систем во тие часови би била сведена на минимум или тоа би било невозможно“.

Исплатливост само преку диверзификација на енергетското портфолио

Токму оваа неможност за пренос на струјата за првпат пред десетина дена направи проблем и некои од централите беа исклучени од системот. Компаниите производители на струја што се оштетени со оваа мерка нема да добијат обесштетување, соопшти неделава директорот на МЕПСО, Бурим Љатифи, а исклучување по потреба, во име на зачувување на стабилноста на системот, ќе има и во следниот период.

Токму ваквата состојба предизвикува намалување на интересот за инвестиции во фотонапонски централи.

„Пополека интензитетот на елдорадото на фотоволтаици забавува, но сега ќе следува период на инвестиции во когенеративни постројки. Со реализација на овој тип енергетски капацитетите се остваруваат три цели: домаќинствата ќе добиваат пониски сметки за затоплување, ќе се обезбеди базна енергија, која е клучна за балансирање на системот, и ќе се намали загаденоста на воздухот“, изјави деновиве првиот човек на РКЕ, Марко Бислимоски.

Според Битрак, имајќи го предвид бројот на мегавати од инсталираните фотонапонски електроцентрали досега во земјава, во иднина инвестицијата би била оправдана само за оние инвеститори што имаат искуство во секторот енергетика и кои покрај производство на енергија од фотонапонски електроцентрали, имаат или планираат во своето портфолио и друг вид производство на енергија на пример од ветер, вода, гас, соодветни складишта и слично.

„Проблемот би се решил со реверзибилни електроцентрали (ХЕ Чебрен или некоја друга опција), соодветни когенеративни гасни електроцентрали, соларно-термални системи за топлификација и производство на електрична енергија, како и други еколошки решенија во согласност со економската оправданост поради технологијата и начинот на финансирање“, вели нашиот соговорник.

Глобално, 2024 година била рекордна во производството на струја од сонце

Македонија не е исклучок од глобалниот тренд за инвестиции во соларни централи. Во текот на 2024 година, според податоците на аналитичкиот центар за енергетика „Ембер“, беше достигнат нов годишен рекорд на инсталирање соларни капацитети, производството на сончевата енергија достигна над 2.000 TWh. Лани околу 40 отсто од вкупната произведена струја била од соларни централи.

Но токму соларите се посочуваат како дел од проблемот што неделава го остави Пиринејскиот Полуостров без струја. Истрагата е во тек, но шпанскиот оператор на преносниот систем „Ред електрика“ објави дека имало „многу силни осцилации“ во електричната мрежа, што предизвикало сериозен дисбаланс и ја исклучило шпанската мрежа од остатокот од Европа.

Иако сè уште не е потврдено што точно го предизвикало синџирот на настани, експертите посочуваат на неколку структурни ранливости во електроенергетските системи во Шпанија и во Португалија, вклучувајќи ги високиот удел на производство од обновливи извори на енергија, недостигот од капацитет за складирање енергија и ограничените интерконекции со остатокот од европскиот електроенергетски систем.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар