Фискална стратегија на Македонија: Нов раст на пензиите, нови задолжувања

Континуиран раст на бруто-домашниот производ, кој би требало да достигне високи пет проценти во 2028 година, намалување на невработеноста и забавен раст на просечната плата, предвидува фискалната стратегија на Македонија за периодот 2025-2029 година, која ја усвои Владата и веќе е влезена во собраниска процедура. Се прогнозира дека растот на македонската економија ќе забрза на 3,7 проценти во 2025 година, четири проценти во 2026 година и просечен раст од 4,8 проценти во периодот 2027-2029 година. 

„Наспроти моделот на раст од претходната влада, кој се базираше на потрошувачка, главна цел на Владата е креирање економски раст преку инвестиции, зголемена конкурентност на домашната економија и раст на извозот. Реализацијата на висок износ на капитални инвестиции, зголемената финансиска поддршка на инвестициската активност на домашните производствени компании, проширувањето на постојните и привлекувањето нови странски компании се очекува да придонесат кон остварување повисок економски раст, односно постепено достигнување раст на БДП од 5 проценти“, се наведува во стратегијата.

Во документот се додава дека стратегиските инвестиции во инфраструктурата и енергетиката, поддршката на иновативноста, конкурентноста и продуктивноста на компаниите, придружени со мерките за дигитализација и иновации во информатичката технологија, ќе придонесат кон зголемување на вкупната продуктивност во економијата и создавање услови за одржлив економски раст.

Раст на инвестициите

Во периодот 2025-2029 година се очекува инвестициите да растат со просечна стапка од 7,8 проценти.

„Еден од двигателите на бруто-инвестициите ќе биде високото ниво на предвидени капитални инвестиции во буџетот од 4,7 проценти во просек (наспроти нивото од околу 3 проценти во претходниот период), особено инвестициите во квалитетната инфраструктура, кои ќе ги зголемат конкурентноста и развојот на деловните субјекти, како и привлекување нови странските инвестиции“, пишува во стратегијата.

Значителен придонес се очекува од почетокот на изградбата на коридорите 8 и 10д, во согласност со преземените чекори за оптимизација на трошоците, динамиката и условите, потоа изградба и реконструкција на голем број автопатишта, експресни, магистрални, регионални и локални патишта, железничкиот транспорт, инвестиции во енергетиката, земјоделството, образованието, здравството, како и во дигитализацијата и животната средина.

Поддршка на економскиот раст се очекува и од планот за раст на ЕУ за земјите од Западен Балкан, за што во согласност со третиот столб од планот е подготвена реформската агенда 2024-2027, која содржи реформски мерки во пет приоритетни области чие спроведување дава можност за буџетска поддршка од околу 750 милиони евра за земјата. Инвестициите во рамките на реформската агенда се однесуваат на транспортна и енергетска инфраструктура, образование, дигитализација.

Пад на невработеноста

Во 2024 година, при умерен раст на економијата, проектиран е раст на бројот на вработени од еден процент, додека во периодот 2025-2029 година е проектиран просечен годишен раст на бројот на вработени од 1,8 проценти. Ваквите движења на пазарот на трудот се предвидува да придонесат стапката на невработеност постепено да се намалува и во 2029 година да достигне 7,3 проценти. Истовремено, проектиран е и постепен раст на стапката на вработеност, која во 2029 година ќе достигне 51,6 проценти.

„Иако демографските промени, како стареење на населението и миграциски движења, придонесуваат кон намалување на работоспособното население, се очекува стапката на вработеност да се зголемува, имајќи предвид дека речиси половина од работоспособното население е неактивно. Во наредниот период, преку подобро целење на социјалната помош и мерките за активација на невработените корисници на социјална поддршка, преку активните мерки и програми за вработување, се очекува понатамошно подобрување на состојбите на пазарот на трудот“, пишува во документот.

Предвидени се значителни средства за програмите на Агенцијата за вработување, со особен фокус на младите лица, жените и ранливите категории на населението, за стекнување вештини, доквалификации и преквалификации, како и поддршка на претприемаштвото.

Забавен раст на платите

Просечната нето-плата во периодот 2025-2029 година се очекува да расте со просечна стапка од 5,6 проценти поддржана од растот на продуктивноста.

„Значителен придонес кон економскиот раст во наредниот период се очекува да има и приватната потрошувачка, која е проектирана да се зголеми за 2,8 проценти на реална основа во 2025 година, а во периодот 2026-2029 да расте за три проценти во просек годишно“, се посочува во стратегијата.

Според Владата, ваквиот раст на приватната потрошувачка ќе биде овозможен од зголемувањето на бројот на вработени, растот на нето-платите, поддржан од растот на продуктивноста, како и растот на пензиите, и тоа преку линеарно зголемување во два наврата, во септември 2024 година и во март 2025 година, при што вкупното зголемување ќе изнесува 5.000 денари по пензионер, што ќе ја подобри потрошувачката на лицата со пониски пензии.

Дополнително, во следниот период се очекува да продолжи кредитната поддршка на населението и да се одржува солидно ниво на приватни трансфери, кои претставуваат дополнителен извор на расположлив доход на населението. Растот на јавната потрошувачка во 2025 година е проектиран на 1,9 проценти, главно како резултат на ефектите од зголемувањето на платите во одделни сектори во јавната администрација (пред сѐ образование и здравство), додека во периодот 2026-2029 година се очекува тој да биде значително поумерен и да изнесува во просек 0,8 проценти годишно.

„Умерениот раст на јавната потрошувачка е во линија со очекуваните напори за намалување на непродуктивните буџетски расходи, подобрено управување со јавните финансии и спроведување процес на фискална консолидација“, пишува во стратегијата. 

Стабилизирање на инфлацијата

По високиот раст во изминатите две години, во 2024 година се очекува значително намалување на стапката на инфлација до ниво од 3,5 проценти. Ваквата проекција се темели на очекуваното стабилизирање на цените на основните прехранбени производи и на енергентите на меѓународниот пазар, забавување на странската ефективна инфлација, како и поумерен притисок од базичната инфлација. На среден рок се очекува целосно стабилизирање на инфлацијата, така што во периодот 2025-2029 е проектирана просечна стапка на инфлација од два процента.

„Моделот на раст на Владата што се базира на инвестиции и извоз, мерките за зајакнување на домашното производство на храна, преку поддршка на земјоделското производство и прехранбената индустрија, како и зајакнувањето на домашната енергетска инфраструктура за поголемо домашно производство на електрична енергија и полесен пристап до гас, се структурни фактори што ќе влијаат врз пониски стапки на инфлација“, се укажува во стратегијата.

Во неа се потенцира дека значаен елемент во остварувањето ниска инфлација е и координацијата помеѓу фискалната и монетарната политика „која во изминатиот период изостана, што резултира со највисоки стапки на инфлација од 1995 година наваму“.

Буџетски приходи и расходи

Вкупните приходи на буџетот на Македонија (централeн буџет и фондови) за периодот 2025-2029 година се планирани на ниво од околу 36 проценти од БДП.

„Даночната политика ќе се базира на намалување на сивата економија и поголема наплата на средствата во државниот буџет. Имено, целта е преку зголемена дигитализација да се намали сивата економија и да се  воспостави ефикасен даночен систем, со цел секој праведно и на праведен начин да ги плаќа своите даночни обврски. Тоа ќе овозможи задржување на ниските даночни стапки кај другите даноци, а во исто време и поголем износ на средства за капитални инвестиции, даночни ослободувања, субвенции и стимулации на работењето на домашниот приватен сектор и граѓаните“, се објаснува во документот.

Владата меѓу другото планира воведување еколошко (зелено) оданочување, за стимулирање на даночните обврзници преку јавните давачки да придонесат за помало загадување, односно да се дестимулираат да ја загадуваат животната средина. Ефектот од овој приоритет се очекува да се одрази и на приходите во буџетот и на животната средина.

„Во наредниот период даночната политика ќе биде насочена кон задржување на ниските даночни стапки кај одделните директни и индиректни даноци. Кај данокот на добивка ќе се пристапи кон усогласување со глобалниот минимален данок на добивка, каде што нашата држава е веќе потписничка на иницијативата на ОЕЦД/ Г20. Од 2025 година ќе започне примената на даночната стапка 15 проценти за добивката на компаниите со консолидирани приходи над 750 милиони евра“, се најавува во стратегијата.

Просечното учество на вкупните расходи на буџетот на Македонија во периодот 2025-2029 година изнесува околу 39,3 проценти од БДП.

„Политиката на управување со јавен долг ќе биде насочена кон обезбедување на неопходните средства за финансирање на буџетскиот дефицит, за отплата на долговите што достасуваат како резултат на задолжувањата од претходните години и за проектно финансирање, без притоа да се предизвика неоправдано зголемување на долгот до ниво што може да ги загрози стабилноста на економијата и економскиот раст на државата“, пишува во стратегијата.

Во неа се додава дека финансирањето на планираниот дефицит и рефинансирањето на отплатите на долгот ќе се обезбедуваат преку задолжување од странски и домашни извори.

„За буџетските дефицити, во периодот 2025-2029 година се очекува државата да се задолжува во странство, со склучување заеми за буџетско финансирање, преку издавање хартии од вредност, како и преку повлекување средства од поволни кредити од странски финансиски институции и кредитни линии наменети за финансирање одделни проекти. Притоа, изборот на конкретен извор за надворешно финансирање ќе се темели на тековните и очекуваните состојби на меѓународните пазари на капитал“, се посочува во стратегијата.

Понатаму се предвидува задолжувањето на домашниот пазар да се реализира преку издавање државни хартии од вредност или домашни заеми, со што ќе се обезбеди дополнително финансирање под поволни услови.

„Со цел оптимизација на исплатите и намалување на ризикот за рефинансирање, Министерството за финансии ќе продолжи да издава државни обврзници со подолги рочности, при што ќе се намали ризикот за рефинансирање на долгот. Со цел ефикасно управување со јавниот долг, Министерството за финансии на среден рок ќе ја следи и можноста за евентуална предвремена отплата на дел од долгот, односно постигнување поповолна рочна, валутна и каматна структура на долгот“, се наведува во стратегијата.

Сепак, во овој документ се истакнува дека подетални проекции за движењето на државниот и јавниот долг ќе бидат презентирани во стратегијата за управување со јавен долг за 2025-2027 (со изгледи до 2029) година.

Ризици

Основното макроекономско сценарио е придружено со ризици, кои се оценуваат како надолни во однос на проектираниот економски раст, се укажува во стратегијата.

„Ризиците во однос на надворешното опкружување и понатаму се поврзани со геополитичките тензии. Војната во Украина има негативно влијание врз европската економија, особено врз Германија, која е наш најзначаен извозен пазар, и заедно со конфликтот на Блискиот Исток влијае врз глобалната перцепција за мир“, пишува во стратегијата.

Според Владата, понатамошното продлабочување на геоекономската фрагментација, преку наметнување дополнителни ограничувања на протокот на стоки, капитал и луѓе, би имало неповолни ефекти врз синџирите на снабдување и берзанските цени, a соодветно на тоа и на трговијата и надворешното опкружување. Ризиците за проекцијата на инфлацијата се поврзани со движењата на цените на примарните производи односно нивни раст поради геополитичките фактори и нарушувањата во синџирот на снабдување.

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар