Граѓанските обврзници полека се шират низ регионот. Некаде како практика, а некаде сепак, како идеја. Приносите што одредени држави можат да им ги гарантираат на граѓаните заинтересирани да купат обврзници се многукратно повисоки од оние што можат да се добијат со штедење во банките, а ризиците за граѓаните се исто така многукратно помали во споредба со тоа да станат активни инвеститори. Тимот на „Блумберг Адрија ТВ“ неделава се занимаваше со компаративна анализа на споменатите финансиски инструменти.
Еве каква е сликата кај нас и во регионот.
Македонија: Поголема побарувачка од понуда
Македонските граѓани покажаа големи апетити за граѓанските обврзници, па на двете аукции минатата година во текот на јули и ноември побарувачката ја надмина понудата. Издадени беа обврзници во вкупна вредност од над 41 милион евра, со каматна стапка од пет отсто и рок на доспевање од 2 години. Првите приноси се очекуваат во јули годинава.
Иако каматната стапка беше атрактивна, се чини банките не видоа конкуренција во граѓанските обврзници.
„Износот што беше собран минатата година преку двете емисии на граѓански обврзници изнесуваше нешто над 40 милиони евра. Ако тоа го споредиме со вкупното штедење во Македонија, тоа е сепак еден тривијален износ, кој е дури помал од 0,5 отсто од вкупната депозитна база“, вели универзитетскиот професор Марјан Петрески.
Блумберг Адрија ТВ
Со оглед на олабавувањето кај финансиските услови по кои државата се задолжува преку државните обврзници, Петрески очекува на следната аукција на граѓански обврзници каматата да биде пониска од 5 проценти.
Хрватска продолжува со нови аукции
Примери за воведување на граѓанските обврзници во Македонија се црпеа од искуствата во Хрватска, која ја продолжува практиката да се задолжува од граѓаните на домашниот пазар, наместо од институционални инвеститори и во странство.
По минатогодишните две, во тек е трета аукција, овој пат на трезорски записи. Годишниот принос е 3,75 отсто за тримесечната и 3,65 отсто за едногодишната емисија. Минималниот влог е илјада евра колку што е вредноста на една благајничка запис.
На овој начин државата има намера да собере 250 милиони евра за тримесечната емисија и уште 300 милиони за едногодишната емисија.
Јосип Главаш, претседател на „Ерсте Асет Менаџмент“, смета дека интересот на инвеститорите ќе ја надмине вкупната планирана сума, а како следен чекор во развојот на домашниот пазар на капитал, предлага иницијална јавна понуда на акции во неколку државни и јавни претпријатија: ХЕП, Хрватска Пошта и Хрватска лотарија.
Блумберг Адрија ТВ
Чекорот ги следи и Словенија
Словенија минатата недела ја заврши првата аукција на граѓански обврзници, чија цел беше финансиска едукација на граѓаните и стимулирање на пазарот на капитал, кој, според словенечкиот економист, Матеј Лаховник, е „клинички мртов“.
Вкупно 9.427 Словенци запишале обврзници во вредност од 258,4 милиони евра. Рокот на доспевање е три години и 1,09 отсто повисоки приноси во однос на орочените депозити подолги од две години.
Зошто тогаш Словенците, кои имаат околу 29 милијарди евра на своите сметки, не инвестирале повеќе и зошто околу 70 отсто од Словенците инвестирале во обврзници кај банките?
И покрај критиките низ медиумите, првиот човек на словенечкиот државен трезор, Марјан Дивјак, истакнува дека првата емисија на државни обврзници поминала според очекувањата и дека „го избрале најефикасниот начин за распределба на првата обврзница за малите инвеститори“.
Тој истакна дека Словенија го следи примерот на земјите од Источна и Централна Европа.
Блумберг Адрија ТВ
Во Србија нема официјални најави
Издавањето граѓански обврзници и во Србија би го развило пазарот на капитал. Прашањето е дали населението е заинтересирано за нив? Имено, нема никакви финансиски пречки. Платите растат, а депозитите на домаќинствата кај банките се повеќе од двојно зголемени во однос на периодот од 2010 година. Сепак, засега нема државна иницијатива.
Александар Завишиќ, портфолио-менаџер на „Илирика Инвесментс“, наведува дека граѓанските обврзници се вин-вин финансиска комбинација за држават аи граѓаните, која има ефект и на финансиската писменост и промовирање на културата на инвестирање и штедење. Во исто време, тој смета дека прилично силно е и банкарско лоби.
Блумберг Адрија ТВ
„Суштината е државата директно да им се обрати на лесно достапните доверители, а граѓаните од друга страна да добијат многу солиден должник како што е државата. Добрата волја е клучна, а многу важен е и финансискиот момент. Стапката на принос треба да биде поатрактивна во однос на банкарските депозити, а од друга страна, државата би имала пониска каматна стапка за долгот што директно го издава кон граѓаните. Добрата волја подразбира и политичка и економска волја, бидејќи банките се силни играчи“, вели Завишиќ кога станува збор за издавање граѓански обврзници во Србија.
БиХ со срамежливи иницијативи
Премиерот на Република Српска, Радован Вишковиќ, минатата година зборуваше за можноста за воведување граѓански обврзници по примерот на Хрватска. И од Владата на Република Српска најавија дека наскоро со нови прописи и правила ќе се обидат да го поттикнат населението да купува обврзници и акции.
Блумберг Адрија ТВ
А според дел од стручната фела, политиката е кочница во процесот.
„Главната кочница во сето ова е политиката, односно луѓето кои креираат, односно спроведуваат или недоволно спроведуваат економска политика. Ќе потсетам дека уште во 2005 година на ниво на Босна и Херцеговина беше донесен Закон за задолжување, задолжување и гаранции, кој никогаш во пракса не беше спроведен. Исто така, важно е да се спомене дека за големи инвестиции или кој било голем државен инвестициски потфат, важно е државното задолжување. Значи, од 2005 година до денес, тој закон никогаш не е спроведен и е најголемата економска, но може да се каже и политичка загуба во Босна и Херцеговина“.
Повеќе детали за граѓанските обврзници во Македонија прочитајте на следниот линк.
.webp){kind=icon}
