Македонија, по Србија, има највисоки камати за штедење во регионот

Штедачите во Србија имаат најповолни стапки на штедење, покажува анализата на податоците на локалните централни банки во пет држави од регионот Адрија. Просечната  каматна стапка на новопримените депозити кај нашиот северен сосед била 3,2 проценти во последниот квартал лани, а веднаш потоа следуваат македонските банки, со 2,8 проценти, пред босанско-херцеговските со 2,1 процент и хрватските и словенечките со по 1,8 проценти.

Споредбата на овие бројки со оние од пред пет години покажува дека за тоа време каматите на штедење пораснале за повеќе од двојно, при што најголем скок има во двете членки на ЕУ, Хрватска и Словенија, каде што во 2019 година каматите на штедење биле речиси нула, односно 0,1 процент. Тоа е поради монетарната политика на Европската централна банка, која по светската финансиска и економска криза што почна во 2008 година долго време ја држеше основната каматна стапка во негативна зона со цел да ги стимулира банките повеќе да ги кредитираат граѓаните и фирмите заради закрепнување на економиите. А Словенија, како што знаеме, е членка на еврозоната од 2007 година, додека Хрватска во тој период се подготвуваше за приклучувањето, кое се случи во почетокот на 2023 година.

Во преостанатите три земји каматите се повисоки во корист на домашната валута, па така, во Македонија на пример за денарски депозити без девизна клаузула просечната каматна стапка во декември изнесувала 3,19 проценти, а за девизни депозити еден процентен поен помалку, односно 2,19 проценти.

Банкарските депозити сѐ уште убедливо држат доминантна позиција кај македонските граѓани при распределбата на нивниот финансиски имот. Депозитите на домаќинствата зафаќаат над 65 проценти од вкупните депозити кај банките, додека истовремено се над 60 проценти од сите финансиски вложувања на домаќинствата, според податоците на Народната банка. Иако во изминативе години во услови на ниски каматни стапки се бележи одредено пренасочување на средствата кон алтернативни финансиски инструменти, како што се доброволни пензиски фондови, полиси за животно осигурување, домашни и странски хартии од вредност итн., сепак учеството на овие вложувања и натаму е скромно во споредба со банкарските депозити.

„Главната причина за тоа е конзервативниот начин на размислување при инвестирањето на слободните средства, што претежно се должи на недоволната едукација и информираност за другите можности за долгорочно штедење, односно инвестирање“, вели Коста Ивановски, сертифициран финансиски аналитичар и финансиски советник. Според него, луѓето најчесто решаваат да ги стават парите во банка затоа што сметаат дека таму е најбезбедно,  при што каматата барем делумно ќе ја зачува куповната моќ на средствата. Сепак, во услови на повисок раст на цените, каков што имаме во изминатиот период, депозитите носат негативен реален принос, а со тоа и одредена загуба за штедачите. 
„Депозитите доминираат и во поразвиените пазари од нашиот, не е дека ние на Балканот сме ексклузивни по тоа, но сепак нивното учество во вкупниот финансиски имот на граѓаните е нешто помало. Не треба да заборавиме дека сме релативно неискусни како нација во полето на алтернативните можности за финансирање, но од година на година ситуацијата се менува, па гледаме дека вложувањата во акции, инвестициски фондови и слично растат побрзо од вложувањата во депозити, иако во апсолутна вредност сѐ уште предноста е далеку кај депозитите. Исто така, карактеристично е што депозитите се повеќе својствени за повозрасниот дел од популацијата, луѓето што во принцип имаат и поголеми заработки и можности за штедење, но се поконзервативни во пристапот, додека кај младите луѓе гледаме поголема отвореност кон алтернативните начини на инвестирање, кои се и поризични, се разбира“, истакнува Ивановски.

Рекордно високо ниво на депозити во Македонија

Ако погледнеме колку пари држат граѓаните и фирмите на своите сметки, во изминативе пет години гледаме растечки тренд на депозити во сите земји од регионот. Во Македонија, според последните податоци од декември, вкупните депозити во македонските банки достигнаа 600,3 милијарди денари (околу 9,7 милијарди евра) и раст на годишно ниво од 12,4 проценти.

Од Народната банка објаснија дека растот во поголем дел се должи на зголемувањето на депозитите на домаќинствата, при раст и на депозитите на корпоративниот сектор. 

Во декември вкупните депозити на корпоративниот сектор се зголемени за 8,7 проценти на месечно ниво. Притоа, промената пред сè произлегува од растот на краткорочните депозити во странска валута и на депозитните пари, при помал раст и на краткорочните и на долгорочните депозити во денари, додека долгорочните депозити во странска валута остварија пад.

„Анализирано на годишна основа, овие депозити бележат раст од 9,2 проценти, кој се должи на зголемувањето на сите компоненти, со поголемо учество на депозитните пари и на краткорочните депозити во странска валута и во денари, при раст и на долгорочните депозити во денари и во странска валута“, наведуваат од Народната банка.

И како што вели аналитичарката на „Блумберг Адрија“, Марина Петров Савиќ, најпрво трендот на растот на депозитите во регионот забрза за време на пандемијата, особено затоа што движењето беше ограничено, па со самото тоа и потрошувачката се намали, а поголем дел од заработките остануваше на сметките, за разлика од порано.

Depositphotos

 

„Потоа следуваше кризата на трошоците на живот поради високите стапки на инфлација и влошување на потрошувачкиот сентимент, што влијаеше врз зголемената внимателност во потрошувачката и склоност кон штедење. Меѓутоа, во равенката набрзо се вклучија и растечките приходи, кои многу кратко ја губеа трката со инфлацијата, и во текот на 2023 и 2024 година го продолжија трендот на реален раст и поддршка на растот на депозитите“, објаснува Петров Савиќ.

Како особено интересен пример таа ја истакнува Хрватска, каде што имаше скок на депозитите на населението пред влезот во еврозоната, а еден дел од слободните пари граѓаните последниве две години вложиле во народните обврзници, кои се и всушност замислени како алтернатива блиска на штедењето, затоа што носат низок ризик.

Штедењето ќе продолжи да расте, но побавно

„Сепак, движењето на орочените депозити имаше спротивен долгорочен тренд, бидејќи каматните стапки беа пониски и нестимулирачки. Само со порастот на каматите можеме да видиме дека одреден број клиенти решиле да ги искористат овие зголемени стапки и да ги префрлат своите пари на орочени депозити, што го гледаме во сите земји во регионот од 2023 година“, додава нашата аналитичарка.

Таа прогнозира дека  каматните стапки на депозитите постепено ќе се намалуваат, во согласност со општиот тренд на намалување на каматните стапки и во услови на континуиран вишок на ликвидност во банкарските системи. „Соодветно на тоа, очекуваме растот на ороченото штедење да забави, но штедењето генерално ќе има тенденција да расте, бидејќи каматните стапки сè уште ќе останат на покачени нивоа некое време во споредба со, на пример, 2019 година, што ќе го направи вредно за штедачите да ги обноват и зголемат орочените депозити“.