Ако некој се сомневаше дека ерата на силни фискални стимулации во Европската Унија заврши, треба да погледне што се случува во најголемата европска економија.
Политичките лидери во Германија, по одлуката на Уставниот суд за вонбуџетските средства, се соочени со криза во функционирањето, бидејќи прават измени во буџетот за следната година и ја преиспитуваат стратегијата за управување со јавните финансии.
Неколку германски влади ја заобиколија таканаречената должничка кочница преку вонбуџетски фондови. Кочницата за долгот е уставна категорија што поставува строги ограничувања на големината на буџетскиот дефицит и јавниот долг. Овој пат судот донесе одлука вонбуџетските средства создадени за време на пандемијата да се пренасочат кон инвестиции за зазеленување и модернизација на економијата.
Иако е случајност, интересно е да се забележи дека германската криза се случува во време кога членките на ЕУ треба да влезат во период на штедење, по бесплатното трошење прво поради пандемијата, а потоа и енергетската криза предизвикана од руската инвазија на Украина.
Бидејќи досега е одговорено на последиците од тие вонредни ситуации, од 1 јануари старите ограничувања на буџетскиот дефицит, кој не смее да изнесува повеќе од три отсто од бруто-домашниот производ (БДП) и јавниот долг не поголем од 60 проценти од БДП, треба повторно да стапи во сила. Министрите за финансии моментално работат на деталите од тој план, но поголемата слика е јасна: не може да се дозволи да продолжи непровереното задолжување.
„Имавме силен фискален стимул. Без разлика дали тие ќе го вратат фискалното правило во јануари или функционерите не можат да се организираат до средината на годината, мислиме дека ќе има притисок владите да ги ограничат буџетите“, оценува Џејсон Дејвис од „ЏП Морган“.
Владите веќе почнуваат да се движат во таа насока, охрабрени од повисоките трошоци за задолжување и поголемото внимание од инвеститорите и агенциите за кредитен рејтинг. Долгорочните притисоци, како зелената транзиција, демографијата или намалувањето на расположливата работна сила, се само дополнителни стимулации.
Во прогнозите објавени кон средината на ноември, претставниците на ЕУ најавија дека фискалната политика ќе доживее заострување и ќе има уште посилно влијание врз растот во 2024 година. Тие наведоа и дека вкупното ниво на долг како процент од БДП се намалува.
Велика Британија се соочува со слични притисоци. Во таа земја до 2027-2028 година даночниот притисок треба да го достигне највисокото ниво од крајот на Втората светска војна.
Во исто време Лондон и другите големи европски економии откриваат колку е тешко да се одвикнат гласачите од дополнителната помош и стимулации.
Во Италија, чие ниво на јавен долг е околу 140 отсто од БДП, премиерката Џорџа Мелони спроведува мерки што ќе го задржат буџетскиот дефицит над три отсто од БДП до 2026 година.
Bloomberg
Франција, која има помал должнички товар, иако електоратот е со поголема побарувачка, се најде на листата на фискални престапници на Европската комисија бидејќи планираниот буџет за 2024 година не е во согласност со фискалните насоки.
Иако Брисел смета дека Германија била премногу дарежлива кога станува збор за пакетот енергетска помош, Берлин се издвојува по својата фискална претпазливост со ниво на јавен долг кон БДП повеќе од двапати поголем од оној на Италија.
Алергијата на Германија на буџетскиот дефицит се заснова на фактот дека самите граѓани не се склони да се задолжуваат. Пред пандемијата, во време на многу ниски трошоци за задолжување, таквиот однос се сметаше за апсурден меѓу меѓународните економски набљудувачи. Меѓутоа за време на пандемијата Германија можеше да обезбеди голема фискална поддршка за домаќинствата и за компаниите, а потоа го стори истото тоа кога започна енергетската криза.
Покрај тоа, големата програма за помош на ЕУ за земјите сериозно погодени од пандемијата, како што е Италија, може да се спроведе само со германска поддршка.
Германскиот фискално агресивен министер за финансии Кристијан Линднер е силен поборник за враќање на буџетот во нормала, но тој исто така се залагаше за вонбуџетски средства како начин за задоволување на политичките барања на коалициските партнери фокусирани на инвестиции во зелени проекти и задржување во областа на социјалната заштита.
Bloomberg
Тој пристап сега е во хаос.
Буџетските проблеми на Германија се уште еден знак дека фискалната клима во ЕУ се менува. На европската „партија“ со фискални стимулации веќе ѝ дојде крајот, а судиите на германскиот уставен суд само ги исклучија светилките.
.webp){kind=icon}
