Како до помирна старост: Во што да штедите за поголема пензија?

Деновиве на сметките на македонските пензионери  легнаa уште по 2.500 денари, за сите пензионери исто, линеарно покачување што им го вети владата на Христијан Мицкоски минатата година. Првото зголемување беше во септември 2004 година, исто така 2.500 денари. Со овие нагорни корекции, просечната пензија исплатена за март ќе биде околу 26.200 денари, а властите тврдат дека со линеарното покачување сакаат да го подобрат животниот стандард на најранливата категорија возрасни граѓани, кои сѐ потешко врзуваат крај со крај и фаќаат чекор со инфлацијата.

Овие 5.000 денари ги добија сите пензионери, без оглед во која категорија спаѓа нивната пензија, па така, сега најниската пензија, која ја добиваат околу 7,3 проценти од пензионерите, која изнесуваше до 15.700 денари, сега ќе биде до 18.200 денари, а највисоката пензија во државава ќе биде над 85.000 денари, а тоа се околу триесетина лица.

И без и со ова линеарно покачување на пензиите, нивната исплата во Македонија воопшто не е операција што оди така мазно, затоа што без дотациите од државниот буџет, пензиите нема да може да се исплатат, а дупката во Фондот за пензиско и инвалидско осигурување (ФПИОМ) расте од година на година. Со зголемувањето на септемвриските пензии лани дупката во ФПИОМ порасна за околу 100 милиони евра, а за најновото зголемување, годинава ќе бидат потребни уште 130 милиони евра од буџетот. Тоа значи дека државата од буџетот сега ќе треба да покрива дефицит во ФПИОМ уште поголем од 35-36 проценти, колку што беше досега, што значи над 600 милиони евра ќе треба да се обезбедат за пензии, од буџетот.

А, ситуацијата нема да се подобри, напротив. Демографските тенденции не се поволни, Македонија ќе има сѐ повеќе старо население, а младите работоспособни кадри забрзано се иселуваат. Со ова само уште повеќе ќе се влошува соодносот пензионери/осигуреници, кој сега изнесува 1:1,70, и ќе се ослабнува капацитетот на ПИОМ за навремено исплаќање на пензиите. 

Експертите веќе препорачаа одење во пензија на 67 години, како и  постепено зголемување на стапката на придонесот за ФПИОМ, затоа што на долг период Фондот нема да биде одржлив. Со овие предизвици се борат и во остатокот од Европа и светот, каде што капацитетот на првиот задолжителен пензиски столб ќе биде под ризик следните години и децении. Финансиските советници и аналитичари велат дека секој сам треба да почне да размислува како да има помирни пензионерски денови, така што ќе има на располагање екстра приливи и средства покрај пензијата што ќе ја добива од задолжителното пензиско осигурување, односно првиот и вториот задолжителен пензиски столб. Една од опциите е третиот пензиски столб, односно доброволното пензиско осигурување преку отворените приватни фондови. 

Уплати во приватен пензиски фонд како мотивациска алатка за вработените

Претставници на оваа фела велат дека расте бројот и на компании што на своите вработени им уплаќаат во доброволните пензиски фондови со цел да ги мотивираат и задржат.

„Многу е важно штедењето за приватна пензија од доброволно пензиско осигурување да се развива на ниво на компаниска култура“, вели д-р Петар Талески, член на Управниот одбор во „Сава пензиско друштво“, кое управува со еден задолжителен и еден доброволен пензиски фонд. „Сведоци сме дека младите се иселуваат од земјава и компаниите сѐ потешко наоѓаат кадар за вработување. Еден од начините да се стимулираат вработените, не само да не преминат во друга домашна компанија туку и да не ја напуштат Македонија, е самите работодавци да им помогнат во обезбедувањето посигурна иднина за старост, а со тоа помагаат и во развојот на пазарот на капитал“, смета Талески.

Тој вели дека пополека расте бројот на компании што за своите вработени го нудат тоа како бенефиција и ако на почетокот тоа биле претежно помали, семејни бизниси, каде што основачите/сопствениците сакале пред сѐ да се обезбедат себеси и своите блиски за помирни пензионерски денови, сега тенденцијата е и средни и големи компании да го нудат приватното пензиско осигурување.

„Можеби треба да се размислува во насока приватното пензиско осигурување да се опфати и на ниво на колективни договори, како што по сила на колективен договор компаниите треба да исплаќаат регрес за годишен одмор, така да биде обврска и уплата на средства во трет пензиски столб за своите вработени. Оваа пракса ја има во поразвиените пазари, добро функционира и би можело тие искуства да се пресликаат и кај нас“, вели нашиот соговорник.

Секако, важно е да се истакне дека и секој граѓанин може самостојно да си формира доброволна пензиска заштеда, како индивидуален член на третиот столб. „Важно е секој граѓанин да ја зголемува својата финансиска писменост и да посвети внимание на знаењето и едукацијата за вториот столб и третиот столб како важни чинители на целокупниот пензиски систем во државата“, вели Талески.

Во третиот столб во моментов има четири отворени доброволни пензиски фонда, покрај веќе спомнатиот на „Сава пензиско“, на македонскиот пазар функционираат и фондовите на „КБ Прво пензиско друштво“, „Триглав“ и „ВФП Пензиско“.

На нивните веб-страници има калкулатори од информативен карактер, каде што може да пресметате приближно колку би имале заштедено доколку вложите еднократна уплата, месечно или, пак, годишно уплаќање во период што ќе го одредите вие. На пример, во една од симулациите, кога би уплаќале 5.000 денари од својата 30-та до 60-та година, со просечен принос од 4 проценти годишно, што се смета за песимистичко сценарио, на крајот би имале бруто акумулирани средства од околу 55.000 евра, односно уплатени 30.000 и заработени 25.000 евра.  

Приватните пензиски фондови средствата главно ги инвестираат во безбедни опции, како државни обврзници, корпоративни обврзници и банкарски депозити, што обезбедува стабилност и принос на долг рок. Добрата страна е што може да почнете со повлекување средства 10 години пред возраста на пензионирање, што значи на 52 години за жени и 54 години за мажи. Треба да се има предвид и дека приносот се остварува во подолг временски период и секако дека ќе постојат разлики помеѓу приносот остварен во текот на една година, просечните приноси остварени низ две, три, четири или повеќе години, како и просечниот принос остварен од датумот на формирањето на фондот.

Во приватните доброволни пензиски фондови  во моментов има речиси 34.000 члена, а вредноста на нето-средствата на сите фондови е околу 4,3 милијарди денари (околу 70 милиони евра). Со оглед на тоа што во државава има околу 690 илјади вработени лица, тоа значи дека потенцијалот за овој вид штедење е огромен.

Затоа, пак, македонските граѓани преку традиционалниот начин на штедење во банките чуваат околу 6,5 милијарди евра, а депозитите во 2024 година пораснале за околу 8 проценти. Иако просечната стапка на принос во принцип е пониска кај банките на долг рок, високата доверба во банкарскиот систем и традиционалните навики на населението сѐ уште ги ставаат деловните банки како прв избор кога станува збор за вложување на слободните средства. Сите други форми на алтернативно штедење или инвестирање - инвестициски фондови, акции на домашни и странски пазари, животно осигурување, приватни пензиски фондови  итн. - не зафаќаат повеќе од една милијарда евра. Што значи дека околу 87 проценти од заштедите на домаќинствата се чуваат во банка.

Диверзификација за оптимална пензиска заштеда 

Деновиве направивме и анализа за тоа колкав принос би добиле на вашите пари доколку сте ги ставеле во домашните отворени инвестициски фондови во моментот на нивниот почеток со работа на македонскиот пазар. Најстарите инвестициски фондови на домашниот пазар уште малку ќе станат „полнолетни“, а вкупната фондовска индустрија во моментов тежи 23 милијарди денари, или околу 375 милиони евра, односно толку е вкупната нето-вредност на сите инвестициски фондови. Некои од овие фондови работат на пазарот веќе 16-17 години, сосема доволно време да се направи рекапитулација на нивниот успех, односно принос што им го донеле на инвеститорите. Анализата покажа дека вашите пари досега најмногу би се оплодиле доколку сте ги вложиле во фондот што го следи движењето на индексот МБИ10, или цели 325 проценти пораст за осум години. Но, тоа е поради фактот што индексот токму некаде од времето на почнување со работа на овој фонд направи голем скок, односно качување од дното по огромниот пад во 2008-2009 година. Другите отворени инвестициски фондови, во зависност од видот (акциски, обврзнички, парични или комбинирани) и времето на активност имаат различни приноси, од 50, 70, 90 до 130 проценти. Но овие бројки може да не значат ништо кога зборуваме за штедење на рокови од 25, 30 или повеќе години, затоа што за толку долго време може да се сменат дузина економски циклуси. 

За помирни пензионерски денови, финансиските советници сепак го препорачуваат она што е „златно правило“ за инвестирањето воопшто, а тоа е диверзификација, или „сите јајца не се ставаат во една кошница“. Оваа стратегија го намалува ризикот, затоа што падот на вредноста на една инвестиција може да биде компензиран со растот на друга. При диверзифицирање на своите инвестиции, битно е да се земат предвид возраста, толеранцијата кон ризик  и целите.

„На пример, помладите инвеститори можат да си дозволат да бидат поагресивни во своите вложувања, со поголем удел во акции, затоа што имаат повеќе време да ги надоместат евентуалните загуби. Со оглед дека изборот на поединечни акции на компании носи одреден ризик и бара поголеми познавања, како најбезбеден начин за вложување во акции го препорачувам вложувањето во инвестициски фондови што следат одреден голем берзански индекс, од типот на S&P500, на пример, кој е кошничка од најголемите 500 компании на американската берза, или пак познатите глобални ЕТФ-ови на инвестициските куќи „Вангард“ (Vanguard), „Фиделити“ (Fidelity) итн., кои следат кошнички од акции на компании широкораспространети по индустрии и географски региони, со што се постигнуваат максимална диверзификација и менаџирање на ризикот“, вели Снежана Поповска, сертифицирана финансиска и техничка аналитичарка.

Како што се приближуваме кон пензијата, пак, додава таа, препорачливо е да се премине кон повеќе конзервативни инструменти, односно поголем удел во обврзници и депозити, за да се заштитат парите од променливоста на финансиските пазари.

Планирањето на пензијата не е еднократна задача, туку континуиран процес што бара редовно следење и приспособување, велат нашите соговорници на темава. Како што се менуваат вашата финансиска состојба и условите на пазарот, треба редовно да го преиспитувате вашиот пензиски план и да вршите неопходни приспособувања. Тоа може да значи менување на износите што ги вложувате на месечно или годишно ниво, промена на структурата на инвестициите итн.

„Исто така, мора да бидеме свесни и за инфлацијата и нејзиното влијание на вашата заштеда. На долг рок, инфлацијата може значително да ја намали куповната моќ на вашите заштеди, па препорачливо е да се фокусирате на инвестиции што обезбедуваат принос што ја надминува инфлацијата. Инфлацијата во нормални услови не треба да надминува 2-3 проценти годишно, но изминативе неколку години сме сведоци на исклучително високи стапки на инфлација, и на глобално и на локално ниво, кои во голема мера ‘го јадат’ приносот и на инвестициските фондови, на пример, кои обично се со просечни стапки на принос повисоки од инфлацијата или банкарските депозити“, објаснува Поповска.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар