Елдорадото од фотонапонски централи може скапо да го платиме

Македонија е на прагот на стане енергетски независна држава, напиша претседателот на Регулаторната комисија за енергетика, Марко Бислимоски, во предговорот на годишниот извештај на РКЕ за 2023 година. По повеќе од 30 години независност, лани за првпат земјава од сопствено производство задоволила 97,25 отсто од потребите за струја. Увозот бил сведен на 2,75 отсто.

Зголеменото домашно производство на струја се должи пред сè на инвестициите во обновливи извори. Во 2023 година, земјава располагала со 1.155 електроцентрали, од кои 1.147 се од обновливи извори на енергија.

Во годишниот извештај на РКЕ, Бислимоски уште напиша дека „увозот што денес е на историски најниско ниво главно е резултат на елдорадото од инвестиции во обновливи извори на енергија во Република Северна Македонија, при што инсталираниот капацитет на фотонапонски електроцентрали во 2023 година е зголемен за 251 отсто во споредба со 2022 година“.

Според податоците од извештајот, во 2023 година најголем интерес постоел за изградба на фотонапонски централи. Производството на струја од сонце лани се зголемило за 287 отсто споредено со 2022 година. Биле произведени 298 GWh. За десет години порастот изнесува значителни 3.325,4 отсто.

Вишокот струја од ОИЕ создава нови трошоци и нестабилен систем

Експертите велат дека значителниот раст на производството на струја од обновливи извори на енергија може да создава високи трошоци ако не е во рамнотежа со потрошувачката. Но одржувањето на рамнотежата кај обновливите извори, како што се фотоволтаиците и ветерниците, е потешко и поскапо.

„Во електроенергетските системи, во секој момент, мора да се одржува баланс помеѓу производството на електрична енергија од една страна и потрошувачката и загубите од друга страна“, вели во изјава за „Блумберг Адрија“ магистер Горан Велјановски, асистент на Техничкиот факултет во Битола. Според него, кај конвенционалните електроцентрали (термоелектроцентралите и гасните централи) и кај хидроцентралите, балансот се постигнува преку централно управување од диспечерски центар. Но производството од фотонапонските електроцентрали (ФЕЦ) и ветерните електроцентрали (ВЕЦ) не може да биде централно управувано од диспечерски центар. Тоа значи дека целата струја произведена од нив мора да оди во мрежа.

„Производството од овие централи е непостојано и непредвидливо, односно зависи од временските (метеоролошки) услови. Поради ваквите карактеристики на ФЕЦ и ВЕЦ се случува нивната произведена електрична енергија во одредени часови да биде многу поголема од оптоварувањето на електроенергетскиот систем, што доведува до дебаланс помеѓу производството и потрошувачката, со што се загрозува стабилноста на системот“, објаснува Велјановски.

Магистер Горан Велјановски, асистент на Техничкиот факултет во Битола/Приватна архива

Дебалансот може да доведе до испад или целосен распад на електроенергетскиот систем. За да не дојде до тоа, потребно е да се врати балансот, што, пак, чини повеќе пари.

„Тоа се постигнува со намалување на производството на електрична енергија од конвенционалните извори и од хидроелектричните централи (ХЕЦ). Потоа, во часовите кога производството од ФЕЦ и ВЕЦ е помало од оптоварувањето на системот, производството од конвенционалните извори ХЕЦ треба да се зголеми. Целиот овој процес на балансирање е проследен со дополнителни трошоци“, вели Велјановски.

Ако произведената струја од ФЕЦ и ВЕЦ е многу поголема од оптоварувањето на системот, може да се појави потреба за изградба на нови водови, што исто така претпоставува дополнителни трошоци.

„Сè на сè, производството на електрична енергија од ФЕЦ и ВЕЦ во периоди кога оптоварувањето на системот е ниско е проследено со дополнителни трошоци и намалување на стабилноста на системот“, заклучува Велјановски.

Решение се батериски системи за чување на струјата од ОИЕ

Решението е во нови инвестиции, овој пат во системи за складирање (сториџи). Тоа може да бидат пумпно-акумулациски хидроелектроцентрали (ПХЕЦ), кои се значајни за систем-операторот за обезбедување на балансот во системот, и во батериски системи за складирање енергија, кои треба да им овозможат на производителите, пред сè на ФЕЦ, продажба на произведената струја по повисока цена.

Велјановски објаснува дека електричната енергија како таква не може да се складира во големи количества и на долг рок.

„Таа треба да се претвори во друг вид енергија што може да се складира. Во батериските системи за складирање, електричната енергија во периоди со вишок се складира како потенцијална хемиска енергија, а подоцна, кога е потребно, потенцијалната хемиска енергија се претвора во електрична енергија и се враќа назад во мрежа“, вели тој.

Регулаторната комисија за енергетика во март годинава одобри промена на мрежните правила, со кои им се дозволува на компаниите производители на електрична енергија да градат батериски системи за складирање на струјата заради балансирање.

Сопствениците на фотоволтаични централи ќе можат да инсталираат батерии со капацитет колку што е капацитетот на електроцентралата.

Со новото мрежно правило нема да може во исто време и да се произведува и да се полнат батериите од мрежата, туку батеријата ќе ја дава енергијата само кога нема да работи фотоволтаикот, објасни тогаш Бислимовски.

Поголем интерес за вакви сториџи треба да поттикнат измените во Законот за енергетика. Тие се готови од лани, Владата ги усвои во март годинава, а за да станат применливи ќе биде потребен амин од новиот состав на парламентот, кој ќе се формира по изборите.

РКЕ очекува дека со измените на законската и регулаторната рамка, батериските системи ќе добијат на атрактивност. Измените во Законот за енергетика предвидуваат постоење на „оператор на складиште за електрична енергија што отвора простор за развој на подзаконската регулатива во делот на складирање електрична енергија“.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар